Trong phiên trả lời chất vấn trước Quốc hội sáng 8/6, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nhận được nhiều câu hỏi của đại biểu Quốc hội về trách nhiệm của Chính phủ trước các vấn đề kinh tế như khó khăn của thị trường trái phiếu doanh nghiệp, thị trường bất động sản và vấn đề sở hữu chéo tại ngân hàng.
Theo đó, đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) cho biết, nhiều đại biểu đồng tình với đánh giá của Ủy ban Kinh tế cho rằng tình trạng sở hữu chéo thao túng, lợi ích nhóm trong lĩnh vực rất đáng lo ngại, bất chấp ngành ngân hàng đã trải qua nhiều giai đoạn tái cơ cấu.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng chất vấn: “Hệ lụy là nguy cơ rủi ro chéo trong hệ thống ngân hàng lại bùng lên đặc biệt là sau sự kiện Vạn Thịnh Phát diễn ra đầu tháng 10/2022. Đề nghị Phó Thủ tướng cho ý kiến về vấn đề này?”.
Trả lời chất vấn này, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái cho biết ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng là một định chế đặc biệt, vừa huy động vốn và vừa cho vay, có nghĩa là không phải sử dụng vốn của mình mà sử dụng vốn huy động, là một ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Do đó, việc kiểm soát, giám sát, quản lý theo những tiêu chuẩn là hết sức nghiêm ngặt, trong đó có việc sở hữu chéo sẽ tác động đến những hành vi thao túng trong hoạt động của ngân hàng và đặc biệt là các hoạt động tín dụng.
Đối với xử lý sở hữu chéo trong các ngân hàng, Phó Thủ tướng cho biết, trong thời gian qua Ngân hàng Nhà nước, Chính phủ cũng đã rất quan tâm và rất tích cực tổ chức kiểm tra, thanh tra, xử lý.
Tuy nhiên theo Phó Thủ tướng hiện nay cũng còn có những khó khăn, bởi vì vốn điều lệ nếu được công khai thì xử lý được ngay, nhưng trong thực tế thì có thể là đứng tên hộ, có thể là nhờ người khác đứng tên… do đó trong quá trình kiểm tra, đánh giá, nhận định và kết luận những vấn đề này đòi hỏi cũng phải có sự phối hợp của các ngành, các cấp, đặc biệt là các cơ quan bảo vệ pháp luật thì mới giải quyết được.
Cái khó thứ hai, theo Phó Thủ tướng là trong sở hữu chéo không chỉ sở hữu về vốn mà sở hữu về các hoạt động của ngân hàng như đầu tư, tín dụng, ví dụ như dành món tín dụng cho những nhóm lợi ích có sở hữu chéo ngầm thì cũng rất nguy hiểm, sẽ làm méo mó các hoạt động kinh tế, không công khai, minh bạch và sẽ làm ảnh hưởng tới môi trường chung.
Việc này Chính phủ cũng đã chỉ đạo và Ngân hàng Nhà nước cũng thường xuyên thanh tra, để hạn chế đến mức tối đa đối với sở hữu chéo trong ngành ngân hàng, Phó Thủ tướng thông tin.
Phó Thủ tướng cho hay: “Qua hồ sơ, sổ sách, chúng ta không phát hiện các trường hợp sở hữu chéo. Tuy nhiên, thực tế có thể có trường hợp đứng tên hộ, nhờ người khác đứng tên”.
Sắp tới, để hạn chế đến mức tối đa việc sở hữu chéo ngân hàng, Phó Thủ tướng cho rằng: “Thảo luận sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng thì các đại biểu Quốc hội đã phát biểu việc này rất nhiều. Tôi đề nghị trong thời gian tới với trí tuệ của đại biểu Quốc hội, đóng góp vào dự án luật này làm sao chúng ta có một căn cứ pháp lý hết sức vững chắc để kiểm soát, quản lý và xử lý những trường hợp sở hữu chéo”.
Bên cạnh đó, phải tăng cường cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát. Cơ quan này phải hoạt động độc lập, phải đủ năng lực và cũng phải triển khai hoạt động thanh tra hết sức hiệu lực, hiệu quả, hết sức trọng tâm, trọng điểm.
“Đánh đúng, đánh trúng thì chúng ta xử lý được tình huống. Còn nếu chúng ta thiết kế một mô hình, tổ chức và cán bộ năng lực không đáp ứng yêu cầu thì cũng không thực hiện được”, ông Khái nói.
Phó Thủ tướng cũng cho rằng, hệ thống kiểm toán nội bộ phải tự phát hiện ra cho vay lệch chuẩn thì phải xử lý kịp thời trong nội bộ của ngân hàng và Ngân hàng Nhà nước xem các cơ quan kiểm tra, kiểm soát nội bộ là một cánh tay nối dài của thanh tra Ngân hàng Nhà nước để xử lý.
Một giải pháp nữa là cần phải công khai, minh bạch và nếu phát hiện là xử lý nghiêm, công khai, để các nhà đầu tư, kể cả trong và ngoài nước và nhân dân có những thông tin để kiểm tra, giám sát, Phó Thủ tướng trả lời đại biểu.
Tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, thảo luận ở tổ về dự án Luật các tổ chức tín dụng (sửa đổi) vào chiều 5/6, đa số ý kiến các đại biểu Quốc hội cho rằng cần thiết phải sửa Luật này bởi dù ngành ngân hàng đã trải qua nhiều giai đoạn tái cơ cấu kéo dài suốt từ năm 2011 tới nay nhưng việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém, có vấn đề diễn ra chậm chạp, không đạt mục tiêu dự tính. Đáng chú ý, tình trạng sở hữu chéo, thao túng, lợi ích nhóm, cho vay “sân sau”... trong lĩnh vực ngân hàng đang diễn biến phức tạp và đáng lo ngại; rủi ro tăng vốn ảo thông qua việc đi vay để đầu tư, góp vốn lẫn nhau (trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua công ty con/cháu).
