Theo khảo sát trên quy mô toàn cầu về vấn đề già hóa và các nhu cầu liên quan đến hoạt động chăm sóc người cao tuổi, nhu cầu về việc cung cấp chỗ ở cho những công dân lớn tuổi tại các nước trên thế giới đang ngày một tăng cao. Mặc dù Việt Nam có thành phần dân số già chiếm một lượng không nhỏ, những giải pháp về cung cấp nhà ở cho nhóm tầng lớp này trên thực tế là vô cùng ít ỏi. Vậy liệu giải pháp về áp dụng các mô hình viện dưỡng lão đang khá phổ biến hiện nay có khả thi tại Việt Nam hay không?
Những thành phố “siêu già”
Theo thông tin từ Liên Hợp Quốc, đến năm 2050, cứ 6 người trên thế giới thì lại có 1 người trên 65 tuổi, tương đương khoảng 1,5 tỷ người. Nhiều thành phố trên thế giới đang dần bị siêu già hoá một cách nhanh chóng - nơi những người trên 65 tuổi chiếm hơn 20% dân số. Một số nghiên cứu cũng cho thấy nhiều thành phố (chủ yếu ở Nhật Bản, Đức, Ý và Pháp) đã có tỷ lệ già hoá rất cao. Sắp tới sẽ sớm có các thành phố ở Nga, Tây Ban Nha, Ba Lan và Mỹ gia nhập vào những quốc gia siêu già. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này, Liên Hợp Quốc đã dự đoán rằng dân số Việt Nam sẽ trở nên siêu già vào năm 2050.
Nhu cầu về các dịch vụ có liên quan đến viện dưỡng lão - nơi cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ cho người lớn tuổi - đang ngày một tăng lên, nhưng thị trường phần lớn vẫn chưa thực sự phát triển. Tại Việt Nam, thị trường này hầu như vẫn còn rất sơ khai. Trong số 63 tỉnh thành, chỉ có 32 tỉnh có cơ sở chuyên biệt dành cho người cao tuổi. Mặc dù Chính phủ đặt mục tiêu phải có ít nhất một cơ sở ở mỗi tỉnh vào năm 2025, nhưng điều này không thể theo kịp và đáp ứng được sự gia tăng nhanh chóng của dân số già của Việt Nam.
Sự già hoá và văn hoá Á Đông
Ở nhiều quốc gia châu Á, mọi người thường có thiên hướng truyền thống trong việc gắn kết các thành viên trong gia đình, và tự chăm sóc tại nhà từ thế hệ này tới thế hệ khác. Chính sách của Chính phủ cũng khuyến khích việc “già hóa tại gia”, trong đó thế hệ con cháu sẽ chăm sóc cha mẹ khi họ về già. Ở Trung Quốc, điều này còn được ghi trong các bộ luật. Chính phủ Singapore thì hỗ trợ việc “già hóa tại gia” bằng cách cung cấp thêm các gói hỗ trợ tài chính cho các gia đình nhiều thế hệ cùng sống chung.
Tại Việt Nam, kể từ khi các chính sách đổi mới được áp dụng, Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng lớn kinh tế - xã hội và những cải thiện đáng kể đối với các dịch vụ công, chất lượng cuộc sống và tuổi thọ trung bình. Sự tăng trưởng này đã thay đổi cách sống của con người và dẫn đến sự hiện đại hóa, đô thị hóa và gia tăng mức độ di cư từ nông thôn ra thành thị. Những thay đổi này đã ảnh hưởng đến cuộc sống của người cao tuổi.
Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, số người cao tuổi sống một mình hoặc cùng với vợ/chồng tăng từ 18,3% năm 2009 lên 27,8% năm 2019. Một số người dân ở tại số ít viện dưỡng lão ở Việt Nam cho biết, con cái của họ quá bận rộn đi làm và không có thời gian cho họ. Những người khác nói rằng họ cảm thấy cô đơn khi sống ở nhà vì con cái của họ đã chuyển đến nhiều tỉnh thành khác nhau để mà làm việc. Mặc dù truyền thống chăm sóc gia đình vẫn được coi trọng, nhưng quan điểm về "già hóa tại gia" có thể không còn được như xưa.
