PHỐ CỔ CŨNG NGẬP SÂU
Hà Nội đang bước vào mùa mưa, và điệp khúc "phố biến thành sông" lại tiếp tục lặp lại trong những ngày qua, đặc biệt là ở khu vực Phố cổ, hồ Hoàn Kiếm, những khu vực xưa nay ít chịu bị ảnh hưởng bởi hiện tượng này.
Trận mưa lớn chiều ngày 17/8 đã khiến nhiều tuyến đường tại khu vực Hoàn Kiếm từ không ngập đến ngập cục bộ, thời gian ngắn và ngập sâu trên diện rộng. Đây là thực trạng rất đáng lo ngại.
Theo số liệu đo được, trận mưa lớn chiều 17/8/2020 tập trung ở khu vực trung tâm Hà Nội đã gây ra nhiều khó khăn cho đời sống sinh hoạt bình thường của người dân. Cụ thể, tổng lượng mưa trong ngày ở quận Hoàn Kiếm là 142,6mm, ở quận Ba Đình là 121,3mm, ở quận Hai Bà Trưng là 110,2mm...
Theo ông Hoàng Cao Thắng - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội, với những trận mưa nhỏ dưới 50mm/2h sẽ không xảy ra ngập úng, nhưng với các trận mưa có cường độ từ 50 - 100mm/2h, Hà Nội sẽ có các điểm ngập úng ở các mức độ khác nhau.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng úng ngập ngày một gia tăng tại Hà Nội có thể khái quát ở những điểm sau:
Thứ nhất, do quá trình đô thị hóa của Việt Nam nói chung, Hà Nội nói riêng trong thời gian qua diễn ra quá nhanh và sôi động, nhưng chất lượng đô thị hóa chưa cao. Tỷ lệ bê tông hóa ngày một gia tăng làm mất đi nhiều diện tích đất tự nhiên là khoảng trống để chứa, thoát và thấm nước trong mỗi mùa mưa, lũ.
Thứ hai, hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, trong đó có hệ thống thoát nước chưa được quy hoạch bài bản, đầu tư thiếu đồng bộ (do thiếu nguồn lực), hiệu quả thấp.
Thứ ba, sự tác động của biến đổi khí hậu khiến lượng mưa gia tăng, trong khi hệ thống hạ tầng cấp thoát nước không lường trước được.
Thứ tư, công tác quản lý, vận hành, duy tu bảo dưỡng hệ thống thoát nước chưa theo kịp yêu cầu, chậm áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật, sự tham gia của cộng đồng còn yếu.
Hà Nội đang bước vào mùa mưa và điệp khúc "phố biến thành sông" lại tiếp tục lặp lại trong những ngày qua, đặc biệt là ở khu vực phố cổ, Hồ Hoàn Kiếm, những khu vực xưa nay ít chịu bị ảnh hưởng bởi hiện tượng này.
Theo PGS.TS Trần Chủng - nguyên Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng (Bộ Xây dựng) thì vấn đề thoát nước sau mưa phải tôn trọng nguyên tắc “3T” theo kinh nghiệm dân gian rất nổi tiếng của các cụ ngày xưa. Trong đó, “T” thứ nhất là “trang”, nghĩa là mưa xuống phải trang rộng ra; “T” thứ hai là “thu”, tức là phải thu lại; “T” thứ ba là “tiêu”, tức là phải có hệ thống kênh mương để nước tiêu đi. Từ đó cho thấy, công tác thoát nước ở Hà Nội hiện đều chưa đảm bảo các nguyên tắc trên.
GIẢI PHÁP NÀO CHO NGẬP LỤT?
Về các giải pháp khắc phục, giảm thiểu tình trạng ngập úng ở các đô thị, trong đó có Hà Nội, cũng đã có rất nhiều nghiên cứu của các chuyên gia trong nước và quốc tế đề xuất. Hà Nội có thể xem xét áp dụng các giải pháp cốt lõi sau:
Trước hết, về tổng thể, Hà Nội cần rà soát lại quy hoạch chung đô thị (Quyết định số1259/QĐ-TTg), trong đó có quy hoạch thoát nước với cái nhìn và tư duy “thuận thiên” hơn, cần quan tâm hơn tới việc quy hoạch trả lại các khoảng trống, các không gian lớn như lưu vực sông, hồ, vùng đất trũng, thấp... là nơi chứa, tích nước, thoát nước có tính tống thể, lâu dài, bền vững. Coi đây là các khu vực hạn chế phát triển đô thị, xây dựng. Đổi lại, đây sẽ trở thành các khu vực sinh thái, cảnh quan… tạo dựng thêm lá phổi xanh cho đô thị Hà Nội.
