“Nâng chất” dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam

Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài thua lỗ lớn

Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng vừa yêu cầu các cơ quan chức năng phối hợp rà soát, đánh giá về tình trạng kinh doanh thua lỗ của các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Yêu cầu này được đưa ra sau khi nhiều cơ quan báo chí đăng tải nội dung này dựa trên báo cáo mới đây của Bộ Tài chính. Cụ thể, theo thông tin của phóng viên, cuối tháng 12/2024, Bộ Tài chính đã có báo cáo gửi Chính phủ về các kết quả tổng hợp, phân tích báo cáo tài chính năm 2023 của các doanh nghiệp FDI. Đây là báo cáo vẫn được Bộ Tài chính thực hiện thường niên để trình Chính phủ.

Theo báo cáo, kết quả kinh doanh của khối doanh nghiệp này trong năm 2023 có sự sụt giảm so với năm 2022. Cụ thể, doanh thu đạt 9.416.102 tỷ đồng, giảm 4,3%; lợi nhuận sau thuế là 337.027 tỷ đồng, giảm 15,7%. Kéo theo đó, số nộp ngân sách nhà nước cũng giảm nhẹ, từ 197.087 tỷ đồng năm 2022 còn 193.238 tỷ đồng năm 2023.

Một điểm đáng chú ý của báo cáo này, đó là tính đến thời điểm ngày 31/12/2023, số doanh nghiệp báo cáo lỗ là 16.292 doanh nghiệp, tăng 21,2%; số doanh nghiệp bị lỗ lũy kế là 18.140 doanh nghiệp, tăng 15%; số doanh nghiệp bị lỗ mất vốn chủ sở hữu là 5.091 doanh nghiệp, tăng 15,2%.

Cũng theo báo cáo của Bộ Tài chính, số lỗ năm 2023 là 217.464 tỷ đồng, tăng 32%; giá trị lỗ lũy kế là 908.211 tỷ đồng, tăng 20%; giá trị âm vốn chủ sở hữu là 241.560 tỷ đồng, tăng 29%.

“Như vậy, số doanh nghiệp báo lỗ, lỗ lũy kế, lỗ mất vốn chủ sở hữu vẫn có chiều hướng gia tăng trong nhiều năm”, Bộ Tài chính nhận định và cho rằng, có doanh nghiệp thua lỗ nhưng vẫn mở rộng đầu tư.

Tuy vậy, báo cáo của Bộ Tài chính cũng cho thấy, dù lợi nhuận của các doanh nghiệp FDI năm 2023 giảm và số doanh nghiệp bị thua lỗ cũng lớn, nhưng một số ngành có tốc độ tăng trưởng cao về lợi nhuận. Chẳng hạn, ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống tăng tới 417,1% (1.825 tỷ đồng); ngành khai khoáng tăng 302,8% (89 tỷ đồng); hoạt động chuyên môn khoa học - công nghệ tăng 43,1% (3.641 tỷ đồng)…

Đây chính là những lĩnh vực được Bộ Tài chính cho là đã “lội ngược dòng”, đạt được những kết quả kinh doanh ấn tượng, trong bối cảnh có nhiều yếu tố bất lợi từ trong nước và thế giới khiến nhiều doanh nghiệp, nhiều lĩnh vực kinh doanh gặp khó.

Các yếu tố bất lợi đó chính là nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp thua lỗ. Tuy vậy, cũng phải thấy rằng, các số liệu báo cáo nói trên chưa hẳn phản ánh hết tình hình. Bởi lẽ, theo số liệu thống kê, tính đến hết tháng 2/2025, có 42.477 dự án đầu tư nước ngoài còn hiệu lực, với tổng vốn đăng ký 507,3 tỷ USD. Trong khi đó, báo cáo của Bộ Tài chính được dựa trên số liệu của 28.918 doanh nghiệp.

Theo Bộ Tài chính, việc một số địa phương không thực hiện chế độ báo cáo theo yêu cầu cũng đã dẫn tới sự thiếu hụt lớn về thông tin dữ liệu, gây ảnh hưởng trọng yếu đến quá trình tổng hợp, phân tích tình hình tài chính của doanh nghiệp FDI.

Xây tiêu chí để đánh giá đúng hiệu quả đầu tư

Trong báo cáo được trình Chính phủ, Bộ Tài chính đã kiến nghị, cần xây dựng cơ sở dữ liệu trong hệ thống thông tin và liên thông dữ liệu, thông tin về các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp FDI nói riêng giữa các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan, đáp ứng yêu cầu khai thác, phân tích dữ liệu.

Bên cạnh đó, cần xây dựng các chỉ tiêu về hiệu quả đầu tư làm căn cứ đánh giá tác động của dự án và doanh nghiệp FDI đang hoạt động đối với kinh tế - xã hội và môi trường nhằm quản lý, ngăn chặn kịp thời các rủi ro có thể xảy ra.

Liên quan đến vấn đề này, Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) đã nỗ lực xây dựng bộ tiêu chí để đánh giá hiệu quả đầu tư nước ngoài, trình Chính phủ thông qua. Và mới đây, Chính phủ đã chính thức ban hành Bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.

Bộ tiêu chí này bao gồm 42 chỉ tiêu, trong đó có 29 chỉ tiêu về kinh tế, 8 chỉ tiêu về xã hội và 5 chỉ tiêu về môi trường. Đây sẽ là cơ sở để đánh giá hiệu quả hoạt động của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài trên cấp độ quốc gia, địa phương và từng ngành, lĩnh vực.

Trong các chỉ tiêu về kinh tế, có các nhóm tiêu chí về quy mô, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực đầu tư nước ngoài; nhóm tiêu chí về hiệu quả hoạt động, bao gồm các chỉ tiêu về lợi nhuận, tỷ trọng xuất khẩu; nhóm tiêu chí về nộp ngân sách nhà nước; nhóm tiêu chí về tác động lan tỏa; về công nghệ; về đóng góp của đầu tư nước ngoài vào nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo của Việt Nam…

Ngoài ra, còn có 8 chỉ tiêu về xã hội, như tạo việc làm và thu nhập cho người lao động, bình đẳng giới, tiêu chí về tuân thủ pháp luật; 5 chỉ tiêu về môi trường, như tỷ lệ áp dụng các biện pháp tiết kiệm năng lượng, tỷ lệ các cơ sở chấp hành tốt quy định pháp luật về bảo vệ môi trường, tỷ trọng phát thải khí nhà kính của các tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài trong tổng số cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính…

Như vậy, các tiêu chí về lợi nhuận, lỗ lãi, đóng góp cho ngân sách nhà nước chỉ là một trong nhiều tiêu chí để đánh giá toàn diện về hiệu quả hoạt động của khu vực FDI. Đây là điều đã được không chỉ các cơ quan nhà nước, các địa phương, mà cả các chuyên gia và các nhà đầu tư chờ đợi từ lâu.

Ngay từ khi Cục Đầu tư nước ngoài dự thảo bộ tiêu chí này, các chuyên gia đã rất đồng tình và cho rằng, phải có bộ tiêu chí đánh giá đầu tư nước ngoài, để xem họ đóng góp như thế nào vào nền kinh tế, mặt được và chưa được trên mức độ khoa học là định lượng, chứ không phải là định tính, để từ đó phục vụ quá trình ra chính sách của cơ quan nhà nước, cũng như quá trình tìm hiểu và ra quyết định của các nhà đầu tư.

Và giờ đây, bộ tiêu chí đó đã được ban hành. Đó sẽ là công cụ hỗ trợ hữu ích, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài ở các địa phương theo tinh thần Nghị quyết 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 của Bộ Chính trị.