Hà Nam: Tạo đột phá từ du lịch để nâng cao vị thế

Vốn được biết đến là một trong những địa phương phát triển mạnh mẽ các khu công nghiệp, liên tục nằm trong TOP 10 tỉnh thành thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp cao nhất cả nước, trong nhiều năm trở lại đây, bên cạnh các khu công nghiệp công nghệ cao, tỉnh Hà Nam còn tập trung đẩy mạnh phát triển du lịch - ngành kinh tế mũi nhọn. 

Trước những quyết tâm, nỗ lực không ngừng của tỉnh trong việc thúc đẩy phát triển du lịch, ngành "công nghiệp không khói" của Hà Nam đã có những chuyển biến tích cực. Năm 2023, tổng lượng khách du lịch đến Hà Nam đã tăng kỷ lục khoảng hơn 4,3 triệu lượt, tăng 38,87% so với năm 2022, trở thành địa phương hút khách bậc nhất cả nước. Với những giá trị văn hóa, lịch sử phong phú, hấp dẫn riêng có, năm 2023, lần đầu tiên Hà Nam được Giải thưởng Du lịch Thế giới vinh danh là “Điểm đến văn hóa địa phương hàng đầu thế giới”. Đây chính là tiền đề, động lực quan trọng để Hà Nam tạo ra bước đột phá, ghi đậm dấu ấn trên bản đồ du lịch Việt Nam trong thời gian tới, tiếp tục trở thành điểm đến hấp dẫn thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế. 

Quy hoạch tỉnh Hà Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 với khát vọng phát triển thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2035 mở ra những cơ hội, không gian phát triển mới để Hà Nam chuyển đổi thành công mô hình tăng trưởng theo hướng xanh hóa các ngành kinh tế. Với tầm nhìn đưa địa phương trở thành Trung tâm du lịch, nghỉ dưỡng của Vùng Thủ đô Hà Nội và Đồng bằng sông Hồng, là điểm đến hấp dẫn với sự kết hợp hài hòa của các loại hình du lịch sinh thái - nghỉ dưỡng - vui chơi - giải trí - sáng tạo - nhân văn, Hà Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, đóng góp tổng hợp khoảng 10% GRDP của tỉnh.

Vị thế của Hà Nam sẽ được khẳng định và nâng tầm khi hiện thực hóa được các thế mạnh riêng có để phát triển du lịch chất lượng cao. Reatimes đã có cuộc trao đổi với TS.KTS. Ngô Doãn Đức, nguyên Viện trưởng Viện Kiến trúc, Hội Kiến trúc sư Việt Nam - chuyên gia có những tiếp cận nhất định với sự phát triển của du lịch Hà Nam, xoay quanh câu chuyện này. 

Sức hấp dẫn về tài nguyên thiên nhiên, giá trị di sản văn hóa 

PV: Được biết, thời gian gần đây ông dành sự quan tâm đặc biệt đến sự phát triển của tỉnh Hà Nam, nổi bật là du lịch...

TS. KTS. Ngô Doãn Đức: Hà Nam là tỉnh có diện tích nhỏ thứ 2 cả nước, chỉ khoảng 851km2 nhưng đây lại là tỉnh có nhiều dấu ấn trong phát triển kinh tế, thu hút mạnh mẽ các đầu tư nước ngoài. Nhiều năm liền, Hà Nam liên tiếp thuộc TOP 10 các tỉnh thành về thu hút FDI và nằm trong TOP đầu các tỉnh có tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng.

Năm 2023, mặc dù tình hình thế giới và trong nước diễn biến phức tạp, sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp gặp khó... nhưng tỉnh Hà Nam vẫn giữ được tốc độ tăng trưởng kinh tế ổn định, đứng thứ 8 toàn quốc, đạt trên 9%.

Điểm đặc biệt, một trong những lĩnh vực đóng góp quan trọng trong phát triển kinh tế của Hà Nam trong năm 2023 và những năm gần đây không chỉ là lĩnh vực công nghiệp mà đã xuất hiện thêm lĩnh vực du lịch.

Năm 2022, tổng lượt khách du lịch đến Hà Nam đạt trên 3 triệu lượt người, doanh thu du lịch ước đạt trên 2.150 tỷ đồng. Sang đến năm 2023, con số này ước lần lượt là 4,4 triệu lượt người và 3.382 tỷ đồng.

Sự phát triển ấn tượng của kinh tế Hà Nam nói chung và du lịch Hà Nam nói riêng thực sự cho thấy, đây là một vùng đất tiềm ẩn nhiều lợi thế, tiềm năng mà không phải tỉnh thành nào cũng sở hữu được.

