Nằm bên dòng sông Bến Hải, thuộc xã Linh Trường, huyện Gio Linh (tỉnh Quảng Trị), cầu treo Bến Tắt không chỉ là một công trình giao thông chiến lược trong kháng chiến chống Mỹ, mà còn là biểu tượng vững bền của tình hữu nghị đặc biệt giữa Việt Nam và Cuba – hai dân tộc từng sát cánh bên nhau trong những năm tháng gian khổ và hào hùng nhất của thế kỷ XX.
Cây cầu được xây dựng vào năm 1973 – 1974, tại điểm vượt thượng nguồn sông Bến Hải, ngay tại Vĩ tuyến 17, nơi từng chia cắt đất nước. Thiết kế và tư vấn xây dựng cầu là các chuyên gia đến từ Cuba, quá trình thi công do Trung đoàn 99 Công binh đảm nhiệm, nằm trên trục đường 15 – một phần huyết mạch quan trọng của tuyến đường Hồ Chí Minh.
Cầu treo Bến Tắt trong những năm tháng khói lửa của chiến tranh. Ảnh: Internet
Cầu có chiều dài khoảng 100-150m, rộng 4-6m, với phần mặt cầu bằng bê tông cốt thép, hai mố cầu lớn được đúc vững chãi, liên kết bằng 8 sợi cáp treo có sức tải lên đến 10 tấn đủ để phục vụ cho các xe vận tải quân sự và dân sự đi qua. Khi hoàn thành, cầu treo Bến Tắt giúp thay thế ngầm vượt Bến Tắt cũ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển lực lượng, vũ khí, hàng hóa chi viện từ Bắc vào Nam, nhất là sau Hiệp định Paris 1973, giai đoạn chiến dịch tổng lực đang vào hồi căng thẳng.
Sau ngày đất nước thống nhất, cầu Bến Tắt tiếp tục là điểm nối quan trọng trong đời sống thường nhật của người dân địa phương trong các hoạt động sản xuất, giao thương, sinh hoạt hai bên bờ sông Bến Hải. Vị trí của cầu nằm gần Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Trường Sơn khiến nơi đây trở thành điểm dừng chân linh thiêng, đón hàng triệu lượt người về dâng hương, tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh trên dọc đường Trường Sơn trong suốt những năm tháng kháng chiến.
Cuba đã 2 lần cử chuyên gia sang Việt Nam xây dựng câu cầu. Ảnh: Internet
Năm 1986, cầu treo Bến Tắt được Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia.
Năm 2005, trong một trận lũ lớn, cây cầu bị cuốn trôi hoàn toàn. Không để di tích lịch sử này chìm vào dĩ vãng, năm 2010, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phê duyệt dự án phục dựng cầu với tổng kinh phí hơn 22 tỷ đồng. Đặc biệt, dự án phục dựng tiếp tục có sự tư vấn, đóng góp chuyên môn của các chuyên gia Cuba – những người từng góp phần đặt nền móng cho cây cầu đầu tiên.
Cầu treo Bến Tắt được khánh thành vào dịp kỷ niệm 65 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7/2012), đồng thời khánh thành Đền tưởng niệm Liệt sĩ Trường Sơn – Bến Tắt nằm bên đầu cầu phía Đông. Đây là nơi tưởng niệm những liệt sĩ đã hy sinh trên tuyến đường Trường Sơn nhưng chưa có phần mộ, tên tuổi trong nghĩa trang liệt sĩ chính thức.
Cầu treo Bến Tắt nhìn từ trên cao. Ảnh: Internet
Ngày nay, cùng với việc tuyến đường Hồ Chí Minh được xây dựng và nâng cấp, cầu treo Bến Tắt trở thành một phần trong hệ thống di tích quan trọng của tuyến vận tải chiến lược năm xưa. Không chỉ là địa chỉ đỏ trong giáo dục truyền thống cách mạng, cây cầu còn là điểm nhấn trong phát triển du lịch lịch sử tại Quảng Trị – vùng đất từng "oằn mình" trong bom đạn chiến tranh.
Cùng với đó, cầu treo Bến Tắt là minh chứng sống động cho tình đoàn kết quốc tế giữa Việt Nam và Cuba, tình cảm bền bỉ vượt qua thời gian, không gian và chiến tranh, để cùng nhau viết nên những trang sử sáng chói về tình bạn giữa hai dân tộc luôn kề vai sát cánh vì độc lập, tự do và hòa bình.
