Lời dẫn: Nhiều năm qua, những sai phạm liên quan đến đất đai và trật tự xây dựng đã trở thành vấn đề nhức nhối tại Hà Nội. Trước tình trạng này, mới đây chính quyền thành phố đã có những động thái mạnh mẽ, yêu cầu các cơ quan, đơn vị thực hiện quyết liệt, có hiệu quả các giải pháp, biện pháp xử lý, khắc phục các vi phạm đất đai.
Với mong muốn đồng hành cùng chính quyền Thủ đô trong công cuộc chống sai phạm liên quan đến đất đai và trật tự xây dựng, chúng tôi sẽ phản ánh đến độc giả những thông tin trung thực, chính xác nhất về công tác xử lý, khắc phục các vi phạm trên tại địa bàn Hà Nội. Tin rằng, với những hành động quyết liệt từ bộ máy chính quyền thành phố, các sai phạm này sẽ được xử lý triệt để trong thời gian tới.
Vi phạm TTXD tập trung nhiều nhất ở một số quận Hoàn Kiếm, Ba Đình
Trong 8 tháng đầu năm 2020, lực lượng chuyên ngành của Sở Xây dựng Hà Nội cùng với UBND các quận, huyện, thị xã và Đội quản lý trật tự xây dựng (TTXD) đã tiến hành kiểm tra 10.531 công trình (đạt tỷ lệ 100% công trình); phát hiện, xử lý 237 trường hợp vi phạm mới. Trong đó, 59 trường hợp xây dựng không phép; 92 trường hợp xây dựng sai phép, sai quy hoạch, sai thiết kế; 15 trường hợp xây dựng công trình gây ảnh hưởng đến công trình lân cận, gây ô nhiễm môi trường; 71 trường hợp có các vi phạm khác.
Chánh thanh tra Sở Xây dựng Hà Nội Nguyễn Việt Dũng cho biết, đến nay đã xử lý dứt điểm 157/237 trường hợp vi phạm, chiếm tỷ lệ 66,2%. Trong đó, cưỡng chế phá dỡ 6 trường hợp; tự khắc phục 114 trường hợp; cấp bổ sung, điều chỉnh giấy phép xây dựng 37 trường hợp.
Sở đang tiếp tục giải quyết, xử lý theo thẩm quyền 80/237 trường hợp, chiếm 33,8%. UBND các quận, huyện, thị xã đã ban hành 669 quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động xây dựng với tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính trên 13,4 tỷ đồng.
Tuy nhiên, theo đánh giá, mặc dù số lượng công trình xây dựng mới vi phạm TTXD có chiều hướng giảm, nhưng về hình thức vi phạm lại diễn biến phức tạp và khó lường hơn.
Một số cá nhân, hộ gia đình cố tình vi phạm, số khác thì "lách luật" móc nối với cán bộ chính quyền địa phương "bật đèn xanh" để được xây dựng thêm những phần ngoài giấy phép. Tình trạng này xảy ra ở hầu hết các quận, huyện của Hà Nội, nhưng tập trung nhiều nhất ở một số quận trung tâm, như: Hoàn Kiếm, Ba Đình, Hai Bà Trưng, Hoàng Mai...
Ngày 18/2/2020, Sở Xây dựng Hà Nội cũng đã ban hành văn bản 1316/SXD-TTr đề nghị UBND các quận, huyện tập trung chỉ đạo các lực lượng của quận, huyện, UBND các xã, phường xử lý, giải quyết dứt điểm các trường hợp vi phạm tồn đọng. UBND các quận, huyện chịu trách nhiệm trước UBND TP về tiến độ, thời gian xử lý dứt điểm từng trường hợp vi phạm. Văn bản cũng nêu rõ: Trách nhiệm trước hết thuộc về người đứng đầu các xã phường, nếu để xảy ra vi phạm sẽ bị đình chỉ công tác. “Trường hợp cần thiết, có thể tạm dừng công tác điều hành của các chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn cho đến khi xử lý xong vi phạm”.