PV: Đâu là những tiềm năng, lợi thế mà ông ấn tượng khi nhắc đến Hà Nam?

TS. KTS. Ngô Doãn Đức: Xét về vị trí, Hà Nam là một tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng, phía Bắc giáp với Hà Nội, phía Đông giáp với tỉnh Hưng Yên và Thái Bình, phía Nam giáp tỉnh Nam Định và Ninh Bình còn phía Tây giáp tỉnh Hòa Bình.

Với vị trí này, Hà Nam đang nằm trên tuyến du lịch xuyên Việt và là "cửa ngõ" quan trọng của các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng cũng như khu vực phía Nam Thủ đô. Vì vậy, Hà Nam có lợi thế rất lớn trong thu hút khách du lịch xuyên Việt và khách du lịch cuối tuần của Hà Nội cũng như các tỉnh lân cận.

Xét về tài nguyên du lịch tự nhiên, Hà Nam có lợi thế địa hình núi đá vôi kết hợp với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm đã tạo ra nhiều cảnh quan đặc sắc, thắng cảnh nổi tiếng như: Hồ Tam Chúc, Hồ Ba Hang, Ngũ Động Sơn, hang Luồn, Kẽm Trống, Bát Cảnh Tiên…

Xét về tài nguyên du lịch nhân văn, Hà Nam là miền quê sở hữu nhiều giá trị văn hoá, lịch sử. Các giá trị này chồng xếp lên nhau qua các thời kỳ phát triển của đất nước, có ý nghĩa rất lớn trong việc lưu giữ những kỷ niệm, câu chuyện và đặc biệt là giáo dục truyền thống yêu nước của dân tộc tới các thế hệ trẻ hôm nay.

Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện Hà Nam có gần 2.000 di tích lịch sử, văn hóa, trong đó, nhiều di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia. Có thể kể đến như làng Dệt lụa Nha Xá, làng cá kho Nhân Hậu, làng trống Đọi Tam, đền Lảnh Giang, chùa Bà Đanh, chùa Long Đọi Sơn… và hệ thống lễ hội tiêu biểu,như: Lễ hội Tịch điền, Lễ phát lương đền Trần Thương, Lễ hội Vật võ Liễu Đôi.

Thêm nữa, Hà Nam còn là đất khoa bảng với những danh nhân nổi tiếng trong lịch sử dân tộc, như: Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến, nhà văn Liệt sỹ Nam Cao…

Là nơi hội tụ nhiều giá trị lịch sử, tôn giáo, tín ngưỡng văn hóa dân gian… cùng vị trí địa lý thuận lợi, Hà Nam hoàn toàn có lợi thế trong việc phát triển du lịch. Khi du lịch được thúc đẩy, phát triển tương xứng tiềm năng, nền kinh tế Hà Nam sẽ tự khắc tăng tốc, tạo được nhiều đột phá trong bức tranh kinh tế chung của cả nước.

"Khi được hồi sinh, địa danh sẽ tự kể câu chuyện của riêng mình"

PV: Du lịch tâm linh được xem là một trong những điểm nhấn nổi bật của du lịch Hà Nam. Lãnh đạo địa phương cũng đặc biệt quan tâm tới việc khai thác và phát triển du lịch tâm linh, không chỉ nhằm thỏa mãn nhu cầu của du khách mà còn để bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa - lịch sử. Ông có đánh giá như thế nào thực tế phát triển du lịch tâm linh của Hà Nam hiện nay?

TS. KTS. Ngô Doãn Đức: Đúng vậy, du lịch tâm linh đang là điểm nhấn nổi bật nhất trong bức tranh du lịch Hà Nam. Với việc sở hữu nhiều đền, chùa như chùa Tam Chúc, chùa Bà Đanh, chùa Long Đọi Sơn, Địa Tạng Phi Lai Tự, Đền Lãnh Giang… Hà Nam đang trở thành cái nôi về du lịch tâm linh của cả nước. Số lượng du khách đến các khu, điểm du lịch tâm linh đang chiếm phần lớn trong cơ cấu du khách đến tham quan, du lịch tại tỉnh.

Trong đó, khu du lịch phật giáo Tam Chúc đang là địa điểm đón hàng triệu lượt khách du lịch mỗi năm. Ngôi chùa này không chỉ được biết đến là địa điểm du lịch tâm linh phật giáo cỡ lớn mà còn là ngôi chùa có quy hoạch khá bài bản. Đây cũng chính là nơi diễn ra nhiều sự kiện lớn như Đại lễ Phật đản Liên Hợp quốc Vesak 2019.

Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận, những địa phương có thế mạnh về du lịch tâm linh thường chưa kéo dài được thời gian lưu trú của du khách và Hà Nam không ngoại lệ.

Đa phần du khách mới chỉ dừng lại ở việc hành hương, chiêm bái, tham quan các điểm đến mà chưa có được những trải nghiệm văn hóa thực sự. Vì vậy, du khách chủ yếu đến rồi đi chứ không lưu trú dài ngày. Điều này làm hạn chế nguồn thu kinh tế của Hà Nam.

Do vậy, bên cạnh phát triển du lịch tâm linh, Hà Nam cũng cần đẩy mạnh khai thác và phát triển du lịch về văn hoá, lịch sử hay cảnh quan. Bởi nhìn ở góc độ cơ sở vật chất và những tiềm năng đang có, ngoài hệ thống đền thờ, chùa chiền, Hà Nam còn sở hữu rất nhiều di tích lịch sử, làng nghề truyền thống, danh lam thắng cảnh. Thế nên, Hà Nam có đủ cơ sở để phát triển đa dạng các loại hình du lịch. Đặc biệt, Hà Nam là địa phương có vị trí địa lý thuận lợi nên du khách rất dễ dàng di chuyển.

PV: Cụ thể giải pháp là gì, theo ông?

TS. KTS. Ngô Doãn Đức: Đối với du lịch về văn hoá, lịch sử, cơ sở vật chất của một số địa danh hiện nay vẫn còn hiện hữu, chúng ta chỉ cần đánh thức tiềm năng trên cơ sở vật chất vốn có nó. Điều này không phải quá khó, chỉ cần chúng ta tạo được sự chân thực.

Ví dụ như Làng Vũ Đại - nổi tiếng trong tác phẩm văn học của nhà văn Nam Cao, hiện những cảnh quan không gian vẫn còn, tuy nhiên để đánh thức nó cần tôn tạo, tái hiện lại. Ngôi làng có ý nghĩa văn hoá, lịch sử rất lớn và hoàn toàn có thể khai thác du lịch bằng cách tái hiện lại những dấu ấn vốn có của nó. Đơn cử như hình ảnh trong câu chuyện về hàng chuối, lò gạch, chõng tre kết hợp với ẩm thực cháo Thị Nở, cá kho. 

Hoặc hàng chục công trình Pháp cổ đang tồn tại trong làng Nha Xã, chúng ta chỉ cần làm sống lại nó. Khi đó, mỗi địa điểm, địa danh sẽ có đủ yếu tố để tự kể câu chuyện của riêng mình.

Đối với du lịch cảnh quan, Hà Nam có dòng sông Đáy đi qua nên có thể khai thác phát triển du lịch trên sông. Đặc biệt, cảnh quan hai bên dòng sông cần tính toán quy hoạch thành những điểm đến hấp dẫn, tránh việc xây nhà quay lưng ra sông như hiện nay. Dòng sông gắn với nếp sinh hoạt bao đời của người dân Việt nên khi khai thác để phát triển sẽ là một điểm nhấn rất riêng tạo nên nét gần gũi của du lịch Hà Nam. 

Phát triển du lịch phải đi kèm với nâng cao chất lượng cơ sở lưu trú

PV: Ông đánh giá như thế nào hệ thống hạ tầng dịch vụ, cơ sở lưu trú của Hà Nam hiện nay?

TS. KTS. Ngô Doãn Đức: Du lịch nên tính toán giữ chân du khách bằng các điểm lưu trú có cơ sở hạ tầng đồng bộ, tiện nghi. Nhiều địa phương đang quan tâm đầu tư vào cơ sở lưu trú. Tuy nhiên, vẫn còn những địa phương thiếu cơ sở vật chất, cơ sở lưu trú trong việc phát triển du lịch.

Đối với Hà Nam, thời gian qua, tỉnh này cũng chú trọng nâng cấp cơ sở vật chất, cơ sở kỹ thuật, bổ sung thêm nhiều cơ sở lưu trú. Toàn tỉnh hiện có gần 200 cơ sở lưu trú du lịch; trong đó, có khoảng 10 khách sạn 3 - 5 sao; hơn 20 khách sạn 1 - 2 sao phục vụ khách du lịch.

Ngoài ra, địa phương cũng thu hút được các nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư có năng lực, uy tín, thương hiệu đầu tư các chuỗi du lịch nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái, vui chơi giải trí, thể thao gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, giữ gìn cảnh quan, bảo vệ môi trường.

Tuy nhiên, để đáp ứng được lượng khách du lịch ngày càng tăng cao - nhất là những năm gần đây, Hà Nam liên tục là địa phương hút khách du lịch bậc nhất cả nước thì địa phương nên có thêm các cơ chế, chính sách để nâng cao số lượng và chất lượng các cơ sở lưu trú.

