Công trình xanh và vật liệu xanh gặp khó
Trước sự biến đổi khí hậu của trái đất diễn ra ngày càng phức tạp, Việt Nam đang là một trong những quốc gia phải đối mặt với những thách thức lớn nhất về sự xuống cấp của môi trường sống. Chính vì thế, việc xây dựng công trình xanh thân thiện với môi trường để không làm tổn hại đến cuộc sống các thế hệ sau chính là mục tiêu lớn mà ngành Kiến trúc Việt Nam đang hướng tới.
Thực tế khái niệm công trình xanh đã có tại Việt Nam kể từ năm 2007 nhưng cho đến nay, đã 10 năm trôi qua, khái niệm này vẫn chưa được phổ biến rộng rãi. Cụ thể, Việt Nam mới chỉ có hơn 60 công trình đạt chứng nhận công trình xanh. Con số này rất khiêm tốn so với 125 công trình xanh tại Malaysia, 500 tại Đài Loan và 1.500 tại Singapore. Đáng chú ý là, trong khi thực tế thiết kế bao che tại các công trình ở Việt Nam thường chiếm khoảng 10% chi phí, nhưng lại khó kiểm soát năng lượng, hiệu quả cách nhiệt kém làm thất thoát nguồn năng lượng sự dụng tới 30%.
Hiện nay, các công ty sản xuất VLXD đã quan tâm đến các sản phẩm kính tản nhiệt low-e, cửa kính có độ cách nhiệt cao
Lý giải về sự chậm phát triển này, tại Hội thảo, KTS. Đỗ Thanh Tùng, Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia phân tích, hiện nay hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phát triển công trình xanh đang trong lộ trình xây dựng. Bởi chưa có văn bản quy định cụ thể nên việc phát triển công trình xanh tại Việt Nam cũng còn gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt, tại Việt Nam, nhiều người chưa hiểu hết về công trình xanh và lợi ích của nó.
“Khi nói đến công trình xanh, chúng ta thường liên trưởng đến các công trình có quy mô lớn, công trình cao tầng, chưa quan tâm nhiều đến các công trình thấp tầng, nhà ở của người dân. Chi phí đầu tư xây dựng ban đầu công trình xanh thường cao hơn so với bình thường cũng đang khiến các doanh nghiệp e dè hơn. Ngoài ra còn hạn chế trong việc cung cấp các sản phẩm vật liệu xanh”, KTS. Đỗ Thanh Tùng nhận định.
Ở góc nhìn của cơ quan quản lý Nhà nước, ông Phạm Văn Bắc, Vụ trưởng Vụ VLXD cho hay: “Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đã có những tổ chức đánh giá để cấp chứng nhận cho các loại vật liệu xanh. Tại Việt Nam, mặc dù các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến việc khuyến khích sản xuất và sử dụng VLXD xanh, thân thiện môi trường chưa được ban hành nhiều, các tiêu chí về vật liệu xanh chưa được cụ thể hóa, song với sự định hướng đúng đắn từ cơ quan quản lý Nhà nước đã tạo điều kiện hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong việc nhập khẩu công nghệ mới, ứng dụng vào thực tế”.
Cần hành lang pháp lý cho vật liệu xanh
Vào thập niên 1990, các công trình xây dựng ở Việt Nam không sử dụng các hệ bao che hiện đại như hiện nay. Trong khoảng 15 năm gần đây, rất nhiều công trình cao tầng được xây dựng đã sử dụng các hệ bao che hiện đại với các loại vật liệu: Nhôm, kính, đá, GFRC,... Hệ bao che rất đa dạng: Hệ mặt dựng nhôm kính, hệ mặt dựng bằng đá, hệ tấm kim loại bao che.
Trong đó, hệ bao che là hệ đầu tiên chịu tác động của môi trường như gió, mưa, nhiệt độ, ánh sáng và truyền tải trọng này đến kết cấu chịu lực, giữ các điều kiện tiện nghi sử dụng trong nhà và công trình. Do đó, thiết kế hệ bao che là rất quan trọng để đảm bảo các yêu cầu về an toàn chịu lực, an toàn cháy và nổ, tiết kiệm năng lượng, tiện nghi là một yêu cầu cần thiết.
Về mặt kinh tế, giá thành của hệ bao che có thể chiếm dưới 10% tổng giá thành xây dựng của công trình. Trên thực tế, vấn đề kiểm soát năng lượng đối với hệ bao che vẫn chưa được coi trọng nên đã gây ra nhiều vấn đề về điều kiện làm việc, nhà quá nóng, quá lạnh dẫn đến tốn điện.
