Đó là nhận định chung của các chuyên gia trong hội thảo "Doanh nghiệp - Doanh nhân 4.0" diễn ra vào ngày 26/6 do Tạp chí Kinh tế và dự báo - Bộ kế hoạch đầu tư tổ chức.
Tại hội thảo, các chuyên gia cho rằng, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra trên quy mô toàn cầu và tác động trực tiếp tới nền kinh tế Việt Nam, trong đó các doanh nghiệp là đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp. Doanh nghiệp sẽ tăng trưởng nhanh nếu cập nhật kịp thời xu hướng công nghệ. Ngược lại, nếu “lạc nhịp” về công nghệ, doanh nghiệp sẽ phải thu hẹp quy mô, thậm chí sẽ bị đào thải khỏi thị trường. Và trong bối cảnh này, vai trò của doanh nhân một lần nữa được khẳng định.
Hội thảo Doanh nghiệp - Doanh nhân 4.0.
Công nghiệp 4.0: Sự mặc định của thời đại khoác lên vai doanh nghiệp
Theo TS. Võ Trí Thành, hiện nay đã có khoảng 50% doanh nghiệp tự tin bước vào kỷ nguyên số, bắt đầu áp dụng công nghệ 4.0 vào hoạt động sản xuất, bước đầu đem lại những hiệu quả nhất định: “Chỉ trong vòng 3 năm, chúng ta đã có sự chuyển biến đáng kể so với lúc mới bắt đầu nói về cách mạng công nghiệp 4.0, lúc đó chỉ có khoảng 30 - 40% doanh nghiệp tin rằng Việt Nam có thể bước lên "con tàu" 4.0. Năm 2018, đã có khoảng 90 dự án Start-up huy động được khoảng 900 triệu đô la. Đây là những tín hiệu đáng mừng cho thấy doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam đã có sự chuyển biến, thay đổi đáng kể để bắt nhịp với xu hướng của thời đại”.
TS. Võ Trí Thành.
Ông Phan Đức Hiếu - Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương nhấn mạnh, cuộc cách mạng công nghệ 4.0 mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam. Bản chất của cuộc cách mạnh 4.0 là sự thay đổi một cách căn bản bằng cách sống và làm việc cùng với công nghệ số, trí tuệ nhân tạo. Trong đó, sự sáng tạo của con người và internet kết nối là nền tảng tạo ra sự thay đổi. Sản xuất phải mang tính chất linh hoạt, theo từng loại nhu cầu của khách hàng với những dây chuyền sản xuất quy mô.
“800 doanh nhân họp ở Davos đã dự báo trong 10 năm tới, 10% dân số sẽ mặc quần áo kết nối với internet, 90% dân số có thể lưu trữ dữ liệu không giới hạn và miễn phí, một nghìn tỷ cảm biến kết nối với internet, 10% mắt kính kết nối với internet, 80% người dân hiện diện số trên internet. Điều này cho thấy, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ có tác động to lớn và làm thay đổi cuộc sống hàng ngày của con người.
Đứng trước xu thế đó, doanh nghiệp, doanh nhân sẽ đón nhận nhiều cơ hội từ việc áp dụng công nghệ mới vào quản trị và hoạt động sản xuất, kinh doanh nhưng buộc phải thay đổi từ tư duy, nhận thức đến hành động để giảm thiểu những tác động tiêu cực. Việc tiếp cận những thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 cũng là con đường ngắn nhất để các doanh nghiệp Việt Nam bứt phá, tận dụng các cơ hội để giảm chi phí, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, gia tăng vị thế cạnh tranh trên thị trường”…
Theo ông Hiếu, áp lực cạnh tranh đang là thách thức lớn đối với các doanh nghiệp Việt Nam, nhất là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhiều loại hình kinh doanh mới xuất hiện đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp phải thay đổi chiến lược, cách thức sản xuất tiêu dùng, chu kỳ sản xuất, nâng cao tuổi thọ sản phẩm, hiệu quả sử dụng lao động… nhằm đáp ứng những nhu cầu tiêu dùng mới.
“Ở Đức, 60% doanh nghiệp nhận thức rõ về số hóa nhưng chỉ có 25% doanh nghiệp xây dựng được chiến lược của mình. Do vậy, nếu chỉ thay đổi về nhận thức đối với xu hướng công nghệ 4.0 là chưa đủ, các doanh nghiệp cần phải chủ động nghiên cứu, tư duy sáng tạo và thay đổi hàng ngày mới có thể tạo ra hiệu quả. Không chỉ thay đổi mà còn đổi mới tổ chức và quản trị sự thay đổi đó và cũng đừng coi 4.0 là cái gì quá phức tạp. Vụ việc Grab, Uber và taxi truyền thống có lẽ là điển hình của sự xung đột giữa công nghệ kinh doanh mới và cũ. Điều đó đòi hỏi đội ngũ doanh nhân phải thay đổi - không chỉ về tư duy mà còn xu hướng, ngành nghề và “chất liệu” nền tảng của kinh doanh trong thời đại 4.0.”, ông Phan Đức Hiếu cho hay.