Những mô hình viện dưỡng lão phổ biến trên toàn cầu
Tại các quốc gia phát triển và giải pháp tích hợp
Tại New Zealand, với gần 771.000 người trên 65 tuổi, là quốc gia dẫn đầu thị trường về dịch vụ dưỡng lão, với nhiều quy định rõ ràng về chất lượng dịch vụ và phí quản lý. Úc và New Zealand đang dần thay đổi xu hướng xây dựng các khu dưỡng lão truyền thống với mật độ thấp, lên các mô hình hiện đại hơn tại các khu vực thành thị tập trung đông dân cư.
Được biết, trong thập kỷ tới, số người trên 65 tuổi ở New Zealand sẽ tăng gần 40%. Là một trong những thị trường có nhiều kinh nghiệm về việc cung cấp các dịch vụ cho người cao tuổi, New Zealand sẽ có sự thay đổi trong việc cung cấp nhiều loại hình nhà ở mới mẻ cho người dân.
Tại Mỹ, có hơn 53 triệu người trên 65 tuổi và sẽ có 53 thành phố siêu già vào năm 2035. Cũng vì thế, thị trường tại đây cung cấp rất nhiều gói dịch vụ khác nhau trong cùng một khuôn viên của viện dưỡng lão cho những đối tượng khác nhau, từ việc chủ động sinh hoạt tới các dịch vụ có nhân viên chăm sóc lành nghề hỗ trợ… Thậm chí, quốc gia này còn là nước sớm áp dụng việc xây dựng cộng đồng sinh hoạt đa thế hệ trong khu vực các trường đại học dành cho nhóm hưu trí, như làng Lasell Village tại Massachusetts bằng việc xây dựng các phòng dưỡng lão trong khuôn viên trường đại học, và người cao tuổi có thể sử dụng các tiện ích tại đó, như lớp học, bệnh viện…
Mô hình cho thuê
Pháp đang áp dụng mô hình cho thuê cho nhóm người cao tuổi, tương tự như nhà ở sinh viên nhưng có nhiều không gian chung và dịch vụ cao cấp hơn, tập trung ở các khu vực thành thị, với nhiều dự án gần các tuyến giao thông công cộng và cửa hàng mua sắm. Một ví dụ khác là Maartenshof ở Hà Lan - một khu phố với 200 giường chăm sóc và điều dưỡng, khu vực nhà ở tạm và một trường mẫu giáo.
Mô hình mới của Nhật Bản cho cuộc sống khi nghỉ hưu
Nhật Bản là một trong những quốc gia có dân số già nhất thế giới. Năm 2000, đất nước này dừng việc để người già phụ thuộc vào sự hỗ trợ của gia đình, thay vào đó là áp dụng gói bảo hiểm chăm sóc dài hạn bắt buộc - “Kaigo hoken”. Điều này đã đem đến một thị trường lành mạnh cho sự hình thành và phát triển của các Quỹ tín thác bất động sản liên quan tới chăm sóc sức khoẻ, nhà ở, hay nhóm các đầu tư cá nhân.
Mối quan hệ gia đình ở châu Á
Giải pháp chăm sóc người cao tuổi của châu Á chủ yếu dựa vào sự hỗ trợ của gia đình. Trung Quốc dự kiến 90% dịch vụ chăm sóc người cao tuổi được cung cấp tại nhà; tuy nhiên, với 71 thành phố siêu già hoá vào năm 2035, điều này có thể không khả thi nữa.
***
Trên toàn cầu, nhu cầu nhà ở dưỡng lão ngày càng tăng cao ở rất nhiều thị trường; nguồn cầu không được đáp ứng do nguồn cung hạn chế.
Đối với Việt Nam, triển vọng về thị trường nhà ở dưỡng lão chưa thực sự rõ ràng. Với các yếu tố phức tạp về văn hóa, quy định về luật, cũng như các yếu tố về vận hành - một số mô hình dưỡng lão phổ biến trên thế giới có thể không phù hợp với thị trường Việt Nam.
Tại Việt Nam, thị trường có rất nhiều đòn bẩy giúp hỗ trợ việc xây dựng các bất động sản dưỡng lão dành riêng cho người cao tuổi, đặc biệt có thể kể tới các gói bảo hiểm đi kèm với giá trị đầu tư đang ngày một phổ biến. Trong tương lai, mô hình gia đình truyền thống chắc chắn sẽ dần thay đổi, và thập kỷ tới sẽ chứng kiến nhiều cơ hội hơn cho phân khúc nhà ở dưỡng lão.