Có một thực tế, rất nhiều du khách đi du lịch Tam Chúc, đi thăm TP. Phủ Lý nhưng lại dừng chân tại Ninh Bình. Nguyên nhân xuất phát từ nhiều lý do nhưng có lẽ, Ninh Bình không chỉ là địa phương có nhiều cảnh quan đặc sắc mà còn có các cơ sở lưu trú đa dạng để lựa chọn.

TS. KTS. Ngô Doãn Đức, nguyên Viện trưởng Viện Kiến trúc, Hội Kiến trúc sư Việt Nam

Làm du lịch cần nhiều yếu tố, bên cạnh tiềm năng còn cần hạ tầng, cơ sở du lịch và cần có cách quản lý, vận hành phù hợp. Ẩm thực, vật chất, cảnh quan phải đi liền với nhau, lồng kết vào nhau.

Vì vậy, muốn giữ chân du khách, Hà Nam nên lưu ý đến vấn đề này. Làm du lịch cần nhiều yếu tố, bên cạnh tiềm năng còn cần hạ tầng, cơ sở du lịch và cần có cách quản lý, vận hành phù hợp. Ẩm thực, vật chất, cảnh quan phải đi liền với nhau, lồng kết vào nhau.

Bên cạnh đánh thức các địa danh, di tích thông qua câu chuyện thì cần gắn với phát triển các cơ sở vật chất đi kèm. Có như vậy, địa phương mới có khả năng làm kinh tế tốt trên nền tảng của văn hoá, du lịch.

PV: Trong định hướng phát triển của Hà Nam, địa phương cũng đẩy mạnh nhiệm vụ thu hút đầu tư, kêu gọi đầu tư trong lĩnh vực du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, đầu tư xây dựng các nhà hàng, khách sạn, trung tâm thương mại nhằm giữ chân du khách. Ông có đề xuất gì để giúp địa phương đạt được mục tiêu đề ra?

TS. KTS. Ngô Doãn Đức: Với nhiều tiềm năng trong việc phát triển du lịch và mỗi địa danh, di tích đều gắn liền với những câu chuyện lịch sử ý nghĩa, tôi tin các nhà đầu tư sẽ chú ý đến Hà Nam.

Tất nhiên, để tạo sức hút với những nhà đầu tư, những người có tâm có tầm, bên cạnh tiềm năng sẵn có, tỉnh Hà Nam nên mở cửa chính sách hơn nữa, có các cơ chế đầu tư thuận lợi. Thậm chí là "trải thảm đỏ" để mời gọi đầu tư.

Để làm được điều này, cần có các kế hoạch thu hút đầu tư bài bản và không mang tính nhiệm kỳ. Có như vậy, Hà Nam mới tăng khả năng cạnh tranh với các địa phương khác trong việc thu hút đầu tư phát triển du lịch tỉnh.

PV: Để tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 08/NQ-TW của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, tỉnh Hà Nam đang nghiên cứu xây dựng lộ trình liên kết chặt chẽ với các vùng đầu mối tập trung khách du lịch của cả nước, như: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, TP.HCM để quảng bá cũng như tìm kiếm, kết hợp với các doanh nghiệp lữ hành lớn nhằm khai thác và tổ chức các tour du lịch mới hấp dẫn. Đồng thời, kết hợp với các khu du lịch trọng điểm của vùng đồng bằng sông Hồng để hình thành các trục du lịch nhằm kéo dài thời gian lưu trú của khách du lịch tại tỉnh. Quan điểm của ông về định hướng này như thế nào?

TS. KTS. Ngô Doãn Đức: Chắc chắc là phải vậy. Định hướng phát triển du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn là hợp lý nhưng phát triển cần có tính toán để du khách không phải thất vọng. Nên xây dựng cảnh quan, văn hoá đi kèm với hạ tầng. Hà Nam làm sau thì càng có lợi thế khi đúc rút được kinh nghiệm ở những địa phương đi trước. Vì vậy, kết quả phải tốt hơn, từ đầu tư xây dựng đến quản lý vận hành, tất cả không nên nửa vời.

Việc nghiên cứu xây dựng lộ trình liên kết chặt chẽ với các vùng đầu mối tập trung khách du lịch của cả nước cũng phù hợp và cần thiết. Hà Nam nằm cửa ngõ phía Nam Hà Nội, trên trục di chuyển từ Bắc vào Nam nên có lợi thế giao thông tốt. Do vậy, việc liên kết với những địa phương xung quanh rất thuận lợi để cùng phát triển du lịch./.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!