Đà Nẵng: Hàng loạt sai phạm tại mỏ đá Suối Mơ II và bài học về quản lý tài nguyên

Đất tầng phủ bị khai thác cạn kiệt

Theo giấy phép số 438/GP-UBND ngày 19/1/2016 do UBND TP. Đà Nẵng cấp (gia hạn ngày 26/4/2021). Công ty Cổ phần Quang – HT chỉ được phép khai thác đá tại mỏ Suối Mơ II, với diện tích 30.734,5m² và trữ lượng đá xây dựng là 334.789m³. 

Tuy nhiên, điều đáng chú ý là đất tầng phủ, vốn chỉ được sử dụng cho mục đích hoàn thổ sau khi khai thác đá, đã bị khai thác và tiêu thụ. Việc bóc tách và vận chuyển đất đi tiêu thụ không chỉ vi phạm quy định mà còn đặt ra một loạt vấn đề về tính minh bạch và trách nhiệm của doanh nghiệp cũng như thất thoát ngân sách cho nhà nước.

Theo quy định, đất tầng phủ phải được giữ lại để phục hồi môi trường sau khi quá trình khai thác đá kết thúc. Đối với đất tầng phủ dư thừa thì phải xin cấp phép khai thác khoáng sản phụ đi kèm theo quy định của pháp luật, khi nào được cấp có thẩm quyền cấp phép thì mới được vận chuyển đi tiêu thụ. Tuy nhiên, thực tế tại hiện trường cho thấy gần như không có bất kỳ dấu vết nào của lớp đất tầng phủ này tại khu vực bãi thải.

Nhìn vào hiện trạng bờ moong, có thể dễ dàng nhận ra dấu hiệu của việc khai thác đá với khối lượng lớn trong nhiều năm. Những vỉa khai thác kèm theo những dấu vết rõ ràng của việc bóc tách đất tầng phủ. Tình trạng này không chỉ cho thấy sự yếu kém trong quản lý của doanh nghiệp mà còn phản ánh rõ rệt tình trạng "phớt lờ" pháp luật vì lợi nhuận.

Ông Mai Hoàng Anh, Quản lý mỏ cho biết cái khó hiện tại là mỏ có quá nhiều đá kém chất lượng (đá thúi), phải dọn hết chỗ này mới có thể tiếp tục khai thác phần đá tốt ở phía dưới. Vì vậy, buộc phải trộn lẫn đất và đá tạp để tạo ra cấp phối B rồi xuất hóa đơn bán cho người ta làm đường. Hiện tại, không còn cách nào khác vì bãi chứa đã quá tải, không còn chỗ đổ nữa.

Một nhân chứng sử dụng nguồn vật liệu san lấp tiết lộ rằng: "Đơn vị vận chuyển đã ký hợp đồng với Công ty Cổ phần Quang – HT để cung cấp vật liệu cấp phối cho dự án, nhưng thực tế đó là đất".

Sự việc tại mỏ đá Suối Mơ II là một bài học đắt giá về quản lý tài nguyên và trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc tuân thủ các quy định pháp luật. Không chỉ là vấn đề vi phạm khai thác khoáng sản, mà còn là biểu hiện của sự coi thường pháp luật. Công ty Cổ phần Quang – HT không thể vì lợi nhuận mà bất chấp tất cả, từ việc khai thác đất tầng phủ đến việc không tuân thủ các quy định về phục hồi môi trường và an toàn lao động.

Chính quyền TP. Đà Nẵng cần phải có biện pháp mạnh mẽ hơn để đảm bảo rằng các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khoáng sản phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật. Việc tăng cường giám sát, xử lý kịp thời và nghiêm khắc các hành vi vi phạm là yếu tố then chốt để bảo vệ tài nguyên khoáng sản và môi trường. Nếu không có những biện pháp này, tình trạng vi phạm sẽ tiếp tục diễn ra, gây hậu quả nghiêm trọng không chỉ cho môi trường mà còn cho uy tín của các cơ quan quản lý.

Nguy hiểm từ việc không tuân thủ kỹ thuật khai thác

Việc không tuân thủ các quy chuẩn kỹ thuật trong khai thác đá tại mỏ đá Suối Mơ II là một vấn đề cực kỳ nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến an toàn lao động. Tại mỏ này, hoạt động khai thác không tuân thủ hoàn toàn hoặc chỉ tuân thủ một phần các quy định kỹ thuật, đặc biệt là việc phân tầng khai thác. Điều này gây ra nguy cơ cao cho người lao động khi các bờ moong khai thác không đảm bảo độ nghiêng theo đúng quy chuẩn, dẫn đến nguy cơ sạt lở và đá rơi bất ngờ.

