Ngôi làng trong 'thung lũng vàng' Việt Nam được thế giới lựa chọn: 450 ngôi nhà cổ giống hệt nhau cùng quay về một hướng

Làng Quỳnh Sơn nằm ở xã Bắc Sơn, thung lũng Bắc Sơn — được gọi là "thung lũng vàng" của tỉnh Lạng Sơn bởi khung cảnh những cánh đồng lúa chín vàng trải dài, được bao bọc bởi những dãy núi đá vôi hùng vĩ. Ngôi làng với gần 450 ngôi nhà sàn tuổi đời gần trăm năm, khoảng 1.800 nhân khẩu là dân tộc Tày định cư lâu đời.

Ngôi làng này vừa được Tổ chức Du lịch Liên Hợp Quốc (UN Tourism) lựa chọn là "Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2025", dựa trên tiêu chí về những giá trị cốt lõi về tài nguyên thiên nhiên và văn hóa bản địa, đồng thời có các hành động đổi mới, cam kết phát triển du lịch phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc.

Hình thành từ năm 2010 và được công nhận là Điểm du lịch địa phương năm 2015, Quỳnh Sơn hiện lưu giữ hơn 200 ngôi nhà sàn cổ, ruộng bậc thang uốn lượn giữa thung lũng và nhiều nghề truyền thống như đan lát, dệt thổ cẩm, làm bánh chưng đen. Điều đặc biệt là toàn bộ hơn 400 ngôi nhà sàn ở Quỳnh Sơn đều "quay mặt" về hướng Nam — tức mặt trước nhà hướng Nam, lưng tựa vào dãy núi đá vôi.

Thông tin từ Báo Điện Biên Phủ, nguyên nhân tất cả ngôi nhà trong làng đều quay về một hướng bắt nguồn từ điều kiện khí hậu và địa thế đặc trưng của thung lũng Bắc Sơn.  Nhìn từ trên cao, ngôi làng Quỳnh Sơn hiện lên như một tổng thể kiến trúc đồng nhất — các mái ngói âm dương đỏ nâu san sát, đều hướng về một phía Nam tươi sáng, lưng tựa vào núi — tạo nên một hình ảnh rất hiếm trong số các làng, bản dân tộc vùng miền núi.

Khu vực này có mùa đông lạnh, gió bấc thổi mạnh từ phương Bắc, trong khi mùa hè lại nóng ẩm. Người Tày từ xa xưa đã quan sát và đúc kết rằng xây nhà hướng Nam giúp tránh gió lạnh, đón nắng ấm và tận dụng luồng gió mát thổi vào thung lũng.

Từ xưa đến này, người dân luôn tin vào câu ngạn ngữ "sơn quản nhân định, thuỷ quản tài", có nghĩa là núi non quản lý về số lượng, sức khỏe, và phẩm chất tốt đẹp của những người trong gia đình. Do đó, cấu trúc chọn hướng nhà phụ thuộc vào địa hình này là một cách thích ứng thông minh của cư dân vùng núi nơi đây.

Không chỉ là hướng nhà, nhiều du khách đến đây còn bị thu hút bởi kiến trúc các ngôi nhà theo cùng một phong cách. Từ mái ngói âm dương đến cách bày trí nhà sàn, tất cả đều thống nhất, khiến cả ngôi làng như liền một khối. 

Được biết, ngói lợp nhà được cung cấp từ chính những nghệ nhân trong làng làm theo phương pháp truyền thống của xã. Hàng trăm năm qua, địa phương còn cung cấp ngói âm dương cho toàn tỉnh và vùng lân cận.

Để làm ra viên ngói, phải tuân theo quy trình 8 bước được người Tày gìn giữ qua nhiều đời, từ chọn đất, làm nhuyễn, ủ đất, lọc tạp chất, vào khuôn, làm khô, nung trong lò đến chọn thành phẩm.

Chính vì vậy, du khách nước ngoài sau khi đến đây đều cho biết họ bất ngờ vì làng vẫn giữ được nét "nguyên bản, trọn vẹn", khác với các điểm du lịch đã bị thương mại hóa.