Quận Hoàn kiếm đã trở thành điểm nóng vi phạm TTXD nhiều năm nay
Trước đó, trong tuyến bài "Chung tay cùng Hà Nội xử lý sai phạm đất đai và TTXD" hàng loạt dự án, công trình có dấu hiệu sai phạm đã được chỉ ra như: vượt chiều cao, sai mật độ, biến tướng nhà ở thanh chung cư mini cho thuê, không có hệ thống phòng cháy chữa cháy, phá vỡ quy hoạch đô thị. Đáng nói, các vi phạm chỉ phát hiện chậm trễ, đẩy cơ quan nhà nước vào "việc đã rồi".
Theo Quyết định số 6398/QĐ-UBND về việc ban hành Quy chế quản lý quy hoạch – kiến trúc Khu phố cổ Hà Nội, các công trình mặt phố cổ đều không được phép cao quá 12m, lớp nhà mặt phố được phép xây từ 1-3 tầng, tương đương 6-12m; lớp phía sau từ 2-4 tầng, tương đương 10-16m, khoảng lùi tối thiểu của lớp sau là 4-6m…
Cũng tại Quy chế này, UBND TP Hà Nội cũng quy định rõ: Khu phố cũ Hà Nội nằm trên địa bàn 4 quận Ba Đình, Hoàn Kiếm, Tây Hồ, Hai Bà Trưng có diện tích gần 508ha (không bao gồm các khu phố cổ, khu vực Hồ Gươm và phụ cận, khu vực Trung tâm chính trị Ba Đình phía Nam phố Hoàng Hoa Thám), với 215 ô phố và khoảng 150 tuyến phố. Quy định chung trong khu vực phố cũ được Hà Nội đưa ra đối với các công trình xây dựng đặc trưng từ 4 - 6 tầng (khoảng 16 - 22m), mật độ xây dựng tại các ô phố không quá 70%...
Quy định là thế nhưng quận Hoàn Kiếm lại đang quản lý quy hoạch theo một kiểu, các công trình vượt tầng phá vỡ quy hoạch phố cổ tại quận Hoàn kiếm đã trở thành điểm nóng nhiều năm nay. Hàng loạt công trình vi phạm đã bị báo chí điểm tên, chỉ mặt, chính quyền thừa nhận nhưng đến thời điểm hiện tại, tất cả những nỗ lực xử lý vi phạm chỉ nằm trên giấy. Các công trình vẫn ngang nhiên tồn tại ở những vị trí đắc địa của khu phố cổ.
Chia sẻ quan điểm về các dự án có sai phạm, Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng cho biết: “Các dự án có sai phạm về xây dựng không đảm bảo tiến độ, sai giấy phép được cấp, không nghiệm thu phòng cháy chữa cháy sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật. Cụ thể: tại Khoản 4 Điều 15 Nghị định 139/2017/NĐ-CP.
4. Xử phạt đối với hành vi tổ chức thi công xây dựng công trình sai nội dung giấy phép xây dựng được cấp (trừ trường hợp quy định tại điểm a, điểm b, điểm c khoản 7 Điều này) đối với trường hợp cấp phép xây dựng mới như sau:
a) Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với xây dựng nhà ở riêng lẻ tại đô thị;
b) Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với xây dựng nhà ở riêng lẻ trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử - văn hóa hoặc xây dựng công trình khác không thuộc trường hợp quy định tại điểm a, điểm c khoản này;
c) Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với xây dựng công trình có yêu cầu phải lập báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng hoặc lập dự án đầu tư xây dựng.
Tương tự sai phạm về trật tự xây dựng tại quận Ba Đình. Ngày 18/08/2020, hàng chục hộ dân ở ngõ 15 tiếp tục gửi đơn đến Chánh Thanh tra Bộ Xây dựng, UBND TP Hà Nội, Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội bày tỏ bất bình về giấy phép xây dựng mà ông Tạ Nam Chiến, Chủ tịch UBND quận Ba Đình, cấp cho gia đình ông Lê Công.
