Khi hàng giả, hàng nhái trở thành..."ung nhọt"
Dư luận thời gian qua rất bức xúc trước việc hàng Trung Quốc giả mạo xuất xứ hàng Việt với hàng loạt vụ chấn động. Mới đây, vụ việc kho nhôm Trung Quốc trị giá 4,3 tỷ USD đội lốt hàng Việt để xuất đi Mỹ trở thành tâm điểm chú ý. Trước đó, người tiêu dùng lại xôn xao trước việc Asanzo bị tố nhập hàng Trung Quốc về bóc tem, dán mác “Made in VietNam”.
Cuối năm 2017, lụa Khải Silk - một thương hiệu được xem là sản phẩm cao cấp của Việt Nam, bị làm giả, thực chất đó là hàng Trung Quốc. Thống kê của hải quan cho thấy, trong thời gian 3 năm (2006 - 2009) Khải Đức – Công ty quản lý thương hiệu KhaiSilk nhập khẩu các sản phẩm thời trang từ Trung Quốc và Thái Lan.
Ông Hoàng Ánh Dương - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT) cho biết: “Chỉ tính riêng QLTT mỗi năm xử lý hàng chục ngàn vụ vi phạm xâm phạm sở hữu trí tuệ, hàng giả… Tuy nhiên, trên thị trường còn tồn tại hàng giả hàng nhái, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ khiến kết quả đạt được chưa đáp ứng yêu cầu và mục tiêu đề ra. Đặc biệt là hàng liên quan an toàn thực phẩm, sức khỏe và môi trường”.
Do đó, các doanh nghiệp cần tăng cường áp dụng các biện pháp công nghệ kỹ thuật như ứng dụng truy xuất nguồn gốc xuất xứ, tem chống hàng giả sử dụng công nghệ mới... nhằm bảo vệ sản phẩm của mình.
Ông Hoàng Ánh Dương, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT, Bộ Công thương khẳng định, công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ là nhiệm vụ quan trọng, khó khăn và lâu dài trong việc bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp và người tiêu dùng, thu hút đầu tư, khuyến khích sáng tạo, lành mạnh hoá thị trường, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, thúc đẩy sự nghiệp phát triển kinh tế đất nước.
Thời gian qua, thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ và Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, các lực lượng chức năng đã tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát đồng thời có nhiều biện pháp quản lý ngăn chặn, hạn chế tình trạng sản xuất, buôn bán, vận chuyển hàng lậu, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Chỉ tính riêng lực lượng QLTT trung bình mỗi năm kiểm tra, xử lý hàng chục ngàn vụ vi phạm về hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, kém chất lượng góp phần hạn chế đáng kể vấn nạn này.
Tuy nhiên đánh giá một cách toàn diện thì trên thị trường hiện nay vẫn còn tồn tại hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đặc biệt là đối với các mặt hàng liên quan đến an toàn thực phẩm, sức khỏe, môi trường…
Một số mặt hàng vi phạm nổi cộm thời gian vừa qua bao gồm: Thực phẩm (mỳ chính, bánh mứt kẹo, đồ uống rượu bia, thực phẩm đóng gói sẵn, thực phẩm chức năng); vật tư nông nghiệp (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thức ăn chăn nuôi); dược phẩm (đông dược, tân dược ngoại nhập); vật liệu xây dựng; mặt hàng phụ tùng ô tô, xe máy; xe máy điện, xe đạp điện; mặt hàng tiêu dùng, thời trang… Vi phạm chủ yếu về gian lận xuất xứ, chất lượng, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, giả mạo nhãn hiệu.
Những thủ đoạn giả mạo tinh vi như hàng thật
Theo ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ QLTT, Tổng cục QLTT, nạn hàng giả, hàng nhái dẫn đến hệ lụy tiêu cực như ảnh hưởng đến sức khỏe, tài chính, làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng và làm giảm uy tín của các nhà sản xuất chân chính…
Qua một số khảo sát cho thấy, hiện nay hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng có mặt ở rất nhiều phân khúc của thị trường, từ các cửa hàng tạp hóa trên các phiên chợ vùng sâu, vùng xa đến hè phố các đô thị, thậm chí len lỏi, trà trộn vào những siêu thị cao cấp ở những đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM nhằm “thử thách” mức độ sành sỏi của khách hàng.
