Bất ngờ với sự tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường M&A Việt Nam

Quy mô thị trường mua bán sáp nhập doanh nghiệp (M&A) giai đoạn trước năm 2016 - 2017 thì Việt nam vẫn ở mức trung bình trong khu vực Đông Nam Á nhưng những năm gần đây, Việt nam có những sự tăng trưởng mạnh mẽ để tiếp cận quy mô thị trường của các quốc gia trong khu vực.

Theo Trung tâm nghiên cứu Đầu tư và Mua bán sáp nhập (CMAC), năm 2018, hầu hết các quốc gia Đông Nam Á đều sụt giảm mạnh về giá trị M&A, nhưng Việt nam lại vươn lên vị trí thứ 2 chỉ sau Thái Lan 9,3 tỷ USD, xếp trên Singapore 6,7 tỷ USD, Malaysia 5,1 tỷ USD, Indonesia 2,8 tỷ USD. 

Xét về quy mô thương vụ, thị trường Việt Nam vẫn chủ yếu là các giao dịch nhỏ với quy mô 5-6 triệu USD (tương đương 100 - 120 tỷ đồng), các giao dịch quy mô nhỏ chiếm tới chiếm tới trên 90% về số lượng thương vụ. 

Nhà đầu tư nước ngoài tiếp tục đóng vai trò quan trọng với các thương vụ quy mô vừa và lớn từ 20 - 100 triệu USD. Tỷ trọng các thương vụ ở quy mô này đang có xu hướng gia tăng trong một vài năm qua.

Những thương vụ siêu lớn đã xuất hiện tại Việt nam, với 1 – 2 thương vụ mỗi năm nhưng đóng góp tỷ trọng đáng kể vào kết quả M&A chung của thị trường. Giai đoạn 2018 – 2019, 30 thương vụ lớn nhất đã chiếm đến 70% tổng giá trị M&A của thị trường.

 Việt Nam có sự tăng trưởng mạnh mẽ về giá trị M&A so với các nước trong khu vực Đông Nam Á.

Tuy nhiên, những động thái gần đây cho thấy các nhà đầu tư nội ngày càng tỏ rõ vị thế và có chiến lược chủ động hơn. Những điển hình cho thực hiện chiến lược M&A chủ động của doanh nghiệp Việt nam bao gồm Vingroup, Kido, Masan, Pan Group… Trong lĩnh vực bán lẻ những thương vụ của Vingroup và Saigon Coop mua lại các chuỗi siêu thị cho thấy, các nhà đầu tư nội cũng đang quyết liệt cạnh tranh giành vị thế của mình trên thị trường.

“Có nhiều điểm tích cực xung quanh cuộc cạnh tranh trên thị trường bán lẻ”, ông Alex Crane, Tổng giám đốc Cushman & Wakefield Việt Nam đã nhận định như vậy khi nói về thị trường tiêu dùng với gần 100 triệu dân của Việt Nam.

Tốc độ phát triển của các trung tâm mua sắm như Vincom (thuộc Vingroup), hay sự đầu tư của AEON, Lottemart và các chuỗi siêu thị của các ông chủ tỷ phú Thái Lan đã lọt vào tầm quan sát của vị CEO có nhiều kinh nghiệm trên thị trường vốn và bất động sản này.

Với ông Alex Crane, Vincom là đơn vị phân phối, bán lẻ có tầm ảnh hưởng rất tích cực tới thị trường, bởi tên tuổi này đã mang đến cho người tiêu dùng những mặt hàng thực phẩm tốt được lựa chọn kỹ càng. Đây cũng là tên tuổi khiến cuộc cạnh tranh trên thị trường phân phối bán lẻ thêm phần khốc liệt.

Tuy nhiên, sẽ có nhiều cạnh tranh hơn nữa giữa các nhóm siêu thị. Hiện khá nhiều doanh nghiệp nước ngoài vẫn chưa tham gia thị trường bán lẻ tại Việt Nam, bởi nguyên nhân chính vì giá thuê mặt bằng cao.

Bán lẻ tiếp tục là mục tiêu của các nhà đầu tư

Thống kê của Công ty AVM Việt Nam cho thấy, trong năm 2016, ngành bán lẻ là một trong những ngành nổi bật trong các thương vụ M&A với giá trị chiếm tới 38,46% tổng giá trị của các thương vụ. Trong đó, đáng chú ý nhất là sự thâm nhập vào thị trường bán lẻ của các doanh nghiệp Thái Lan.

Đầu tháng 5/2016, Central Group đã khuấy động thị trường bán lẻ Việt khi chi 1,05 tỷ USD để mua lại hệ thống Big C từ tập đoàn Casino Group. Trước đó, TCC Holdings, một tập đoàn khác từ Thái Lan, đã mua lại toàn bộ chuỗi hệ thống Metro Vietnam Cash & Carry với giá trị thương vụ là 800 triệu USD.

Nếu năm 2016 là năm lên ngôi của bán lẻ với các thương vụ mua lại các chuỗi phân phối, thì đến năm 2017 - 2018, các ngành sản xuất hàng hàng tiêu dùng được coi là hấp dẫn nhất trong một thị trường 100 triệu dân. Các nhà đầu tư nhắm đến, thực hiện các thương vụ với có tỷ trọng giá trị M&A lớn nhất là sản xuất hàng tiêu dùng (57%), tiếp theo đó là ngành bất động sản (27%), Tài chính – ngân hàng (4%), Vật liệu hóa chất (3%).

