Không thể ngồi chờ rồi lại kêu chậm tiến độ
Trước đó, trong sáng 5/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã kiểm tra và nghe chủ đầu tư (Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận - Bộ Giao thông vận tải), các nhà thầu báo cáo về tiến độ thi công, khả năng cung ứng vật liệu tuyến cao tốc Cần Thơ - Cà Mau.
Chủ đầu tư cho biết hiện nay, tiến độ giải phóng mặt bằng trên toàn tuyến đã đạt 99%, chỉ còn khoảng 120 hộ dân chưa giải phóng tại một số nút giao. Các nhà thầu đã tiến hành bóc lớp đất hữu cơ phía trên để chờ vật liệu đắp nền đường; đồng thời triển khai thi công các cầu trên toàn tuyến. Tiến độ giải ngân toàn dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau đạt khoảng 9%. Hiện nay, khó khăn lớn nhất vẫn là do thiếu vật liệu đắp nền.
Trao đổi tại công trường, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đặc biệt lưu ý chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, giám sát, nhà thầu phải xác định rõ trách nhiệm, hướng giải quyết đối với việc chậm tiến độ, thiếu nguyên vật liệu, ảnh hưởng đến an toàn, chất lượng tuyến đường… "Các đồng chí phải làm rõ lỗi do thiết kế, chủ đầu tư hay do chỉ đạo thi công, thời tiết, thiên tai và báo cáo kịp thời, không thể ngồi chờ rồi lại kêu chậm tiến độ", Phó Thủ tướng nói.
Về triển khai thí điểm sử dụng cát biển làm vật liệu đắp nền, Bộ GTVT đã chỉ đạo triển khai thi công thử nghiệm cát biển sử dụng đắp nền đường cho các dự án hạ tầng giao thông khu vực ĐBSCL (thí điểm trên phạm vi đoạn tuyến hoàn trả ĐT.978 thuộc Dự án Hậu Giang - Cà Mau), đến nay đã hoàn thành thi công, đưa vào khai thác sử dụng từ tháng 7/2023.
Theo kết quả thí nghiệm mẫu lấy tại Trà Vinh và Sóc Trăng cho thấy cát biển có các chỉ tiêu cơ lý, hóa học cơ bản đáp ứng yêu cầu. Bộ GTVT đang tiếp tục theo dõi, quan trắc về chỉ tiêu môi trường, dự kiến cuối năm 2023 sẽ có kết quả đánh giá.
Phó Thủ tướng đề nghị chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu rà soát thiết kế kỹ thuật, nhất là cao độ nền đường, phương án thi công bảo đảm phòng ngừa nguy cơ sạt lở, sụt lún, lũ lụt, tác động môi trường tại các khu vực chưa có đánh giá đầy đủ về địa chất, thủy văn. "Đặc trưng ở đồng bằng sông Cửu Long là có mùa nước nổi, vì vậy, cao độ nền đường, hệ thống cống thoát nước để bảo đảm không bị ngập khi lũ về, vừa duy trì khả năng thoát lũ hiệu quả cho cả vùng", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Trong trường hợp có nguy cơ phát sinh sự cố, rủi ro do trong thiết kế chưa thu thập đầy đủ số liệu, đánh giá kỹ tác động môi trường, hoặc tình huống bất khả kháng để có giải pháp khắc phục ngay trước khi quá muộn.
Đối với việc sử dụng cát biển làm vật liệu đắp đường, Phó Thủ tướng yêu cầu tính toán kỹ 3 tiêu chí là cơ lý, môi trường, hiệu quả kinh tế.
Bên cạnh đó, các địa phương cần giải quyết dứt diểm các điểm tồn đọng về giải phóng mặt bằng, di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật, đường điện... trong phạm vi tuyến cao tốc.
Trữ lượng không thiếu nhưng điều phối đang yếu
Tại cuộc làm việc chiều 5/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương, chủ đầu tư, nhà thầu phản ánh thẳng thắn, chính xác tình hình, chỉ ra nguyên nhân thực sự của tình trạng không bảo đảm vật liệu san lấp theo đúng tiến độ các dự án cao tốc ở vùng đồng bằng sông Cửu Long.
"Các đồng chí cần xác định rõ trữ lượng, số lượng mỏ vật liệu san lấp (mỏ cát) có khả năng khai thác, cùng chung tay, tìm ra giải pháp, triển khai được ngay ngày mai", Phó Thủ tướng nói.