Ông Mai Hoàng Anh, Quản lý mỏ, thẳng thắn thừa nhận: "Chúng tôi đã sai phạm khi không thực hiện khai thác theo đúng quy trình phân tầng, nhưng sẽ nhanh chóng cho anh em khắc phục lại".

Theo Thông tư số 20/2009/TT-BCT ban hành ngày 7/7/2009 của Bộ Công Thương, quy định về quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với an toàn trong khai thác mỏ lộ thiên, các mỏ đá khi khai thác bằng phương pháp lộ thiên phải thực hiện phương pháp cắt tầng. Khai thác phải được tiến hành theo thứ tự từ trên xuống dưới và không được khai thác theo kiểu cắt chân hoặc khoét hàm ếch, vì những phương pháp này tiềm ẩn nhiều rủi ro lớn. Mặc dù các quy định đã được ban hành rõ ràng, tại mỏ Suối Mơ II, nhiều khu vực vẫn có dấu hiệu không tuân thủ quy trình này. Thay vì phân tầng đúng cách, khai thác tại đây lại diễn ra không theo thứ tự, không có lớp cắt tầng đúng kỹ thuật, dẫn đến việc để lại những bờ moong thẳng đứng, không ổn định, và đá treo, đá ôm chưa được xử lý triệt để.

Việc không tuân thủ quy trình khai thác không chỉ gây nguy hiểm cho người lao động mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ quá trình sản xuất của mỏ. Những hòn đá chưa được xử lý có thể rơi xuống bất kỳ lúc nào, đe dọa tính mạng con người và gây thiệt hại về tài sản. Không chỉ vậy, sự gián đoạn trong khai thác có thể làm ách tắc các hoạt động sản xuất khác, gây ra thiệt hại về kinh tế cho doanh nghiệp và ảnh hưởng tới môi trường xung quanh. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do yếu tố chủ quan của các chủ mỏ khi không thực hiện phân tầng khai thác đúng quy chuẩn. Điều này đã tạo ra nhiều hệ lụy tiềm ẩn, mà một khi xảy ra sự cố thì hậu quả là khó lường.

Thực tế cho thấy, nhiều vụ tai nạn lao động đã xảy ra trên khắp cả nước do các mỏ đá không chấp hành đúng quy định kỹ thuật khai thác. Đây không chỉ là những sự kiện đáng tiếc mà còn là hồi chuông cảnh báo cho các mỏ đá khác về tầm quan trọng của việc tuân thủ quy trình an toàn. Tuy nhiên, bất chấp những cảnh báo này, nhiều chủ mỏ vẫn vì lợi nhuận mà bỏ qua các biện pháp đảm bảo an toàn lao động. Chính vì vậy, cần phải có sự vào cuộc mạnh mẽ của các cơ quan chức năng để tiến hành kiểm tra, giám sát chặt chẽ, đồng thời xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm quy chuẩn khai thác và đảm bảo an toàn lao động. Việc xử lý răn đe không chỉ nhằm bảo vệ người lao động mà còn bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành khai thác khoáng sản.

Mỏ đá Suối Mơ II, thuộc Công ty Cổ phần Quang – HT, đã và đang tiếp tục gây ra nhiều bất bình trong dư luận khi ngang nhiên vi phạm các quy định của pháp luật trong khai thác khoáng sản. Hoạt động khai thác không đúng quy chuẩn không chỉ gây mất mát tài nguyên quốc gia mà còn tạo ra những hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường và cộng đồng. Nếu không có sự can thiệp kịp thời từ các cơ quan chức năng, tình trạng này sẽ tiếp tục kéo dài, gây ra những hậu quả không thể khắc phục. Việc ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi khai thác vi phạm không chỉ giúp bảo vệ tài nguyên khoáng sản của đất nước mà còn đảm bảo an toàn lao động và bảo vệ môi trường sống cho người dân.

An toàn lao động liệu có được đảm bảo?

Khai thác khoáng sản là một trong những ngành công nghiệp đầy thách thức, nơi người lao động hàng ngày phải đối mặt với những điều kiện làm việc khắc nghiệt và nguy hiểm. Đây là một trong ba lĩnh vực có số vụ tai nạn lao động cao nhất cả nước, chỉ đứng sau ngành xây dựng và sản xuất công nghiệp. 

