Thích
Từng được biết đến là "đại phú giàu nhất Nam Bộ", "Vua nhà đất" của Việt Nam thời kỳ Pháp thuộc, Hứa Bổn Hòa - chú Hỏa (Hui Bon Hoa hay còn gọi là chú Hỏa). Ông Hỏa (sinh năm 1854) nắm trong tay gần 40.000 căn nhà khắp Sài Gòn.
Một trong số khối tài sản đó có cụm biệt thự rộng gần 4ha ngày nay đang trong tình trạng bỏ hoang, được đề xuất thành bảo tàng, thư viện.
Ghi chép để lại cho thấy, nơi đây từng là nơi nghỉ ngơi của gia đình chú Hỏa. Khu đất án ngữ tại giao lộ Lý Thái Tổ, Hùng Vương và Trần Bình Trọng, gần ngã 6 Cộng Hòa ngày nay với 3 mặt tiền đắc địa.
Chân dung Hứa Bổn Hòa - chú Hỏa. Ảnh: Internet
Thời điểm cuối thế kỷ XIX, nơi đây từng nằm ở rìa trung tâm Sài Gòn, cách chợ Bến Thành hơn 2km. Khi ấy, tuyến đường còn vắng vẻ, ít người qua lại, chỉ có ba làn xe và điều kiện hạ tầng hết sức sơ sài: Năm 1952, nơi đây vẫn chưa có điện lưới hay hệ thống cấp nước máy. Khu dân cư chủ yếu là nhà trệt đơn sơ, lợp mái ngói âm dương hoặc tôn, vách làm bằng tường gạch, ván hoặc tôn ghép tạm.
Qua thời gian, dân cư từ nhiều nơi đổ về lập nghiệp khiến diện mạo khu vực thay đổi dần, các tuyến đường lân cận trở nên sầm uất hơn. Tuy nhiên, nổi bật giữa vùng đô thị phát triển này vẫn là cụm tám biệt thự nằm trên khu đất rộng hơn 3,7ha, được xem như một dấu tích kiến trúc mang đậm hơi thở châu Âu thời thuộc địa.
Cụm biệt thự nhà chú Hỏa khi nhìn từ trên cao. Ảnh: Internet
Khu đất có cụm biệt thự cổ này đã bỏ hoang trong suốt nhiều năm liền, hiện đang được TP. HCM lấy ý kiến và ý tưởng của nhân dân về công trình đặc biệt "Biểu tượng ghi nhận sự chung sức, đồng lòng của người dân thành phố vượt qua đại dịch Covid-19", xây dựng tại khu đất số 1 Lý Thái Tổ.
Công trình thể hiện giai đoạn lịch sử đặc biệt của TP. HCM: Từ mất mát đến hồi sinh thần tốc; đồng thời tri ân tinh thần đoàn kết cũng như sự cố gắng, sẻ chia của đồng bào cả nước..., nhắc nhở tương lai về tri ân quá khứ, là bài học lịch sử sâu sắc.
Cụm biệt thự nằm trong khu đất đắc địa tại TP. HCM. Ảnh: Báo Dân trí
Chủ tịch UBND TP. HCM yêu cầu Sở Quy hoạch - Kiến trúc tiến hành từng bước kiểm kê, đánh giá và phân loại các biệt thự trong khu vực nhằm đảm bảo cơ sở bảo tồn nếu phù hợp.
Theo như quy định, biệt thự loại 3 sẽ được phá dỡ, loại 2 sẽ được sửa chữa trên nguyên tắc không làm ảnh hưởng đến kiến trúc bên ngoài, loại 1 cần được bảo tồn nguyên trạng.
Các chuyên gia cho rằng cụm 7 biệt thự này là một trong những cụm di sản kiến trúc giá trị, khi khu đất chuyển thành công viên, 7 căn biệt thự này nên được bảo tồn và trùng tu và chuyển thành những công trình văn hóa như bảo tàng, thư viện, nhà sinh hoạt cộng đồng.
Khu đất được đề xuất xây dựng công trình "Biểu tượng ghi nhận sự chung sức, đồng lòng của người dân thành phố vượt qua đại dịch Covid-19". Đồ họa: Báo VnExpress
Cụm biệt thự này có 8 căn biệt thự riêng biệt, nhưng một căn đã bị hư hỏng và hiện chỉ còn 7.
Các căn biệt thự tại đây được xây dựng theo phong cách kiến trúc Pháp nhưng có sự cải biến để phù hợp với khí hậu nhiệt đới, sử dụng vật liệu hiện đại thời bấy giờ như đá rửa cho mặt tiền thay thế tường tô vôi truyền thống.
Công trình đã bị bỏ hoang trong suốt nhiều năm. Ảnh: Báo VnExpress
Thiết kế của các kiến trúc sư Pháp cũng đặc biệt chú trọng đến khả năng chống nắng và thông gió, với các yếu tố như mái đón, ban công rộng, sân thượng, hiên nhà và khu vườn cây xanh. Mỗi biệt thự đều mang dáng dấp của mô hình nhà ở đơn lập điển hình, phản ánh xu hướng phát triển kiến trúc Sài Gòn trước năm 1975.
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu từng nhận định khu biệt thự này chính là mắt xích trong chuỗi không gian xanh thấp tầng kéo dài từ Thị Nghè (Thảo Cầm Viên) qua đường Lê Duẩn, đến Dinh Độc Lập, chạy dọc Nguyễn Thị Minh Khai và kết nối tới đường Lý Thái Tổ một ý tưởng quy hoạch theo địa hình tự nhiên và có tính toán khí hậu.
Người Pháp khi xây dựng Sài Gòn đã chủ trương mở rộng thành phố về hướng Đông, theo triết lý phong thủy phương Đông, đồng thời tạo một trục cây xanh đệm nhằm dẫn gió biển từ phía Vũng Tàu thổi vào nội đô, giúp điều hòa không khí cho khu vực tiếp giáp giữa Sài Gòn và Chợ Lớn.
Năm 1975, khu đất này đã được Bộ Ngoại giao tiếp quản, đổi tên thành Nhà khách Chính phủ, sau đó bỏ hoang nhiều năm và hiện được bàn giao cho TP. HCM. Đến năm 1996, cụm biệt thự này đã được đưa vào danh sách 108 cảnh quan kiến trúc cần được bảo tồn của TP. HCM.