Theo báo cáo của Bộ GTVT, khó khăn lớn nhất hiện nay trong việc bảo đảm tiến độ các dự án cao tốc ở đồng bằng sông Cửu Long là thiếu vật liệu đắp nền.
Mặc dù trữ lượng cát đắp nền đủ đáp ứng nhu cầu cho các dự án, Bộ TN&MT đã chủ trì, phối hợp với Bộ GTVT làm việc với các địa phương và có các văn bản hướng dẫn nhưng việc triển khai các thủ tục nâng công suất mỏ đang khai thác, giao mỏ mới cho nhà thầu theo cơ chế đặc thù của các địa phương còn chậm; việc cung cấp cát của các chủ mỏ còn chậm, chưa đáp ứng tiến độ yêu cầu; các tỉnh chưa xác định được đủ nguồn cung cấp…
Ông Trần Văn Thi, Giám đốc Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận cho biết, trong năm 2023, dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau có tổng nhu cầu là 9,1 triệu m3 được cung cấp từ các mỏ cát của tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long, nhưng đến thời điểm hiện tại, các địa phương có văn bản cung cấp 1,47 triệu m3, nhà thầu tiếp nhận thực tế được 0,48 triệu m3, khối lượng còn lại các tỉnh chưa có kế hoạch khai thác cụ thể hoặc đang triển khai thủ tục để giao mỏ.
Các dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng; Cao Lãnh - An Hữu, Mỹ An - Cao Lãnh đã được địa phương cân đối đủ nguồn vật liệu đắp nền đường nhưng chưa có kế hoạch khai thác, cung cấp cụ thể hoặc chờ dự án đang triển khai các thủ tục chuẩn bị đầu tư nên chưa thực hiện các thủ tục khai thác mỏ.
Đại diện Bộ GTVT cho biết việc triển khai cơ chế đặc thù về cấp Giấy phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường phục vụ dự án hạ tầng giao thông quan trọng quốc gia thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội chỉ được áp dụng trong 2 năm 2022 và 2023. Do vậy, nếu các chủ đầu tư, địa phương không sớm hoàn thiện các thủ tục để cấp phép cho nhà thầu đủ trữ lượng theo nhu cầu trong năm 2023 sẽ ảnh hưởng lớn đến tiến độ triển khai các dự án.
Thứ trưởng Bộ TN&MT Trần Quý Kiên khẳng định trữ lượng vật liệu đắp nền ở đồng bằng sông Cửu Long không thiếu nếu có sự điều phối hợp lý. Thậm chí, một số tỉnh được đánh giá có trữ lượng thấp hoặc không cấp phép khai thác mỏ mới trong nhiều năm như Sóc Trăng, Tiền Giang đã chủ động khảo sát, đánh giá trữ lượng vật liệu san lấp để phục vụ dự án cao tốc đi qua địa bàn. Bộ TN&MT vận dụng tối đa để hướng dẫn các địa phương thực hiện thủ tục giao mỏ vật liệu xây dựng cho nhà thầu, đồng thời bảo đảm kiểm soát sản lượng, bảo vệ môi trường, chống sạt lở, không để xảy ra trục lợi chính sách.
Nhà thầu phải chịu trách nhiệm toàn diện khi được giao mỏ
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu lãnh đạo các tỉnh báo cáo về thực tế triển khai, nhất là các vướng mắc làm chậm trễ trong cấp phép nâng 50% công suất mỏ đang khai thác; gia hạn mỏ đã hết thời hạn khai thác; không giao được các mỏ mới dù đã cắt giảm, đơn giản hoá trình tự, thủ tục; quản lý khai thác, sử dụng, điều phối nguồn vật liệu san lấp theo hướng ưu tiên tiến độ các dự án…
"Những doanh nghiệp khai thác sai phạm phải xử lý nghiêm nhưng phải tháo gỡ để các mỏ tiếp tục hoạt động nhưng phải hết sức chú ý công tác giám sát để bảo vệ môi trường, chống sạt lở", Phó Thủ tướng lưu ý.
Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp Phạm Thiện Nghĩa cho rằng nguyên nhân chậm trễ trong việc cấp phép, gia hạn, nâng công suất khai thác mỏ có trách nhiệm của địa phương, các bộ, ngành và cả nhà thầu khi triển khai việc rút ngắn quy trình giao trực tiếp mỏ.
