Đề xuất cơ chế ưu tiên người bị thu hồi đất mua nhà ở xã hội

Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về một số cơ chế đặc biệt nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi pháp luật và triển khai các chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội.

Theo quy định của Luật Đất đai, người dân khi bị thu hồi đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp hoặc đất ở, nếu đủ điều kiện, có thể được bồi thường bằng đất hoặc bằng nhà ở. Tuy nhiên, cơ chế bồi thường bằng nhà ở hiện rất ít được áp dụng do nhiều địa phương thiếu quỹ nhà, thiếu hướng dẫn cụ thể về quy trình và tiêu chí định giá, trong khi tâm lý người dân vẫn chuộng nhận tiền mặt.

Về phía doanh nghiệp, việc bố trí quỹ nhà để bồi thường làm xáo trộn cơ cấu sản phẩm, ảnh hưởng hiệu quả dự án, kéo dài tiến độ giải phóng mặt bằng.

Hệ quả là nhiều dự án, đặc biệt là dự án nhà ở xã hội và khu đô thị mới, chậm triển khai; người dân chậm ổn định chỗ ở, phát sinh khiếu nại; còn doanh nghiệp thiếu mặt bằng sạch, gây ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển tối thiểu 1 triệu căn nhà ở xã hội trong thời gian tới.

Theo Khoản 10 Điều 76 Luật Nhà ở, hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất, phải giải tỏa nhà ở và chưa được Nhà nước bồi thường bằng nhà hoặc đất ở được xem là đối tượng đủ điều kiện mua, thuê mua nhà ở xã hội nếu chưa có nhà ở thuộc sở hữu hoặc có diện tích bình quân đầu người thấp hơn mức tối thiểu, đồng thời không bị ràng buộc bởi điều kiện về thu nhập.

Trên cơ sở đó, Bộ Xây dựng đề xuất cơ chế đặc biệt cho phép người dân bị thu hồi đất khi thực hiện dự án nhà ở xã hội được ưu tiên mua hoặc thuê mua căn hộ ngay tại dự án, không phải chứng minh điều kiện về nhà ở, thu nhập và không phải bốc thăm như các đối tượng khác. Chính sách này nhằm khuyến khích người dân sớm bàn giao mặt bằng, đẩy nhanh tiến độ dự án và đảm bảo an cư tại nơi ở mới.

Cơ chế ưu tiên dự kiến áp dụng cho hai nhóm: người thuộc diện tái định cư theo hình thức mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội; và hộ gia đình, cá nhân được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hoặc có thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội.

Bộ Xây dựng kỳ vọng quy định mới sẽ đồng thời tháo gỡ điểm nghẽn giải phóng mặt bằng, rút ngắn thời gian hình thành quỹ đất sạch, tạo nguồn cung ổn định cho thị trường và đảm bảo người dân sớm ổn định chỗ ở.

Ngoài ra, dự thảo cũng nêu năm cơ chế đặc biệt để tháo gỡ vướng mắc trong phát triển nhà ở xã hội.

Đáng chú ý, trường hợp nhà đầu tư đề xuất dự án tại khu đất chưa phù hợp quy hoạch hoặc chưa có trong chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở, Sở Xây dựng sẽ chủ trì rà soát và trình UBND tỉnh xem xét chỉ tiêu sử dụng đất và các yêu cầu liên quan trước khi chấp thuận chủ trương đầu tư.

Về quỹ đất thương mại trong dự án nhà ở xã hội, nếu chủ đầu tư phân bổ tối đa 20% diện tích đất dự án cho nhà ở thương mại thì phải nộp tiền sử dụng đất theo bảng giá.

Nếu không bố trí công trình dịch vụ, thương mại, nhà ở thương mại, chủ đầu tư có thể sử dụng tối đa 20% diện tích sàn xây dựng cho mục đích kinh doanh (không bao gồm phần diện tích phục vụ sinh hoạt chung của cư dân).

Dự thảo cũng đề xuất bổ sung đối tượng được ưu tiên mua, thuê mua nhà ở xã hội mà không cần đáp ứng điều kiện về nhà ở và thu nhập, gồm cá nhân, hộ gia đình bị thu hồi đất hoặc có thỏa thuận chuyển nhượng đất cho chủ đầu tư xây dựng dự án nhà ở xã hội.