Ai tiếp cận được NƠXH?
Nghiên cứu năm 2015 của Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã chỉ ra rằng, chỉ có ba nhóm ngũ phân vị đầu tiên với mức thu nhập cao nhất từ 10 đến 29 triệu đồng/tháng mới có khả năng tiết kiệm tiền đặt cọc mua nhà 20%.
Hai nhóm ngũ phân vị thấp còn lại với mức thu nhập từ 4-7 triệu đồng/tháng có tỷ lệ tiết kiệm gần như bằng 0 và có mức chi tiêu cao hơn thu nhập, do vậy khả năng để có thể tiết kiệm tiền đặt cọc nhà là rất hạn chế.
Và trên thực tế thì người thu nhập thấp, công nhân trong các khu công nghiệp là đối tượng nằm trong hai nhóm ngũ phân vị này.
| Ngũ phân vị là tỉ lệ 20% của một đại lượng số học. Một dân số được chia thành các ngũ phân vị sẽ được chia làm năm nhóm bằng nhau về số lượng. |
Măt khác, theo khảo sát của JICA năm 2016, nhóm công nhân mới vào làm việc dưới 1 năm có tỷ lệ cao nhất (23,9%), nhóm công nhân làm việc trên 5 năm có tỷ lệ nhỏ nhất (15,3%). Nhóm làm việc từ 3 - 4 năm chiếm 21,4%, từ 2-3 năm chiếm 16,2%.
Với số năm làm việc ít như vậy, nhóm công nhân khó có thể có mức lương cao và ổn định để có khả năng tiếp cận nhà ở chính thức.
Có tới 1/3 những người tiếp cận được NƠXH ở Hà Nội không thuộc nhóm có mức thu nhập thấp.
"Có thể thấy, hạn chế về khả năng tiết kiệm để có khoản đặt cọc 20% ban đầu, thu nhập thấp và thời gian làm việc ổn định ngắn chính là những yếu tố trở ngại hạn chế người thu nhập thấp và công nhân tiếp cận nhà ở xã hội.", ThS. Hoàng Vũ Linh Chi, Viện Xã hội học cho hay.
Ngoài ra, một nghiên cứu của Viện Xã hội học năm 2018 về NƠXH cho người thu nhập thấp ở Hà Nội đã chỉ ra rằng 1/3 những người tiếp cận được NƠXH ở Hà Nội, trả lời khảo sát, không phải là nhóm có mức thu nhập thấp.
Theo đó, trong mẫu nghiên cứu có 4,7% cư dân mua nhà ở xã hội có sở hữu xe ô tô và 4,7% có sở hữu đất đai từ 30m2 đến 4.000m2.
“Nhà ở xã hội là loại hình nhà ở dành cho những đối tượng gặp khó khăn về nhà ở, không có khả năng chi trả nhà ở theo giá thị trường nhưng trong quá trình thực hiện vẫn có những nhóm đối tượng không phù hợp tiếp cận được loại hình nhà ở này. Trong khi đó, nhóm có nhu cầu nhất là công nhân lại đang không đáp ứng được các tiêu chí đề ra”, bà Linh Chi nhận xét.
Mô hình phát triển NƠXH chưa phù hợp
NƠXH được xây dựng trên nguyên tắc Nhà nước hỗ trợ để giảm giá thành xây dựng. Các doanh nghiệp được miễn hoàn toàn thuế sử dụng đất, lãi suất ưu đãi thấp hơn lãi suất thị trường với mục đích giảm giá thành xây dựng nhà ở, do vậy giá nhà ở xã hội sẽ thấp từ 20 - 30% giá nhà ở thương mại.
Tuy nhiên, những rào cản trong các thủ tục hành chính, nguồn vốn và đi kèm với đó là công nghệ xây dựng chưa phát triển, lợi nhuận thấp đã không đủ để khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào phát triển NƠXH.
Do đó, theo ý kiến của ThS. Hoàng Vũ Linh Chi, để thực hiện chiến lược và chương trình phát triển NƠXH mà chỉ dựa vào các doanh nghiệp đầu tư xây dựng chắc chắn không thể đáp ứng ứng được nhu cầu về nhà ở của các nhóm đối tượng mục tiêu.
Mặt khác, bà Linh Chi cho rằng chính sách không thể thực hiện hiệu quả khi mô hình phát triển NƠXH chủ yếu ở hình thức mua, thuê mua trong khi các nhóm đối tượng thụ hưởng chính sách là những người nghèo, nhu cầu về nhà ở khác nhau và không có khả năng thuê mua lại chỉ có thể tiếp cận nhà ở xã hội theo hình thức này.
"Những thách thức đối với tiến trình phát triển đô thị, đảm bảo an sinh xã hội toàn dân sẽ là một bài toán khó khăn một khi vấn đề nhà ở chưa thể giải quyết. Những vấn đề chính sách và bối cảnh thực trạng đang đặt ra hiện nay đòi hỏi phải có những tìm tòi mới trong việc giải quyết vấn đề nhà ở cho các nhóm yếu thế trong xã hội, trong đó có công nhân làm việc trong các khu công nghiệp.", ThS. Hoàng Vũ Linh Chi cho hay.
