Sáng 27/10, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Quốc hội thảo luận ở hội trường về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023. Tại phiên thảo luận sáng, ĐBQH Vũ Thị Lưu Mai - đoàn ĐBQH TP.Hà Nội đã đề cập đến vấn đề lãng phí đất đai và đặt ra trách nhiệm của quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này.
Lãng phí đất đai là thực tế đau lòng
Đất đai là lĩnh vực chứa đựng nhiều bất cập, trong đó lãng phí đất đai đang là thực tế đau lòng và gây bức xúc cho dư luận. Do vậy, việc sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai luôn là vấn đề được quan tâm từ nhiều năm qua.
Theo Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai, khác với rất nhiều quốc gia trên thế giới có sở hữu tư nhân về đất đai thì thể chế của Việt Nam có đặc thù nhất định. Hiến pháp Việt Nam khẳng định rõ đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước quản lý. Đó là quan điểm đúng đắn mà Việt Nam đang theo đuổi. Song, khi quyền lực cao nhất được trao gửi cho bộ máy Nhà nước phải đặt ra vấn đề làm sao để sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai? Không chỉ phân phối đất đai phục vụ việc ổn định chỗ ở, sản xuất - kinh doanh và tăng thu cho Nhà nước mà còn cần đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Đó là trách nhiệm cao cả mà Hiến pháp đã trao cho cơ quan công quyền.
Trên thực tế, thời gian qua, theo bà Vũ Thị Lưu Mai, bên cạnh những kết quả đạt được, lĩnh vực quản lý đất đai cũng đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có hiệu quả sử dụng đất chưa cao.
"Trong giai đoạn vừa qua, thu ngân sách liên quan đến đất đai liên tục tăng. Tuy nhiên, về cơ bản, số tăng thu là từ thị trường sơ cấp với 67% là tiền sử dụng đất, hơn 15% là tiền thuê đất, trong khi số thu tăng thêm từ tiền đầu tư trên đất là không đáng kể”, bà Mai nhận định.
Bên cạnh đó, theo đại biểu Vũ Thị Mai, lãng phí đất đai đang là tình trạng nhức nhối trên toàn quốc. Báo cáo từ Bộ Tài chính cho thấy, toàn quốc có gần 743.787.000 m2 đất để hoang hay sử dụng sai mục đích. Tuy nhiên, số tiền thu được từ con số khổng lồ này vô cùng khiêm tốn, chỉ khoảng 286 tỷ VNĐ.
"Hiện nay, chỉ qua giám sát tại 7 địa phương thì đã có đến 1739 dự án được coi là dự án treo tương ứng với hơn 12.000 ha đất hoang hóa. Đó là một sự thật rất đau lòng và gây bức xúc đối với người dân”, bà Mai chia sẻ.
Ngoài nguyên nhân của hệ thống pháp luật mà thảo luận Luật Đất đai tới đây sẽ đề cập, ĐBQH Vũ Thị Lưu Mai nhấn mạnh trách nhiệm quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực đất đai: "Thực tế lối tư duy nhiệm kỳ là một trong những nguyên nhân dẫn đến lãng phí đất đai rất lớn. Qua giám sát, bên cạnh rất nhiều địa phương đang tích cực thu hồi những diện tích đất hoang hóa thì vẫn còn những địa phương cứ sau mỗi một nhiệm kỳ thì số lượng các dự án treo lại tăng thêm".
Nguyên nhân thứ hai, theo bà Mai, là có tình trạng lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân từ đất đai. Theo báo cáo số 599 của kiểm toán Nhà nước thì có biểu hiện lợi ích nhóm ở một số địa phương, vi phạm pháp luật về đấu thầu giao đất không qua đấu giá
Thứ ba là trách nhiệm trong bộ máy công quyền trong một số trường hợp là chưa cao bởi một bộ phận không nhỏ thờ ơ thiếu trách nhiệm. Bà Lưu Mai nêu rõ, hiện nay việc giải quyết những vướng mắc về đất đai không chỉ là trách nhiệm của địa phương mà còn có trách nhiệm của nhiều bộ ngành liên quan. Tuy nhiên khi có vướng mắc các địa phương gửi văn bản đề nghị làm rõ ý kiến đối với các bộ ngành thì câu trả lời từ phía các bộ ngành đó là cứ thực hiện theo quy định của pháp luật, ngay cả khi pháp luật không có quy định hoặc có quy định khác nhau thì câu trả lời trong nhiều trường hợp vẫn như cũ. Do đó, nhiều vướng mắc không thể giải quyết đã gây ra bức xúc và thất vọng đối với nhiều địa phương.
"Bên cạnh đó là tâm lý e dè lo lắng sợ trách nhiệm, điều này tạo ra sức ì rất lớn trong việc giải quyết vướng mắc về đất đai ở các cơ quan công quyền. Đó là nguyên nhân dẫn đến có những dự án trải qua hàng chục năm vẫn không tháo gỡ được vướng mắc", bà Mai nói.
Cần xử lý nghiêm lối tư duy nhiệm kỳ
Tại phiên thảo luận, bà Vũ Thị Lưu Mai cũng nhấn mạnh, nhiều hạn chế, vướng mắc trong lĩnh vực đất đai là hệ quả của các giai đoạn trước. Mặc dù bộ máy mới đang quyết liệt để xử lý vướng mắc nhưng đất đai là vấn đề phức tạp. Tuy nhiên, dư luận đang rất mong mỏi khi Dự thảo Luật Đất đai đang được đưa ra thảo luận, cơ quan công quyền sẽ nghiêm túc, quyết liệt hơn nữa trong việc thực thi các giải pháp giải quyết các bất cập tồn tại dai dẳng trong lĩnh vực này.
Trên cơ sở những tồn tại đã nêu, ĐBQH Vũ Thị Lưu Mai đưa ra một số kiến nghị:
Thứ nhất, cần quyết liệt hơn nữa trong xử lý các vướng mắc về đất đai. Theo đó chính quyền phải đưa ra lộ trình, thời hạn cụ thể và điều này cần được nghị quyết hóa bởi vì đó là thước đo mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan công quyền.
Thứ hai, về thể chế, tại kỳ họp này Quốc hội sẽ thảo luận về Luật Đất đai. Hiện đang có rất nhiều tư tưởng rất nhiều vấn đề mới ý tưởng mới được đưa ra tuy nhiên bà Mai cho rằng cần có trọng tâm trọng điểm và chỉ cần chúng ta giải quyết được những vướng mắc bức xúc đang đặt ra thì đã là thành công lớn.
Thứ ba, về trách nhiệm, bà Mai đặt ra vấn đề cần xử lý nghiêm đối với lối tư duy nhiệm kỳ. Bên cạnh việc đề cao trách nhiệm, cũng cần một cơ chế minh bạch, phân biệt ranh giới giữa đúng sai rõ ràng để tạo công cụ bảo vệ những người trong bộ máy công quyền, cởi bỏ tâm lý e dè lo lắng. Chỉ khi tư tưởng được khơi thông thì hiệu quả quản lý Nhà nước mới không đi xuống.
Thứ tư, cần tăng cường hơn nữa trách nhiệm giám sát, đảm bảo không lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân, không cho phép các thế lực thù địch có thể nói rằng nếu như đất đai này trong tay sở hữu tư nhân thì hiệu quả sẽ cao hơn nhiều trong tay bộ máy Nhà nước.
“Đất đai không chỉ mang ý nghĩa là tài sản mà còn mang giá trị lịch sử rất lớn. Tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước trong lĩnh vực đất đai cũng là thể hiện trách nhiệm trước lịch sử”, bà Mai khẳng định.