Điển hình nhất là thương vụ ThaiBev mua cổ phần chi phối của Sabeco với giá trị 5 tỷ USD, qua đó sở hữu một thị phần đáng kể của thương hiệu lâu đời bia Sài Gòn tại thị trường bia Việt Nam, đồng thời làm cơ sở để thương hiệu bia Thái Lan vào thị trường Việt Nam qua kênh phân phối của Sabeco. 

 Vụ M&A giữa tập đoàn Thái Lan với Sabeco có tổng giá trị M&A đạt mốc kỷ lục đạt 10,2 tỷ USD, mức cao nhất từ trước đến nay. 

Dịch vụ tài chính cho 100 triệu dân cũng là động lực để Warburg Pincus và GIC đầu tư hàng trăm triệu USD vào Techcombank, và ShinhanBank mua lại mảng bản lẻ của ngân hàng ANZ, cũng như mua lại công ty tài chính Prudential Việt nam.

Trong giai đoạn 7/2018 – 7/2019, các công ty hoạt động đa ngành (19,67%), bất động sản – xây dựng (19,98%) và ngành sản xuất hàng tiêu dùng (10,53%) tiếp tục là hai ngành dẫn đầu trong hoạt động đầu tư và M&A tại Việt Nam.

Mặc dù các thương vụ M&A trong lĩnh vực này có phần chững lại về cả số lượng và giá trị, song giới chuyên môn vẫn cho rằng, ngành bán lẻ tiếp tục là mục tiêu của các nhà đầu tư bởi tốc độ tăng trưởng và nhu cầu tiêu dùng cao của thị trường.

Như vậy, có thể đánh giá những ngành đang được quan tâm nhất hiện nay là những ngành quan trọng trong việc tiếp cận thị trường 96 triệu dân của Việt nam. Việc mua lại những công ty sản xuất hàng tiêu dùng (đồ uống, thực phẩm, hàng tiêu dùng thiết yếu) không chỉ mua lại thương hiệu và còn mua lại mạng lưới phân phối để tiếp cận thị trường. 

Nhà đầu tư trong nước đang dần chủ động hơn

Theo Trung tâm nghiên cứu Đầu tư và Mua bán sáp nhập (CMAC), thị trường M&A Việt nam tiếp tục được dẫn dắt bởi các nhà đầu tư ngoại, trong đó tập trung vào 4 quốc gia là Singapore, Thái Lan, Hàn Quốc và Nhật Bản.  Năm 2017, giá trị thương vụ do nhà đầu tư nước ngoài đóng vai trò bên mua chiếm tới 91,8%, trong khi nhà đầu tư trong nước mua chỉ thực hiện 8,2%.

Con số này có thay đổi năm 2018 khi tỷ trọng giá trị các thương vụ do các doanh nghiệp Việt Nam thực hiện ở mức 11,8%. Tuy nhiên giá trị của các nhà đầu tư nước ngoài vẫn chiếm tới 88,2%.

Trong những năm qua, các nhà đầu tư Thái Lan vẫn thực hiện chiến lược mua lại những công ty lớn dẫn đầu thị trường. Điển hình như lĩnh vực bán lẻ, phân phối (BigC, Metro, Nguyễn Kim), Nguyên vật liệu (Prime Group, VCM, Xi măng Holcim), nhựa (Nhựa Bình Minh, Nhựa Tiền phong)…và năm 2017 là công ty đầu ngành sản xuất và phân phối bia (Sabeco).  Với thương vụ ThaiBev - Sabeco, năm 2017, Thái Lan tiếp tục dẫn đầu trong số các quốc gia thực hiện M&A tại Việt nam.

Năm 2018, nếu không tính đến thương vụ Beerco góp vốn vào Vietnam Beverage, thương vụ này được ghi nhận cho Hong Kong thì Hàn quốc và Singapore dẫn đầu trong số các quốc gia thực hiện các thương vụ M&A và đầu tư chiến lược vào Việt nam.  Hàn quốc với những thương vụ của SK Group, Hanwha … đạt mốc 2,2 tỷ USD, còn Singapore đứng thứ hai với tổng giá trị 1,6 tỷ USD. Các nhà đầu tư Nhật bản cũng tích cực trở lại với một số thương vụ đáng chú ý.

An Quý Hưng – Vinaconex, thương vụ M&A lớn nhất trong diện nhà nước thoái vốn.

Với một thị trường gần 100 triệu dân, dân số trẻ, các thương vụ trong lĩnh vực hàng tiêu dùng rất được quan tâm. Các thương vụ này có thể bao gồm chuyển nhượng các công ty sở hữu những thương hiệu địa phương lâu đời hoặc mới nổi, kèm theo đó là thị phần đối với một số chủng loại hàng hóa.

Tuy nhiên, sự thâm nhập vào thị trường tiềm năng này qua lĩnh vực M&A có thể bị giới hạn do số lượng các mục tiêu có thể đầu tư hoặc mua lại sẽ không còn nhiều như trước.

Ông Phạm Đình Đoàn, Chủ tịch Tập đoàn Phú Thái nêu nghi vấn, vì sao Walmart (Mỹ) vẫn chưa sẵn sàng nhảy vào Việt Nam, dù họ nhìn thấy tiềm năng tại thị trường này, phải chăng họ đang chờ đợi đến khi nào thấy thật sự tiềm năng thì mới đầu tư.

“Trong khi các doanh nghiệp Việt Nam quyết tâm xây dựng tương lai bằng cách tích góp cho đến khi “đủ lớn”, nhưng 10 năm sau, rất có thể Walmart sẽ đầu tư ngay “sát vách” nhà bán lẻ trong nước, thậm chí có thể thâu tóm một tên tuổi nào đó sắp phá sản”, ông Đoàn nói.