UBND quận Ba Đình cấp giấy phép xây dựng cho công trình nhà ở có tới 4 tầng hầm
Nhiều hộ dân cho biết, gia đình ông Công mua lại khu đất có ký hiệu lô B3 rộng hơn 317 m2 ở phường Điện Biên, quận Ba Đình, TP Hà Nội từ năm 2018. Đến cuối tháng 9.2019 thì được Chủ tịch UBND Q.Ba Đình ký quyết định cấp phép xây dựng công trình trên khu đất này.
Theo giấy phép xây dựng số 447 do Chủ tịch UBND quận Ba Đình Tạ Nam Chiến ký ngày 24/9/2019, công trình xây dựng được xây trên diện tích 267,7 m2, 1 hầm rộng hơn 267 m2, 5 tầng nổi chưa bao gồm tầng lửng và tum thang; tổng chiều cao là 19,35 m tính từ cốt hè phố Trần Phú lên đến sàn mái công trình; tổng diện tích sàn xây dựng là 1.420 m2…
Đến tháng 12/2019, UBND quận Ba Đình có quyết định điều chỉnh giấy phép xây dựng công trình cho gia đình ông Lê Công theo hướng tăng thêm mật độ xây dựng. Cụ thể, Chủ tịch UBND quận Ba Đình cấp phép xây dựng bổ sung thêm 3 tầng hầm cho công trình, nâng tổng số lên thành 4 tầng hầm, mỗi tầng rộng 267,7 m2. Tổng diện tích sàn xây dựng nâng từ 1.420 m2 lên hơn 2.223 m2; chiều cao các tầng hầm là 3,3 m.
Theo các hộ dân, trong quá trình thi công, công trình của gia đình ông Lê Công gây ra nhiều tác động tiêu cực đến đời sống của nhiều hộ dân xung quanh như ồn ào suốt đêm ngày, lún nứt nhà… Nhiều người đã phản ánh với phường Điện Biên (quận Ba Đình) nhưng không được giải quyết thỏa đáng. Người dân cũng bày tỏ sự nghi ngờ về công trình xây dựng của gia đình ông Lê Công có sai phạm về trật tự xây dựng, trong đó có việc tường móng bê tông cốt thép trùng với chỉ giới đường đỏ…
Đại diện Thanh tra Bộ Xây dựng cho biết, đã chuyển đơn thư của các hộ dân về cho UBND TP Hà Nội giải quyết. Sở Xây dựng Hà Nội cũng đã chuyển đơn thư về UBND quận Ba Đình giải quyết theo quy định pháp luật.
Ông Tạ Nam Chiến, Chủ tịch UBND quận Ba Đình không trả lời về nội dung đã kiểm tra công trình lần nào chưa, có phát hiện ra sai phạm gì, mà chỉ khẳng định việc cấp phép xây dựng cho công trình xây dựng của gia đình ông Lê Công là đúng quy định.
Việc cấp giấy phép xây dựng của quận Ba Đình đã không đúng các quy định của pháp luật. Bởi việc cấp phép xây dựng cho công trình có 4 tầng hầm thuộc cấp công trình mà thẩm quyền của Sở Xây dựng cấp phép. Theo đó, tại Thông tư số 03/2016/TT-BXD của Bộ Xây dựng “Quy định về phân cấp công trình xây dựng và hướng dẫn áp dụng trong quản lý hoạt động đầu tư xây dựng” tại Phụ lục 2 “Phân cấp công trình xây dựng theo quy mô kết cấu” có hướng dẫn tại điểm 2.1.1. “Nhà, kết cấu dạng nhà” đối với nhà ở riêng lẻ thuộc công trình cấp III độ sâu ngầm nhỏ hơn 6m và số tầng hầm 1 tầng. Đối với công trình cấp II thì mới được cấp phép từ 2 đến 4 tầng hầm, độ sâu ngầm từ 6 đến 18m. Công trình cấp I được cấp phép ≥ 5 tầng, độ sâu ngầm > 18m.
