Sự trỗi dậy mạnh mẽ của doanh nghiệp Việt
Năm 2019, các kênh bán hàng hiện đại bao gồm các siêu thị, cửa hàng tiện lợi… phát triển nhanh chóng với tốc độ 21,5% so với năm 2018. Người tiêu dùng cũng chứng kiến sự sa sút và tăng trưởng chậm lại của kênh bán lẻ truyền thống bao gồm chợ, cửa hàng lẻ ở thị trường Việt. Đây cũng là năm trỗi dậy mạnh mẽ của các doanh nghiệp Việt nhằm hợp tác tạo nên sức mạnh để dành lại ưu thế kênh phân phối ở sân nhà. Người tiêu dùng còn chứng kiến sự cạnh tranh tiếp tục giữa các kênh bán lẻ hiện đại và kênh truyền thống, giữa các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước, giữa bán hàng trực tiếp và bán hàng online.
Theo chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, nguyên Phó giám đốc Sở Thương mại, nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội, tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng xã hội 11 tháng năm 2019 đạt mức 4481,6 nghìn tỷ đồng, tăng 11,8% so với cùng kỳ năm 2018. Còn nếu loại trừ yếu tố giá cũng tăng 9,3%. Riêng lĩnh vực bán lẻ đạt 3.400,5 nghìn tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 75,9% trong tổng mức chung hàng hóa và dịch vụ. Bán lẻ đã tăng 12,7% so với cùng kỳ năm 2018.
Năm nay cũng là một năm mang dấu ấn về những động thái tích cực của Chính Phủ và các bộ ngành làm cho nguồn cung hàng hóa trong nước và xuất khẩu phát triển nhưng ở mức cao hơn, chất lượng hơn, giảm chi phí hơn. Hàng loạt các chính sách về phát triển sản xuất đã được ban hành nhằm tháo gỡ những khó khăn cho người sản xuất và phục vụ cho bán lẻ trong nước và xuất khẩu, nhất là nhóm hàng nông sản, thực phẩm.
Nhiều chuỗi liên kết, chuỗi giá trị từ sản xuất đến phân phối đã được thiết lập, con đường đi của hàng hóa từ sản xuất tới bán lẻ đã được rút ngắn hơn, bớt những trung gian không cần thiết. Năm qua đã chứng kiến hàng loạt các thủ tục hành chính trong lĩnh vực thành lập doanh nghiệp, tiếp cận đất đai, nguồn vốn, các chế độ hạch toán chi phí sản xuất và lưu thông cũng đã được tháo gỡ một phần. Năm nay cũng chứng kiến nhiều xu hướng phát triển của các doanh nghiệp để nâng cao hiệu quả kinh doanh và phục vụ tiêu dùng xã hội.
“Những kết quả thu được của ngành bán lẻ khẳng định ngành này vẫn là một trong những trụ cột quan trọng góp phần vào nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của đất nước, thúc đẩy sản xuất và phục vụ cho tiêu dùng xã hội”, ông Phú nói.
Những xu hướng mới trong kinh doanh và tiêu dùng
Trước hết cần phải đề cập đến, đó là xu hướng tích tụ tập trung trong thương mại. Trong năm qua, hàng loạt các phi vụ hợp tác kinh doanh, mua bán sáp nhập (M&A)… được thực hiện giữa các doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp trong nước. Các tập đoàn bán lẻ của các nước như: Central Group và BJC của Thái Lan; Aeon, Sasuke và Seven Eleven của Nhật Bản, Lotte và JS25 của Hàn Quốc… đã và đang tiếp tục phát triển các chuỗi bán lẻ và cửa hàng tiện lợi, đồng thời nâng cấp và đổi mới các mô hình kinh doanh đã có, để mong chiếm lĩnh thị phần và khách hàng.
Còn các doanh nghiệp Việt Nam thì sao?
Theo phân tích của chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, đầu năm 2019, Vingroup đã hoàn tất việc mua lại chuỗi bán lẻ Fivimart. Trước đó, chuỗi bán lẻ Viễn Thông A cũng đã trở thành công ty con của Vingroup và chuỗi Shop&Go cũng đã tự nguyện nhượng lại toàn bộ chuỗi của mình gồm 87 cửa hàng tiện lợi cho Vincommerce chỉ với giá 1 Đô la Mỹ. Đầu tháng 12/2019, một sự kiện hợp tác có một không hai ở thị trường nội địa Việt Nam giữa Vinmart, Vinmart+ của Vincommerce hợp tác với Tập đoàn sản xuất hàng tiêu dùng Masan - một phép cộng đẹp của doanh nghiệp Việt.
“Điều cần nhấn mạnh ở sự kiện này, đây không phải là một phi vụ M&A hay mua bán mà là sự hợp tác giữa doanh nghiệp Việt và doanh nghiệp Việt với nhau để trở thành một tập đoàn sản xuất và bán lẻ hàng tiêu dùng hàng đầu trong cả nước. Mục đích của sự hợp tác này rất rõ ràng, một phép cộng đẹp để tiến tới giành lại kênh phân phối cho các doanh nghiệp sản xuất của Việt Nam. Đây cũng chính là giải quyết những khó khăn trước mắt mà các nhà sản xuất và cung ứng Việt đang gặp khó khăn khi tiếp cận với một số siêu thị của nước ngoài.
