Tại Tọa đàm Công bố Báo cáo Kinh tế vĩ mô quý I/2021 diễn ra sáng 20/4, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) đã khuyến nghị các cấp quản lý cần lưu ý về tình trạng bong bóng tài sản đang hình thành trên thị trường chứng khoán và thị trường bất động sản; đồng thời cho rằng chính sách tiền tệ, cụ thể là công cụ lãi suất sẽ giảm hiệu quả đáng kể trong năm 2021.
Theo chuyên gia của VEPR, các thị trường tài sản đã có sự tăng trưởng đáng kể, chủ yếu do đây là nơi trú ẩn cho khoản tiền nhàn rỗi của nhà đầu tư và hộ gia đình. Tuy nhiên, việc lãi suất huy động tiền gửi liên tục hạ do cầu tín dụng giảm đang đẩy dòng tiền tiết kiệm ra khỏi ngân hàng ngày càng nhanh hơn.
PGS.TS. Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng VEPR phân tích, khi mức tăng giá trên các thị trường tài sản đủ lớn để tạo ra hiệu ứng của cải (wealth effect) thì mức tiêu dùng sẽ tăng đối với các mặt hàng không phải thiết yếu. "Điều này dẫn tới sự lan tỏa của sự tăng giá từ thị trường tài sản sang thị trường tiêu dùng, dù chậm chạp, nhưng có thể cảm nhận được. Đây cũng là một biểu hiện của hiện tượng tăng giá khi chính sách nới lỏng tiền tệ được theo đuổi trong thời gian đủ dài", vị chuyên gia cho hay.
Tuy nhiên, VEPR nhìn nhận, thời điểm này có nhiều khó khăn trong chính sách tiền tệ vì việc thắt chặt trở lại trong bối cảnh nền sản xuất vẫn chưa có cải thiện ở cấp độ căn bản sẽ dẫn tới khó khăn hơn cho khu vực doanh nghiệp.
Mặc dù vậy, trong mọi tình huống, ổn định kinh tế vĩ mô, cụ thể là lạm phát, lãi suất và tỷ giá cần được duy trì ổn định, là hết sức cần thiết để chuẩn bị cho giai đoạn phục hồi sau bệnh dịch. VEPR cho rằng dù lạm phát chưa trở thành một mối đe doạ vĩ mô, nhưng rủi ro đang tiếp tục tích luỹ và cần thận trọng với các chính sách điều hành.
“Ngoài ra, mặc dù có chậm trễ song Việt Nam cũng nên từng bước xây dựng đệm tài khóa để phòng chống những cú sốc kiểu Covid-19 hoặc những diễn biến bất ngờ của chính bệnh dịch này trong những năm tới”, PGS.TS. Phạm Thế Anh khuyến nghị.
Cũng tại buổi tọa đàm, VEPR dự báo kinh tế Việt Nam có thể đạt mức tăng trưởng trong khoảng 6 - 6,3% trong năm 2021 dựa trên việc dịch Covid-19 trong nước tiếp tục được khống chế ổn định và kinh tế thế giới khởi sắc khi các biện pháp phong tỏa dần được gỡ bỏ.
Trên thế giới, nền kinh tế toàn cầu đã có dấu hiệu phục hồi với niềm tin đến từ vaccine Covid-19 nhưng vẫn hàm chứa nhiều bất ổn, thiếu sự đồng đều giữa các quốc gia và lĩnh vực kinh tế.
Trong nước, tăng trưởng kinh tế quý I đạt 4,48% với các yếu tố hỗ trợ như Chính phủ kiểm soát tốt dịch bệnh từ giai đoạn sớm giúp duy trì hoạt động kinh tế cùng những kỳ vọng về kinh tế do việc hoàn tất ký kết Hiệp định thương mại tự do và bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và EU (EVFTA và IPA) đem lại.
Tiến độ giải ngân và thi công các dự án đầu tư công trọng điểm đang được đẩy nhanh, cộng thêm làn sóng dịch chuyển đầu tư và thương mại giúp môi trường vĩ mô ổn định, lạm phát kiểm soát được ở mức chấp nhận được... từ đó tạo môi trường cho việc thực thi các chính sách hỗ trợ tăng trưởng.
Bên cạnh những yếu tố tích cực, PGS.TS. Phạm Thế Anh cũng cảnh báo Việt Nam đang gặp nhiều thách thức trong một môi trường kinh tế thế giới bất trắc. Sự tái bùng phát của Covid-19 tại nhiều nước đi kèm với các biện pháp phong tỏa tiếp tục kéo dài thời gian đứt gãy của chuỗi cung ứng trong năm 2021 khiến sức chịu đựng của doanh nghiệp ngày càng yếu hơn. Thêm vào đó, xung đột địa chính trị giữa các nước lớn có thể khiến một nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam đối diện những rủi ro bất ngờ.
Về nội tại nền kinh tế, Việt Nam còn phải thận trọng với các yếu tố rủi ro như mất cân đối tài khóa lớn, tốc độ và mức độ đầu tư phát triển, đặc biệt là hạ tầng còn chậm, hiệu quả quản lý thấp. Thêm nữa, sức khỏe hệ thống ngân hàng - tài chính tuy được củng cố nhưng còn dễ tổn thương cộng thêm sự phụ thuộc nặng nề của tăng trưởng vào khu vực FDI và sự thiếu tự chủ về công nghệ cũng như nguyên liệu trong khu vực sản xuất kinh doanh.
Do đó, VEPR đề xuất thời gian tới, các chính sách an sinh xã hội vẫn cần được ưu tiên hàng đầu và triển khai nhanh chóng, đúng đối tượng. Đặc biệt, cần quan tâm hơn đến lao động trong khu vực phi chính thức bởi nhóm này chiếm một tỷ trọng lớn, dễ tổn thương, chịu tác động nặng nề và đang khó tiếp cận các chính sách hỗ trợ.
Về các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, báo cáo khuyến nghị cần tiếp tục được thực hiện theo hướng khẩn trương, tập trung, đúng đối tượng và thực chất hơn, theo sát với nhu cầu của doanh nghiệp. "Việc khoanh, ngưng, miễn giảm chi phí tài chính cho doanh nghiệp, như lãi vay, tiền thuê đất cần tiếp tục được triển khai, đồng thời cần cân nhắc cắt giảm kinh phí công đoàn để hỗ trợ doanh nghiệp", PGS.TS. Thế Anh nói.
Quan điểm VEPR đưa ra cho rằng, việc giãn, giảm thuế, nếu có, chỉ nên được áp dụng với thuế giá trị gia tăng thay vì thuế thu nhập doanh nghiệp. Bởi việc giảm thuế thu nhập doanh nghiệp chỉ hỗ trợ được số ít doanh nghiệp không bị ảnh hưởng hoặc đang hưởng lợi từ các tác động của dịch bệnh mà không giúp được đa số các doanh nghiệp đang gặp khó khăn. Hơn thế, việc giảm thuế thu nhập doanh nghiệp còn có nguy cơ tạo ra bất bình đẳng sâu sắc hơn trong môi trường kinh doanh, ảnh hưởng không tốt đến việc phục hồi kinh tế sau đại dịch./.
