Báo Thanh Tra thông tin, chiều 25/7, tại trụ sở Thanh tra Chính phủ, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Sỹ Bảy chủ trì buổi công bố quyết định thanh tra toàn diện Dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam (huyện Thạnh Hóa, tỉnh Long An cũ – nay thuộc tỉnh Tây Ninh). Cuộc thanh tra đột xuất được triển khai theo chỉ đạo của Thủ tướng nhằm làm rõ những sai phạm, thất thoát liên quan đến dự án yếu kém kéo dài suốt hơn 20 năm qua.
"Đây là dự án đã vướng mắc, tồn tại từ lâu, nằm trong các dự án yếu kém của Bộ Công thương, do vậy, yêu cầu Đoàn thanh tra, Tổ giám sát thận trọng trong mọi công đoạn trong quá trình thanh tra tại dự án này nhằm bảo đảm tiến độ, chất lượng" – ông Lê Sỹ Bảy nhấn mạnh. Ông cũng yêu cầu các bên liên quan, đặc biệt là chủ đầu tư – Tổng Công ty Giấy Việt Nam – cung cấp đầy đủ hồ sơ, phối hợp chặt chẽ để phục vụ công tác thanh tra.
Theo Vietnamnet, Dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam, xã Thạnh Hóa, tỉnh Tây Ninh (Long An cũ) là một trong số những trường hợp thua lỗ kéo dài, khó xử lý nhất của ngành Công Thương.
Nhà máy bột giấy Phương Nam được UBND tỉnh Long An cũ phê duyệt năm 2003, ban đầu do Công ty TNHH MTV Phát triển Công nghiệp và Vận tải (TRACODI) làm chủ đầu tư. Tổng vốn ban đầu hơn 1.487 tỷ đồng, sau được điều chỉnh lên hơn 3.400 tỷ đồng. Dự án xây dựng trên diện tích 45ha, với công suất thiết kế 100.000 tấn bột giấy/năm, sử dụng nguyên liệu là cây đay – loại cây từng phổ biến nhưng hiện gần như biến mất tại Đồng bằng sông Cửu Long.
Dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam xây dựng trên diện tích 45ha, với công suất thiết kế 100.000 tấn bột giấy/năm. Ảnh: Vietnamnet
TRACODI sau đó thanh toán toàn bộ hơn 57 triệu euro cho hệ thống thiết bị nhập khẩu, dù công trình còn chưa hoàn thiện. Tuy nhiên, sau 5 năm không hoàn thành dự án, năm 2008, nhà máy được UBND tỉnh chuyển giao cho SCIC (Bộ Tài chính), rồi năm 2009 chuyển tiếp về Tổng Công ty Giấy Việt Nam quản lý.
Tính đến thời điểm bàn giao, TRACODI đã chi khoảng 2.000 tỷ đồng vào các hạng mục như khu xử lý nước thải, nhà văn phòng, khu ở công nhân. Tháng 6/2012, nhà máy hoàn tất lắp đặt và chạy thử. Kết quả: hệ thống liên tục tắc nghẽn, sản phẩm không đạt chuẩn do công nghệ xử lý nguyên liệu lỗi thời và không phù hợp.
Thủ tướng Chính phủ chính thức cho dừng dự án từ năm 2014. Ảnh: Vietnamnet
Tháng 4/2014, Thủ tướng Chính phủ chính thức cho dừng dự án. Theo đại diện Tổng Công ty Giấy Việt Nam, dây chuyền sản xuất bột giấy từ cây đay là “đặc thù”, trên thế giới chỉ Việt Nam áp dụng. Đây là công nghệ chưa được thử nghiệm thực tế – “từ phòng thí nghiệm đi thẳng ra sản xuất”, dẫn tới hàng loạt trục trặc không thể khắc phục, kể cả khi mời các chuyên gia trong và ngoài nước vào hỗ trợ.
Tổng công ty đã thử thay nguyên liệu từ cây đay sang tràm cừ, keo lai… nhưng đều thất bại vì hiệu quả kinh tế không đảm bảo.
Đến nay, nhà máy bột giấy Phương Nam nằm trong tình trạng bỏ hoang suốt hơn một thập kỷ. Dù vẫn có bảo vệ trông coi và người qua lại tại khu nhà văn phòng, nhưng toàn bộ dây chuyền gần như bất động.
Thông tin theo Báo Tuổi Trẻ, ngày 23/6, UBND tỉnh Long An cũ cho biết, khu vực nhà máy sẽ được quy hoạch lại thành khu đô thị sinh thái kết hợp nông nghiệp công nghệ cao. Bộ Công Thương từng 3 lần tổ chức đấu giá tài sản của dự án, song đều thất bại vì không có nhà đầu tư nào mặn mà.
Nguyên nhân chủ yếu là công nghệ sản xuất đặc thù, dây chuyền không thể tái sử dụng cho mục đích khác và mức giá khởi điểm chưa phù hợp với thị trường, trong khi hồ sơ pháp lý tài sản còn vướng với nhiều chủ nợ.
Từ một dự án được kỳ vọng tạo ra bước ngoặt cho công nghiệp chế biến giấy của Việt Nam, Nhà máy bột giấy Phương Nam đã trở thành bài học đắt giá về quản lý đầu tư công, lựa chọn công nghệ và quản trị dự án. Cuộc thanh tra lần này là cơ hội để làm rõ trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức liên quan, đồng thời góp phần siết lại kỷ cương trong việc triển khai các dự án lớn sử dụng vốn Nhà nước.