Phương thức thủ đoạn ngày càng tinh vi, sành sỏi. Các đối tượng vi phạm thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn và có sự tham gia của các đối tượng nước ngoài, được tổ chức ngày càng tinh vi, có sự câu kết từ khâu sản xuất đến khâu phân phối, sử dụng phương tiện công nghệ kỹ thuật cao để đối phó với các cơ quan chức năng.
Phương thức thủ đoạn ngày càng tinh vi như để trốn tránh kiểm tra, kiểm soát các đối tượng vi phạm có sự phân công chặt chẽ, hình thành các đầu mối chuyên cung cấp nguyên vật liệu, linh phụ kiện, đầu mối chuyên sản xuất các loại bao bì, tem, nhãn giả; hàng giả được sản xuất dưới dạng gia công sản phẩm chưa hoàn chỉnh (bán sản phẩm) ở một nơi, sau đó đặt gia công ở nơi khác để lắp ráp, đóng gói thành phẩm; thành phẩm sau khi có đơn đặt hàng mới được gắn nhãn mác giả mạo nhãn hiệu, nguồn gốc xuất xứ hàng hóa và giao liền cho khách hàng đặt mua, sản xuất đến đâu tiêu thụ đến đó, không cất trữ chờ tiêu thụ...
Tình trạng gian lận thương mại, cạnh tranh không lành mạnh, kinh doanh hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ thông qua mạng internet ngày càng phổ biến và diễn biến phức tạp trong khi các chế tài xử lý vi phạm vẫn chưa được hoàn thiện. Việc kiểm tra, xử lý các vi phạm trên internet là rất khó khăn, đặc biệt là việc thu thập thông tin, manh mối cũng như chứng cứ đảm bảo căn cứ pháp lý để xử lý vi phạm hành chính.
Thậm chí có trường hợp bán hàng tại Việt Nam nhưng cơ sở chính lại ở nước ngoài (server tại nước ngoài); trang web, cơ sở giới thiệu sản phẩm ở một nơi nhưng nơi xuất hàng lại ở nơi khác. Các đối tượng sản xuất, kinh doanh hàng giả ngay tại nhà ở, trong thôn xóm để trốn tránh, dễ tẩu tán tang vật nếu bị phát hiện, kiểm tra.
Ông Đạt cũng chia sẻ về nhiều khó khăn, thách thức trong quá trình đấu tranh phòng chống hàng giả, hàng nhái. Từ những tổ chức, đường dây chuyên nghiệp đến hộ kinh doanh nhỏ lẻ, người bán hàng rong đều có thể sử dụng rất nhiều chiêu thức khác nhau để lừa dối người tiêu dùng. Chẳng hạn, đơn giản như trường hợp người bán hàng rong bán hoa quả, khoai tây, hành tỏi… xuất xứ Trung Quốc, khi người tiêu dùng hỏi xuất xứ thì họ sẵn sàng nói là hàng của Việt Nam để người tiêu dùng mua hàng của mình.
Sự phổ biến của hàng hóa nước ngoài giả mạo xuất xứ Việt Nam liên quan đến vấn đề buôn lậu, gian lận thương mại cũng như nhập khẩu chính ngạch vào thị trường Việt Nam. Thực tế cho thấy, khi buôn lậu, gian lận thương mại không được ngăn chặn hiệu quả thì khi vào thị trường nội địa hàng hóa nhập lậu, gian lận thương mại được hợp thức hóa bằng rất nhiều phương thức, phân phối thông qua các kênh tiêu thụ đa dạng, linh hoạt, khi đó công tác kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn vi phạm sẽ rất khó khăn.