Đối chiếu với Quyết định số 12/2018/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội sửa đổi, bổ sung một số điều của quy định chi tiết một số nội dung về cấp giấy phép xây dựng trên địa bàn thành phố Hà Nội Ban hành kèm theo Quyết định số 20/2016/QĐ-UBND và Quyết định số 20/2016/QĐ-UBND thì tại Điều 3 thể hiện, thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng của các cơ quan thuộc thành phố. Sở Xây dựng cấp phép các công trình cấp I, cấp II.
Đối chiếu các quy định pháp luật hiện hành thì các công trình nhà ở riêng lẻ thuộc cấp III chỉ được cấp phép 1 tầng hầm. Thẩm quyền của UBND quận (huyện) không được cấp phép từ 2 tầng hầm trở lên vì từ 2 đến 4 tầng ngầm thuộc công trình cấp II, thẩm quyền cấp phép thuộc về Sở Xây dựng.
TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm – Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam nhấn mạnh thêm: “Việc các dự án sai phạm, chậm tiến độ, “câu giờ” chờ được hợp thức hóa, chờ “phạt cho tồn tại” gây áp lực chung lên kết cấu hạ tầng, tương lai sẽ phá vỡ tổng thể quy hoạch đô thị. Các cơ quan chức năng, các cấp chính quyền cần rà soát và thanh kiểm tra các dự án “có vấn đề”, xử phạt nghiêm các sai phạm, ra quyết định thu hồi dự án nếu cần để không ảnh hưởng đến tiến độ chung trong định hướng phát triển quy hoạch của thành phố”.
Ngoài ra, việc cấp giấy phép xây dựng của UBND quận Ba Đình còn sai hàng loạt các quy định, như: Tại văn bản trả lời người dân, UBND quận Ba Đình việc dẫn: Căn cứ Mục 6.2.7 Tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam 323:2004 “Nhà ở cao tầng-Tiêu chuẩn thiết kế” được ban hành kèm theo Quyết định số 26/2004/QĐ-BXD ngày 02/11/2004 của Bộ Xây dựng: “Tầng hầm có thể được sử dụng làm tầng kỹ thuật, chỗ để xe, bố trí tủ điện và máy bơm nước cho toà nhà”. Tại mục 6.2.7.2 nêu “Chiều cao tầng hầm không nên nhỏ hơn 2,2m. Đối với các không gian sử dụng cho hoạt động công cộng như hội họp, sinh hoạt cộng đồng, chiều cao thiết kế được lấy theo yêu cầu sử dụng”.
Tuy nhiên, theo tìm hiểu của phóng viên được biết, hiện nay Tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam 323:2004 đã bị hủy bỏ theo Quyết định số 212/QĐ-BXD ngày 25/2/2013 của Bộ Xây dựng về việc hủy bỏ Tiêu chuẩn ngành Xây dựng (đợt 1). Do vậy việc, UBND quận Ba Đình căn cứ Tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam 323:2004 để cấp phép và trả lời người dân là "thiếu hiểu biết" pháp luật.
Bên cạnh đó cần phải nói thêm, hiện nay QCVN 01:2019/BXD về Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng, có hiệu lực từ 1/7/2020 quy định đối với nhà ở riêng lẻ có hệ số sử dụng đất không quá 7 lần (Hệ số sử dụng đất: Tỷ lệ của tổng diện tích sàn của công trình gồm cả tầng hầm (trừ các diện tích sàn phục vụ cho hệ thống kỹ thuật, phòng cháy chữa cháy, gian lánh nạn và đỗ xe của công trình) trên tổng diện tích lô đất.). Nhưng vấn đề đặt ra ở đây là, việc cấp giấy phép xây dựng này lại có trước thời điểm Quy chuẩn có hiệu lực thi hành.