"Đồng Tháp cam kết đến ngày 20/9 sẽ hoàn thành cấp phép khai thác mỏ cho nhà thầu để bảo đảm đủ nguồn cát san lấp cho dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau theo chỉ tiêu được Thủ tướng Chính phủ giao, đồng thời điều phối đủ nguồn cát san lấp cho các dự án cao tốc đi qua địa bàn", ông Phạm Thiện Nghĩa nói.
Trong khi đó, Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Nguyễn Thanh Bình cho biết vướng mắc lớn nhất trong cơ chế giao mỏ cho nhà thầu là khả năng, kinh nghiệm khai thác, để không ảnh hưởng đến môi trường, gây sạt lở. "Nên chăng nhà thầu, địa phương cần ngồi lại để có cơ chế phối hợp với địa phương để lựa chọn các doanh nghiệp có uy tín, kinh nghiệm trong khai thác mỏ", ông Nguyễn Thanh Bình đề xuất.
Ghi nhận ý kiến của lãnh đạo tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Hậu Giang và các nhà thầu, Phó Thủ tướng cho rằng cần xây dựng hệ thống quan trắc, đánh giá tác động môi trường tổng thể làm cơ sở cấp phép khai thác mỏ; nhà thầu nhận mỏ có thể hợp tác doanh nghiệp có uy tín, kinh nghiệm khai thác và chịu trách nhiệm toàn diện đối với việc sử dụng nguồn vật liệu được khai thác đúng mục đích; xem xét phương án sử dụng nguồn vật liệu san lấp từ các dự án nạo vét, khơi thông luồng lạch phục vụ cho dự án cao tốc trên cơ sở đánh giá tác động môi trường kỹ càng; lập tổ giám sát liên ngành đối với các mỏ phục vụ dự án cao tốc trọng điểm quốc gia không để thất thoát ra bên ngoài…
Xử nghiêm sai phạm, không để tắc nguồn cung vật liệu
Đánh giá cao cam kết, chủ động của các địa phương để thực hiện đúng chỉ tiêu bảo đảm nguồn vật liệu san lấp cho các dự án cao tốc, ưu tiên theo tiến độ, Phó Thủ tướng yêu cầu các sở: TN&MT, Xây dựng, GTVT phải làm tốt hơn nữa vai trò tham mưu cho lãnh đạo địa phương khi vận dụng cơ chế đặc thù trong cấp phép, gia hạn, nâng công suất khai thác mỏ, trong đó có những mỏ đã hết hạn nhưng trữ lượng vẫn còn hoặc quy hoạch mỏ đã hết hạn.
"Trữ lượng các mỏ không thiếu nhưng các địa phương, nhà thầu đang thiếu sự phối hợp, chưa hiểu cặn kẽ, đầy đủ quy định pháp lý, chưa đủ năng lực đánh giá tác động môi trường đối với những mỏ lớn để đưa ra phương án khai thác phù hợp, bảo vệ môi trường, chống sạt lở", Phó Thủ tướng nói và yêu cầu trong tháng 9/2023, các địa phương phải hoàn thành thủ tục, đưa những mỏ mới vào hoạt động cũng như gia hạn, nâng công suất các mỏ hiện có hoặc đã hết hạn nhưng trữ lượng vẫn còn. Bên cạnh đó, tất cả mỏ khai thác vật liệu phục vụ dự án cao tốc trọng điểm quốc gia phải hoàn thiện thủ tục theo cơ chế đặc thù trong năm 2023 theo đúng Nghị quyết của Quốc hội.
Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ TN&MT, tỉnh An Giang có ngay báo cáo về hoạt động quản lý, khai thác, sử dụng vật liệu san lấp trên địa bàn, trong đó xác định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý, vi phạm doanh nghiệp để xử lý, nhưng không làm cản trở việc đưa nguồn vật liệu san lấp phục vụ các dự án cao tốc.
Đối với đề xuất khai thác vật liệu san lấp thu hồi từ các dự án nạo vét luồng lạch, từ các cù lao, cồn cát giữa sông, Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu đánh giá tác động môi trường hết sức kỹ lưỡng.
Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo Bộ GTVT, các nhà thầu phải rà soát lại tiến độ các dự án cao tốc để phối hợp với Bộ TN&MT, các địa phương để điều phối hiệu quả hoạt động cung cấp vật liệu; thành lập tổ công tác kỹ thuật với sự tham gia của lãnh đạo Bộ GTVT, Bộ TN&MT, các địa phương để giải quyết những vấn đề vướng mắc pháp lý, thực hiện điều tra, khảo sát những mỏ cát mới, khu vực có tiềm năng để đưa vào quy hoạch…