Điều đáng lo ngại là không phải lúc nào những người lao động này cũng được trang bị đầy đủ các kỹ năng và kiến thức về an toàn lao động. Trong nhiều trường hợp, người lao động tại các mỏ khoáng sản không được huấn luyện, đào tạo về an toàn lao động một cách bài bản và đúng quy trình. Điều này càng làm tăng nguy cơ xảy ra tai nạn lao động, khi họ không biết cách phòng tránh và xử lý các tình huống nguy hiểm. Điều này đã được minh chứng qua những ghi nhận thực tế của phóng viên tại mỏ đá Suối Mơ II, nơi mà hầu hết người lao động không được trang bị đầy đủ các dụng cụ bảo hộ lao động cần thiết. Mặc dù môi trường làm việc tại đây tiềm ẩn nhiều rủi ro, từ việc sạt lở đá, va đập với thiết bị máy móc, đến những tai nạn nghiêm trọng hơn như rơi từ độ cao, nhưng công tác bảo vệ an toàn cho người lao động dường như bị xem nhẹ.

Trong chuyến khảo sát thực tế tại mỏ đá Suối Mơ II, đi dọc quanh khu vực khai thác, chúng tôi không khỏi rùng mình khi thấy những tài xế lái xe ben chở đá, những người đang đối mặt với khối lượng công việc nặng nề, cũng không trang bị đồ bảo hộ lao động. Không chỉ có các tài xế, mà cả những công nhân khác đang thực hiện các công việc chế biến, nghiền đá cũng không sử dụng các dụng cụ bảo hộ như mũ bảo hiểm, găng tay, hoặc kính bảo hộ. Đây là một dấu hiệu rõ ràng của sự thiếu chú ý đến an toàn lao động tại mỏ.

Ngoài vấn đề trang bị bảo hộ, chất lượng các phương tiện vận tải tại mỏ đá này cũng đáng lo ngại. Nhiều xe ben chở đá đã cũ kỹ, cơi nới, không dán tem kiểm định, lốp xe đã mòn… Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ xảy ra tai nạn do phương tiện không đảm bảo an toàn, mà còn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng trong quá trình vận chuyển khối lượng đá lớn. Việc sử dụng các phương tiện không đạt tiêu chuẩn như vậy cho thấy sự thiếu trách nhiệm của chủ mỏ trong việc bảo đảm an toàn cho cả người lao động lẫn môi trường xung quanh.

Hơn nữa, mỏ đá này cũng không thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường cơ bản như rửa xe trước khi các phương tiện rời khỏi khu vực mỏ. Điều này khiến đất đá từ các xe ben bị rơi vãi trên đường vận chuyển, làm tăng ô nhiễm môi trường và tạo ra những rủi ro cho các phương tiện giao thông khác. Ngoài ra, quá trình xoay đá tại mỏ không được tưới nước đúng cách, khiến bụi đá bay mù mịt, gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng cho cả khu vực xung quanh. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động mà còn tác động tiêu cực đến môi trường sống của cộng đồng dân cư gần mỏ.

Từ những vấn đề trên, rõ ràng rằng việc đảm bảo an toàn lao động và bảo vệ môi trường tại mỏ đá Suối Mơ II đang bị bỏ ngỏ, đặt ra yêu cầu cấp bách về sự can thiệp của các cơ quan chức năng nhằm kiểm tra và xử lý những vi phạm trong hoạt động khai thác. Sự lơ là trong việc tuân thủ các quy định an toàn không chỉ gây nguy hiểm trực tiếp cho người lao động mà còn tạo ra những hệ lụy lâu dài cho môi trường và cộng đồng.

Coi thường quy định?