Có thể thấy, UBND quận Ba Đình cấp giấy phép xây dựng cho công trình lô B3 (phía Nam số 13 phố Sơn Tây), phường Điện Biên của gia đình ông Lê Công và bà Vương Thị Lan Anh là trái thẩm quyền, không đúng quy định của pháp luật. Điều này khiến dư luận không khỏi băn khoăn, UBND quận Ba Đình không nắm rõ về luật hay cố tình không biết để “bao che” cho vi phạm ngang nhiên tồn tại?
Trước những diễn biến phức tạp trong công tác quản lý TTXD, ngày 25/3/2019 Thường trực HĐND thành phố Hà Nội đã tổ chức phiên giải trình về công tác quản lý TTXD. Đây là nội dung được HĐND thành phố Hà Nội quan tâm giám sát, chất vấn và tái chất vấn tại ba kỳ họp liên tiếp của HĐND thành phố khóa 15.
Theo báo cáo của Sở Xây dựng Hà Nội năm 2019, hiện vẫn còn hàng chục công trình vi phạm TTXD trên địa bàn các quận như Cầu Giấy, Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Thanh Xuân, Hoàng Mai, Thạch Thất, Hoài Đức vẫn chưa được xử lý. Trách nhiệm này thuộc về chính quyền các quận, huyện.
Điều đáng nói, đại biểu HĐND thành phố cũng như các cử tri đặt ra là vì sao các sai phạm dù đã rõ địa chỉ, đã được các cấp, các ngành kết luận thanh tra, thậm chí đã từng bị cưỡng chế tháo dỡ, song đến nay vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Cá biệt, nhiều vi phạm cũ chưa được xử lý thì đã phát sinh sai phạm mới.
Tình trạng vi phạm TTXD xảy ra ở hầu hết các quận, huyện của Hà Nội, nhưng tập trung nhiều nhất ở một số quận trung tâm, như Hoàn Kiếm và Ba Đình.
Về nguyên nhân dẫn đến những vi phạm còn kéo dài, Chủ tịch HĐND TP Hà Nội - bà Nguyễn Thị Bích Ngọc cũng nêu quan điểm, một phần là do lực lượng Thanh tra Xây dựng chưa làm hết trách nhiệm. Việc phối hợp với các quận, huyện, thị xã trong việc kiểm tra, đôn đốc còn lỏng lẻo, chưa rõ ràng, ý thức chấp hành của một bộ phận người dân chưa cao… Từ những nguyên nhân này, Chủ tịch HĐND thành phố Nguyễn Thị Bích Ngọc đề nghị chủ tịch, bí thư ở các địa phương phải tiếp tục thực hiện hiệu quả Chỉ thị 08-CT/TU của Ban Thường vụ Thành ủy, các cấp ủy, chính quyền địa phương tăng cường trách nhiệm của đội quản lý trật tự xây dựng, kiên quyết xử lý triệt để sai phạm cũ, không để phát sinh vi phạm mới.
Trước những chỉ đạo nóng xử lý vi phạm TTXD từ UBND TP thì UBND quận Hoàn Kiếm, quận Ba Đình lại “bình chân như vại”. Phải chăng lợi ích chung của người dân là mong mỏi một không gian sống giữa đô thị xanh đã bị UBND quận Hoàn Kiếm, UBND quận Ba Đình vô tình lãng quên.
Trước thông tin hàng loạt các công trình, dự án đã và đang xây dựng có nhiều dấu hiệu sai phạm, vi phạm xây dựng trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, quận Ba Đình nói chung và UBND các phường nói riêng, rất cần các cơ quan chức năng cấp cao sớm thanh tra, kiểm tra, đưa ra các biện pháp khắc phục và xử lý. Đồng thời, làm rõ trách nhiệm của từng cá nhân, tập thể đã buông lỏng quản lý khi để xảy ra sai phạm.