Theo đó, cũng cần rà soát lại quy hoạch hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, trong đó có hệ thống thoát nước trên cơ sở khoa học, thực tiễn và tính khả thi, gắn với quy hoạch chung đô thị Hà Nội đã điều chỉnh theo giải pháp nói trên. Việc đầu tư, duy tu, bảo dưỡng, xây dựng mới hệ thống thoát nước phải đảm bảo tiêu chuẩn quốc gia, quy trình, chất lượng theo quy định của pháp luật.
Mặt khác, cần hạn chế tới mức tối đa tỷ lệ bê tông hóa trong đô thị, tăng cường độ thẩm thấu, thoát nước tự nhiên trên bề mặt đô thị bằng các giải pháp như tăng độ che phủ thảm cỏ, vườn hoa, công viên, cây xanh. Loại bỏ giải pháp san lấp ao, hồ, cống hóa để phát triển, mở đường đô thị. Dừng phát triển các khu đô thị mới một cách tràn lan khi hạ tầng kỹ thuật đô thị chưa theo kịp hoặc không có khả năng đáp ứng.
Ngoài ra, cũng cần nghiên cứu áp dụng một số kinh nghiệm quốc tế về thoát nước cho Hà Nội, trong đó có kinh nghiệm của Nhật Bản với các giải pháp khẩn cấp, giải pháp ngắn - trung và dài hạn. Trong đó cần ưu tiên áp dụng giải pháp chống ngập khẩn cấp trên cơ sở tận dụng các phần đất dưới các khu công viên, vườn hoa, thậm chí cả sân bóng đá, dưới lòng đường để xây dựng các hầm ngầm chứa nước khi mưa xuống (và được bơm hút đổ đi hoặc được sử dụng lại khi cần thiết). Lâu dài có kế hoạch xây dựng hệ thống đường hầm SMART như Nhật Bản đã thực hiện.
Đồng thời, cần tiến hành xây dựng, hoàn thiện hệ thống quan trắc và hệ thống cảnh báo ngập toàn diện, tổng thể; thành lập Trung tâm Điều hành khẩn cấp (EOC) và kế hoạch điều hành công tác chống ngập; nâng cao chất lượng bộ máy, phương tiện quản lý vận hành hệ thống thoát nước trên phạm vi toàn thành phố phù hợp với môi trường công nghệ số và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Giải pháp cuối cùng là huy động sự tham gia có hiệu quả của cộng đồng; xây dựng chế tài đủ mạnh để răn đe các hành động gây cản trở hoặc làm giảm thiểu năng lực của hệ thống thoát nước như san lấp lưu vực chứa, thoát nước sông, hồ, ao; xả chất thải, rác thải, đất, cát xuống hệ thống thoát nước chung của thành phố.
Mỗi năm, cứ vào khoảng tháng 7 đến tháng 10, các tỉnh phía Bắc, đặc biệt là Thủ đô Hà Nội bắt đầu vào mùa mưa, cũng là lúc các tuyến phố nội đô lại tiềm ẩn nguy cơ chìm sâu trong nước… Để hiểu nguyên nhân và tìm kiếm giải pháp khắc phục tình trạng này đòi hỏi công sức, thời gian, nguồn lực, ý chí chính trị và sự đồng lòng vào cuộc của cả hệ thống chính trị, cộng đồng dân cư, doanh nghiệp… trên cơ sở khoa học, thuận thiên, kiên định sự tôn trọng cách thức phát triển bền vững, trường tồn của đô thị. Hy vọng một ngày không xa, Hà Nội cũng như các thành phố khác của Việt Nam sẽ giảm thiểu được tình trạng úng ngập sau mưa một cách cơ bản và căn cơ nhất.