Những bất hợp lý trong giải pháp thiết kế công trình, đặc biệt là phần vỏ công trình hiệu quả cách nhiệt kém làm thất thoát nguồn năng lượng sử dụng trong công trình từ 20 – 30%.
Thống kê về tiêu thu năng lượng tại Việt Nam cho thấy, năng lượng tiêu thụ cho các tòa nhà như công trình ở và công cộng cao tầng chiếm từ 35 – 40% tổng năng lượng tiêu dùng. Các công trình cao ốc văn phòng, khách sạn, đặc biệt là trung tâm thương mại có diện tích sàn sử dụng trên 10.000m2 có mức tiêu thụ điện năng từ 1 – 2 triệu KWh/năm. Những bất hợp lý trong giải pháp thiết kế công trình, đặc biệt là phần vỏ công trình hiệu quả cách nhiệt kém làm thất thoát nguồn năng lượng sử dụng trong công trình từ 20 – 30%.
Ông Nguyễn Cảnh Hồng, Tổng Giám đốc Eurowindow nhận định: “Vấn đề cấp thiết hiện nay là cần có những giải pháp vật liệu thiết kế phù hợp để vừa đem lại hiệu quả về mặt kinh tế, vừa giảm được chi phí trong quá trình vận hành sử dụng, tạo ra môi trường đô thị, cảnh quan hiện đại, góp phần nâng cao chất lượng và giá trị cuộc sống cho người dân”.
Đồng quan điểm với doanh nghiệp, ông Pham Văn Bắc đã chỉ ra rằng, thị trường công nghiệp VLXD Việt Nam thời gian gần đây đã có những thay đổi tích cực. Tốc độ đầu tư sản xuất tăng nhanh ở các nhóm VLXD như xi măng, kính, gạch ốp lát… từng bước đưa sản phẩm mang thương hiệu Việt sánh ngang chất lượng với các nước phát triển trên thế giới. Do đó trong thời gian tới, Vụ VLXD sẽ tham mưu với Bộ Xây dựng tiến hành nghiên cứu sửa nghị định về quản lý VLXD cho phù hợp với Luật Quy hoạch. Đặc biệt sẽ đề xuất các chính sách để khuyến khích các doanh nghiệp phát triển nhà ở chuyển hướng sang đầu tư công trình xanh, sử dụng vật liệu xây dựng xanh.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, vật liệu xanh hiện là những loại vật liệu đáp ứng các tiêu chí như: Không độc hại, tiết kiệm tài nguyên, giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường trong suốt quá trình khai thác, chế tạo, vận chuyển, thi công, sử dụng và cả khi phá dỡ công trình, tiết kiệm năng lượng, nhiên liệu, có khả năng cách âm, cách nhiệt, vòng đời sử dụng lâu dài, có thể tái chế sau khi sử dụng.
Ngoài việc nghiên cứu kỹ các đặc điểm điều kiện tự nhiên, địa hình và yếu tố công năng của công trình để đề xuất giải pháp cụ thể. Các kiến trúc sư hiện nay thường sử dụng một số giải pháp thiết kế công trình xanh. Trong đó, phải kể đến giải pháp chiếu sáng và thông gió tự nhiên. Đây là giải pháp quan trọng nhất trong việc phát triển công trình xanh. Bên cạnh đó là giải pháp cách nhiệt cho công trình để đảm bảo cách nhiệt tốt, cần ít năng lượng. Do đó, cần thực hiện các giải pháp nhằm cách nhiệt cho công trình bằng cách tính toán tỷ lệ giữa kính và tường phù hợp.
Theo xu hướng kiến trúc xây dựng hiện đại, các mặt dựng của tòa nhà thường sử dụng kính để tạo điểm mỹ quan, tuy nhiên cũng kéo theo việc tiêu tốn năng lượng để làm mát hoặc ấm không gian bên trong công trình. Hiện nay, các công ty sản xuất VLXD đã quan tâm đến các sản phẩm kính tản nhiệt low-e, cửa kính có độ cách nhiệt cao nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường. Ngoài ra còn có các giải pháp che chắn công trình bằng các lam chắn nắng; sử dụng năng lượng tái tạo; sử dụng vật liệu không nung, sử dụng các thiết bị thông minh trong vận hành công trình.