Đồng tình với quan điểm của ông Phan Đức Hiếu, ông Trịnh Minh Giang, chuyên gia đào tạo về chuyển đổi số và chiến lược nền tảng số - Chủ tịch công ty VMCG - cũng nhấn mạnh, câu chuyện 4.0 bản chất là sự thay đổi và cũng xuất phát từ sự thay đổi: “Chúng ta đang không theo kịp sự thay đổi, dù có cập nhật thường xuyên cũng đang không theo kịp. Đó là lý do khiến chúng ta buộc phải số hóa mô hình kinh doanh. Những thương hiệu bây giờ khác hoàn toàn so với những thương hiệu của 10 năm trước, hoàn toàn thay đổi bằng những nền tảng thương hiệu mới”.
Ông Trịnh Minh Giang, Chủ tịch công ty VMCG.
Làm gì để không trượt khỏi xu hướng?
Theo ông Trịnh Minh Giang, sự chuyển đổi mô hình kinh doanh bắt nguồn từ chính xã hội khi tư duy về quyền sở hữu không còn bị đặt nặng mà đã thay đổi chuyển sang tư duy quyền truy cập, sử dụng. “Tư duy của con người, của thị trường thay đổi thì doanh nghiệp buộc phải thay đổi mỗi ngày. Và câu chuyện 4.0 đem lại những quyết định đúng đắn hơn dựa trên cơ sở dữ liệu đã được tổng hợp và phân tích. Doanh nghiệp phải dựa vào công nghệ để lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp. Nhưng nếu không hiểu công nghệ thì sẽ đi trượt khỏi xu hướng”, ông Giang khẳng định.
TS. Võ Trí Thành cũng cho rằng, 3 quy tắc quan trọng trong chuyển đổi số doanh nghiệp là nghĩ lớn, làm nhỏ tức là hãy nghĩ đến sự tương tác và trải nghiệm của khách hàng. Thứ hai phải phải hiểu rõ công nghệ muốn sử dụng và thứ ba là gắn công nghệ đó với tư duy, chiến lược kinh doanh.
Nói rõ hơn về giải pháp để doanh nghiệp Việt Nam đuổi kịp xu hướng của thời đại, ông Nguyễn Hữu Xuyên - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu sáng chế và Khai thác công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh: “Chưa bao giờ chúng ta nghe nhiều đến 4.0 và trí tuệ nhân tạo như bây giờ. Ít có quốc gia nào có sự thay đổi nhanh như Việt Nam. Chúng ta đã nhận thức được sức ảnh hưởng của công nghệ 4.0 nhưng từ nhận thức đến hành động còn một độ trễ nhất định. Do vậy, doanh nghiệp cần thích ứng và sẵn sàng cho 4.0. Doanh nghiệp phải là trung tâm và là nền tảng của sự thay đổi, chuyển mình.
Lợi thế cạnh tranh tĩnh đang chuyển dần sang lợi thế cạnh tranh động. Do đó, cần thiết phải nhận dạng về cách thức thay đổi mô hình kinh doanh. Chúng ta đứng trên vai những “người khổng lồ” nhưng không vì thế mà bị chìm xuống, ngược lại phải từng bước khai phá, đánh thức tiềm năng của doanh nghiệp trong tương lai”.
Theo ông Xuyên, khảo sát trên 7.000 doanh nghiệp, có chưa đến 60% doanh nghiệp có sự đổi mới sáng tạo, điều này cho thấy nhận thức của doanh nghiệp còn ở mức độ trung bình. Mặc dù doanh nghiệp đã có sự thay đổi nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu thay đổi chung của thế giới. Số lượng doanh nghiệp sử dụng công nghệ tiên tiến tăng nhưng chậm dẫn đến năng lực cạnh tranh chưa cao. Doanh nghiệp tự mình nghiên cứu, làm mới bản thân hàng ngày chưa thực sự mạnh mẽ.
Hiện tại, Chính phủ đã có sự thay đổi về nhận thức và hành động, mong muốn hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc dấn thân vào cuộc cách mạng 4.0, hỗ trợ doanh nghiệp ở việc tiếp cận thông tin, tạo ra cơ sở dữ liệu về tài sản trí tuệ để nắm bắt được xu hướng công nghệ trên thế giới, hỗ trợ giải quyết các khó khăn cho doanh nghiệp nhưng trên thực tế doanh nghiệp chưa được thụ hưởng nhiều. Số lượng doanh nghiệp được tiếp cận và nhận hỗ trợ chưa đến 20%.
Do vậy, ông Xuyên cho rằng, Nhà nước, Chính phủ và doanh nghiệp nên ngồi lại với nhau để xây dựng lộ trình, đưa ra những chính sách, giải pháp cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận và thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sao cho hiệu quả nhất.