Nhìn lại quá trình tích tụ tập trung thương mại của các doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp trong nước trong năm qua cho ta thấy xu hướng tích tụ để lớn hơn, mạnh hơn và giành quyền chủ động trên thị trường là tất yếu. Điều quan trọng là sau những phi vụ này có đem lại một tương lai sáng sủa hơn cho các nhà sản xuất, nhà cung ứng và đem lại quyền lợi chính đáng cho người tiêu dùng hay không?”, ông Phú nói.
Trên thị trường bán lẻ Việt Nam, trong năm 2019 cũng xuất hiện một xu hướng mới, đó là bán hàng đa kênh. Công nghệ thông tin đã phát triển và đi trước một bước, nó đã tác động rất mạnh mẽ vào các ngành kinh tế của mỗi nước, trong đó có bán lẻ ở nước ta. Bán lẻ online đã trở thành một nhu cầu tất yếu khách quan trong sự phát triển của các doanh nghiệp bán lẻ để phục vụ người tiêu dùng. Các nhà bán lẻ hiện nay không chỉ đơn thuần giữ nguyên bán hàng trực tiếp, họ phải đầu tư để song song thực hiện 2 phương thức bán hàng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và đáp ứng những xu thế tất yếu của tiêu dùng xã hội.
Bài học kinh nghiệm của các nước di trước cho ta thấy, sau khi có sự xuất hiện của phương thức kinh doanh qua mạng thì một thời gian, hàng loạt các cửa hàng bán lẻ trực tiếp phải đóng cửa hoặc phá sản . Một ví dụ cụ thể tại thị trường Mỹ, tháng 9/2019 vừa qua, đã chứng kiến 2 cửa hàng bán lẻ lớn của Mỹ là Forever 21 và Barneys New York tuyên bố phá sản mà nguyên nhân chính là không thể cạnh tranh được với những thương hiệu bán hàng trực tuyến đang hoạt động mạnh mẽ trên thị trường.
Ở Việt Nam, các tên tuổi lớn trong và ngoài nước như Lazada, Alibaba, Amazon, Tiki… đang và sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ ở thị trường gần 100 triệu dân với nhiều tiềm năng phát triển trong năm 2020 và những năm sau. Đã có những cảnh báo của các chuyên gia bán lẻ về sự xâm nhập mạnh mẽ của các tập đoàn này nhằm có những động thái tích cực để nâng cao hiệu quả của bán lẻ trực tiếp trong những thời gian tới.
Năm 2019 còn một xu hướng nữa không thể không nhắc tới, đó là xu hướng mua sắm trải nghiệm đã được thực hiện nhiều năm nay và đã đạt được nhiều kết quả. Theo ông Phú, phương thức bán hàng đi đôi với các trải nghiệm như vui chơi, giải trí, làm đẹp, nghỉ dưỡng, ăn uống... Từ một tới hai năm gần đây, những tổ hợp mua sắm trải nghiệm vui chơi giải trí của các tập đoàn như Vingroup với Vincom Megamall, Sun Group với khu Sunworld, FLC với khu nghỉ dưỡng FLC resort, Aeon với khu Trung tâm thương mại phức hợp Aeonmall... Những tổ hợp này tuy mới hoạt động một thời gian ngắn nhưng bước đầu đã cho những hiệu quả thiết thực cho cả doanh nghiệp và đáp ứng những nhu cầu của người tiêu dùng Việt.
Xu hướng của người tiêu dùng Việt
Đề cập tới xu hướng phát triển của các doanh nghiệp bán lẻ, không thể không đề cập tới xu hướng của người tiêu dùng Việt. Trên thị trường bán lẻ và dịch vụ, chúng ta rất dễ nhận thấy một số xu hướng tiêu dùng đang phát triển. Ông Phú chỉ ra 3 xu hướng như sau:
Thứ nhất, khách hàng muốn trải nghiệm nhiều hơn tại các trung tâm mua sắm dịch vụ hiện đại, hoặc trải nghiệm mua sắm trực tuyến, mặc dù có thể phải trả nhiều tiền hơn đối với các dịch vụ đó những họ vẫn sẵn sàng thanh toán.
Thứ hai, xu hướng tiêu dùng số: 50% dân số Việt Nam thường xuyên truy cập Internet, mạng di động đã kết nối rất hiệu quả giữa người mua và người bán, giữa nhà cung ứng và đơn vị bán lẻ. Ngoài ra, người tiêu dùng còn sử dụng các công cụ tìm kiếm trên điện thoại di động và điện thoại thông minh để thực hiện các dịch vụ như đặt chỗ, giao đồ ăn nhanh, phương tiện vận chuyển, giữ nhà và mua các vật dụng tiêu dùng khác...
Cuối cùng, tiêu dùng của tầng lớp trung lưu: Xu hướng “cao cấp hóa” người tiêu dùng cho tầng lớp trung lưu có thu nhập cao từ 2,6 triệu người năm 2012 lên 10 triệu người năm 2020 sẽ thúc đẩy mạnh mẽ về xu hướng này của người tiêu dùng. Điều đó có ý nghĩa rất tích cực là các hàng hóa cao cấp bao gồm cả hàng hóa sản xuất trong nước và nhập khẩu sẽ được tiêu thụ mạnh hơn trong 5 - 10 năm tới đây. Những tín hiệu về đổi mới xu hướng kinh doanh sản xuất của các doanh nghiệp bán lẻ và các xu hướng mới của người tiêu dùng trong năm qua sẽ là những tiền đề cho sự phát triển tốt đẹp của ngành bán lẻ Việt Nam trong tương lai không xa.