Quy định về an toàn trong khai thác và chế biến đá đã được nêu rõ trong các văn bản pháp luật, đặc biệt là trong mục 8.1, Điều 4 và Điều 11 của QCVN 05:2012/BLĐTBXH – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn lao động trong khai thác và chế biến đá. Theo Quy chuẩn này, người sử dụng lao động có trách nhiệm phải thực hiện các chế độ bảo hộ lao động cho người lao động. Điều này bao gồm việc trang bị các phương tiện bảo vệ cá nhân cần thiết cho người lao động khi làm việc tại các khu vực nguy hiểm. Để đảm bảo an toàn, những nơi này cũng cần được trang bị các biển báo và bảng chỉ dẫn an toàn rõ ràng, đặt tại những vị trí dễ thấy, dễ đọc. Đồng thời, các khu vực quan trọng như nơi đặt thiết bị, trạm điện, trạm bơm phải có quy định vận hành và nội quy an toàn lao động cụ thể để đề phòng tai nạn. Thêm vào đó, trong Điều 11 của quy chuẩn này cũng quy định rằng việc sử dụng máy móc, thiết bị phải tuân theo các quy trình kỹ thuật và quy chuẩn an toàn hiện hành. Các thiết bị không đạt tiêu chuẩn an toàn theo quy định sẽ không được phép sử dụng để tránh gây ra các tai nạn lao động và thiệt hại không đáng có.

Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là tại mỏ đá Suối Mơ II, những quy định này dường như không được tuân thủ một cách nghiêm túc. Theo những ghi nhận từ thực tế, Công ty Cổ phần Quang – HT, đơn vị quản lý mỏ đá này, đã cho phép người lao động làm việc trong điều kiện thiếu an toàn, không được trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ cá nhân. Câu hỏi đặt ra là, tại sao công ty có thể bỏ qua những quy định tối thiểu về an toàn lao động, để người lao động vô tư làm việc trên công trường trong tình trạng không được bảo vệ đầy đủ?

Thực tế cho thấy, những bài học từ các vụ tai nạn lao động do sập mỏ đá đã từng xảy ra tại nhiều tỉnh thành trên cả nước là quá đau thương và đáng tiếc. Các vụ tai nạn này đã cướp đi sinh mạng của nhiều người lao động, gây ra những tổn thất không thể bù đắp cho gia đình và xã hội. Dù những tai nạn này đáng ra có thể được ngăn chặn nếu các quy định về an toàn lao động được thực hiện nghiêm túc, nhưng dường như những cảnh báo này vẫn chưa đủ mạnh để làm thay đổi cách làm việc của một số doanh nghiệp. Những vụ việc như vậy không chỉ là lời cảnh tỉnh dành cho các doanh nghiệp, mà còn đặt ra nhiều vấn đề về sự bất cập trong quản lý an toàn lao động trong lĩnh vực khai thác khoáng sản. Khi tai nạn xảy ra, trách nhiệm có thể thuộc về doanh nghiệp hoặc các cơ quan quản lý, nhưng nỗi đau và hậu quả nặng nề nhất lại luôn rơi vào tay người lao động – những con người vô tội, đang hàng ngày đối mặt với nguy hiểm để kiếm sống.

Trao đổi về sự việc với ông Phan Văn Tôn, Chủ tịch UBND huyện Hòa Vang, ông bày tỏ sự cảm kích trước những phát hiện của phóng viên về các vấn đề liên quan đến công tác quản lý nhà nước. Ông gửi lời cảm ơn và chỉ đạo Phòng Tài nguyên và Môi trường tiếp nhận thông tin, xác minh tiến hành kiểm tra thực địa. Nếu phát hiện có vi phạm, cần báo cáo ngay cho Sở Tài nguyên và Môi trường, cũng như Phó Chủ tịch UBND huyện Hòa Vang Nguyễn Tấn Khoa - người phụ trách, để có phương án chỉ đạo và xử lý kịp thời.

Với thực trạng trên, thiết nghĩ rằng, việc giám sát và quản lý an toàn lao động tại mỏ đá Suối Mơ II cần phải được các cơ quan chức năng vào cuộc một cách quyết liệt. Không chỉ là để đảm bảo rằng những sự việc đau lòng như những vụ tai nạn trước đây không tái diễn, mà còn là để bảo vệ người lao động, những con người đóng góp thầm lặng cho ngành công nghiệp khai thác. Sự vào cuộc kịp thời không chỉ giúp ngăn chặn những nguy cơ tai nạn trong tương lai mà còn là lời khẳng định rằng an toàn lao động là một quyền lợi tối thiểu mà bất kỳ ai cũng xứng đáng được hưởng khi làm việc trong những ngành nghề có độ rủi ro cao như khai thác đá. Những biện pháp răn đe mạnh tay từ phía các cơ quan quản lý sẽ là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp tuân thủ nghiêm túc các quy định về an toàn, từ đó góp phần xây dựng một môi trường làm việc an toàn hơn, bền vững hơn cho người lao động.