Cùng với đà cải cách và hội nhập kinh tế mạnh mẽ trong những năm qua, Việt Nam đã trở thành một điểm đến hấp dẫn cho nhà đầu tư nước ngoài. Ngay cả dịch bệnh Covid-19 cũng không làm giảm sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài với Việt Nam.
Theo số liệu của Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến ngày 20/11/2021, vốn đăng ký cấp mới đạt 14,06 tỷ USD, tăng 3,7% so với cùng kỳ năm 2020; vốn đăng ký tăng thêm ở 877 lượt dự án đã cấp phép từ các năm trước đạt 8,02 tỷ USD, tăng 26,7%. Ngoài ra, có 3.466 lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài với tổng giá trị vốn góp đạt gần 4,4 tỷ USD .
Một số chuyên gia cho rằng thu hút đầu tư nước ngoài sẽ khó có hiệu quả nếu các nhà cung cấp dịch vụ hạ tầng của Việt Nam không cải thiện năng lực quản trị và năng lực cung ứng (về cả chất và lượng). Yêu cầu càng cấp thiết hơn đối với khu vực dịch vụ hiện đại, có hàm lượng giá trị gia tăng cao như ngân hàng.
Thu hút vốn từ nhà đầu tư nước ngoài đang là một nhu cầu của không ít ngân hàng thương mại (NHTM), để vừa gia tăng tiềm lực tài chính, tăng vốn để thực hiện tái cơ cấu, nâng cao năng lực quản trị và khả năng cạnh tranh.
Để tăng vốn, nhiều NHTM đã lên phương án phát hành cổ phiếu, giao dịch trên sàn chứng khoán. Không ít NHTM đã nâng tỷ lệ vốn bán cho nhà đầu tư nước ngoài theo quy định của pháp luật.
Một số NHTM cổ phần đã và đang tìm kiếm tốt cơ hội tăng vốn chủ sở hữu từ các cổ đông nước ngoài như: Ngân hàng Bản Việt, Ngân hàng Nam Á, Ngân hàng Phương Đông, Ngân hàng Quốc tế, Ngân hàng Á Châu, Ngân hàng Kỹ thương, Ngân hàng Việt Nam Thịnh vượng…
Một số ngân hàng khác cũng đang tìm kiếm, lựa chọn, đàm phán tìm cổ đông chiến lược. Ước tính hơn một nửa số NHTM đang hoạt động có cổ đông chiến lược. Những NHTM này đều có cải thiện đáng kể về chất lượng quản trị, tính minh bạch trong hoạt động, sức cạnh tranh…
Nhiều NHTM cho biết việc tìm kiếm, lựa chọn các đối tác chiến lược là không dễ, khi đã tìm rồi lại vướng quy định về giới hạn tỷ lệ sở hữu cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài.
Nghị định số 01/2014/NĐ-CP về việc nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của tổ chức tín dụng Việt Nam quy định tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài không vượt quá 30% vốn điều lệ của một NHTM Việt Nam. Ngoài ra, còn có các giới hạn cụ thể đối với tỷ lệ sở hữu cổ phần của nhà đầu tư cá nhân nước ngoài, tổ chức nước ngoài; nhà đầu tư chiến lược nước ngoài; nhà đầu tư nước ngoài và người có liên quan.
Trong Báo cáo về “Nghiên cứu tính cần thiết của việc điều chỉnh tăng giới hạn tỷ lệ sở hữu cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài tại các tổ chức tín dụng” của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cũng đặt vấn đề nới room cổ phần tại NHTM cho nhà đầu tư nước ngoài. Dự kiến, báo cáo này sẽ được công bố trong tuần tới.
Đề cập đến vấn đề nới room cổ phần tại NHTM cho nhà đầu tư nước ngoài, báo cáo này cũng đồng thời nhìn nhận những lợi ích trực tiếp có thể có khi nới room ngoại. Cụ thể, tăng khả năng đáp ứng tiêu chuẩn Basel II; thu hút đầu tư và tìm kiếm nhà đầu tư chiến lược; chuyển giao kỹ năng quản trị...
Dù vậy, không phải đến bây giờ vấn đề nới room cổ phần tại NHTM cho nhà đầu tư nước ngoài mới được đặt ra.
Quyết định số 986/QĐ-TTg ngày 8/8/2018 của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng đã đề ra nhiệm vụ nghiên cứu, sửa đổi, hoàn thiện quy định theo hướng tăng tỷ lệ sở hữu của các nhà đầu tư nước ngoài đối với từng loại hình tổ chức tín dụng, nhưng kèm theo điều kiện “phù hợp với các cam kết quốc tế đã ký kết”.
Trong các điều ước đã ký kết, Việt Nam chưa cam kết tăng giới hạn sở hữu cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài lên cao hơn mức 30%.
Theo ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp, CIEM: “Nội dung mở nhất trong EVFTA cũng chỉ là Việt Nam sẽ cân nhắc tích cực đề xuất của các định chế tài chính EU về việc cho phép nắm giữ tối đa 49% vốn điều lệ của hai NHTM của Việt Nam (trừ BIDV, VietinBank, Vietcombank và Agribank) trong vòng 05 năm kể từ khi EVFTA có hiệu lực. Đến nay vẫn chưa có bất kỳ thông tin nào về đề xuất như vậy từ phía các định chế tài chính của EU”.
Trong buổi làm việc vào tháng 11/2021 với CIEM, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng cho rằng để tạo điều kiện cho NHTM tiếp cận các nhà đầu tư chiến lược tiềm năng, thì cần hoàn thiện khung pháp lý theo hướng phù hợp hơn với thông lệ quốc tế, ổn định lâu dài, nhất quán.
Quan điểm của ông Hùng là việc xem xét tăng tỷ lệ sở hữu vốn cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài là cần thiết, song phải đảm bảo hài hòa lợi ích, nhu cầu của các nhà đầu tư với yêu cầu quản lý nhà nước. Chính sách rõ ràng, nhất quán ngay từ đầu sẽ hỗ trợ rất nhiều cho các NHTM đẩy nhanh tiến trình tái cơ cấu, hội nhập.
Cùng chung quan điểm, TS. Võ Trí Thành, chuyên gia kinh tế, nhấn mạnh việc nới room cổ phần tại NHTM cho nhà đầu tư nước ngoài có thể theo hướng mở, nhưng tính đến đầy đủ tác động đối với cạnh tranh trên thị trường ngân hàng, năng lực cạnh tranh của các NHTM (về năng lực quản trị, sản phẩm, đáp ứng thông lệ quốc tế, sáng tạo tài chính…), hội nhập tài chính và vươn ra quốc tế, và khả năng ứng xử hiệu quả, an toàn trước các cú sốc đối với cán cân thanh toán.
