Lời tòa soạn
Câu chuyện vi phạm liên quan tới trật tự xây dựng cũng như chiếm dụng đất công không còn mới, nhưng có lẽ chưa bao giờ vấn đề này lại nóng như những năm gần đây. Để xảy ra tình trạng này, ngoài khó khăn trong công tác quản lý còn là trách nhiệm của cán bộ, lãnh đạo các cơ quan chức năng có liên quan.
Bộ Xây dựng cho rằng với những hành vi tiếp tay, bao che, buông lỏng quản lý của cơ quan, đơn vị, cá nhân được giao nhiệm vụ quản lý phải bị xử lý nghiêm.
Với mong muốn đồng hành cùng chính quyền Hà Nội trong công tác ngăn chặn tình trạng vi phạm trong lĩnh vực xây dựng, nhằm xử lý nghiêm túc, kiên quyết, dứt điểm các trường hợp vi phạm, Reatimes khởi đăng tuyến bài về những bất cập còn tồn đọng trong việc chiếm dụng đất công, thông qua đó mong muốn mang lại cho độc giả những góc nhìn đa chiều về câu chuyện đảm bảo quy hoạch, mỹ quan đô thị chung cho Thủ đô.
Trân trọng giới thiệu tới độc giả!
Sai phạm chồng lấn sai phạm
Quận Thanh Xuân nằm ở phía Tây Nam của Hà Nội, có mối giao lưu rộng rãi trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa - xã hội với các quận, huyện của Thành phố, cũng như với nhiều vùng miền trên cả nước. Tới thời điểm hiện tại, nơi đây đã trở thành một trong những khu vực có sự phát triển kinh tế bậc nhất của Thủ đô. Nhưng đi kèm với điều đó, quận đã để xảy ra những trường hợp vi phạm trật tự quy hoạch đô thị, xây dựng sai giấy phép kéo dài, để lại nhiều hệ lụy, khiến dư luận không khỏi bức xúc.
Đầu tiên phải kể đến tình trạng không xử lý sai phạm đã kéo dài 5 năm tại công trình xây dựng trái phép số nhà 28 Tô Vĩnh Diện (quận Thanh Xuân) đã được Reatimes đưa tin. Tại kết luận về “nội dung tố cáo của công dân số 26 Tô Vĩnh Diện”, UBND TP. Hà Nội nêu rõ, dù thành phố đã có nhiều văn bản chỉ đạo UBND quận Thanh Xuân xử lý dứt điểm công trình xây dựng trái phép (cổng sắt rộng 1,5m; cao 2,95m) tại ngõ nhà 28 phố Tô Vĩnh Diện nhưng sau 5 năm sai phạm vẫn chưa bị xử lý dẫn đến tố cáo, khiếu kiện kéo dài.
Hay như việc thi công xây dựng công trình số 85 phố Hạ Đình (Thanh Xuân Trung) không có giấy phép, không có pháp lý về đất, trong quá trình xây dựng gây bức xúc dư luận và tranh chấp khiếu kiện nhiều năm. Cùng với công trình số 298 đường Khương Đình từng bị người dân phản ánh thi công có dấu hiệu vượt phép được cấp, được chủ đầu tư thi công gấp rút hoàn thiện và đi vào sử dụng nhưng không bị lực lượng thanh tra xây dựng và chính quyền sở tại can thiệp, xử lý...
Tiếp đó là Trung tâm Thanh thiếu niên Trung ương đang sử dụng đất tại số 3 phố Nguyễn Quý Đức (phường Thanh Xuân Bắc), với diện tích đất là 7.125m2. Giấy phép sử dụng đất số 5044 UB/XDCB do UBND Thành phố cấp ngày 14/11/1990 cho Trung tâm 9.100m2 đất để xây dựng Trung tâm văn hóa giáo dục tổng hợp. Thế nhưng, trải qua thời gian, trung tâm đã bị “xẻ nhỏ” cho hàng loạt đơn vị, hộ gia đình thuê làm địa điểm kinh doanh không đúng quy định và sử dụng đất không đúng mục đích được thuê, chưa hoàn thiện các thủ tục pháp lý về đất, chưa được ký hợp đồng thuê đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Ngay tại Hội nghị Tổng kết công tác thanh tra, kiểm tra năm 2020 và phương hướng nhiệm vụ năm 2021 do Sở Xây dựng TP. Hà Nội tổ chức vào tháng 12/2020, Phó Chánh Thanh tra Sở Xây dựng Cù Quang Anh cũng đã chỉ rõ, Thanh Xuân là một trong những quận chưa giải quyết hết những công trình sai phạm còn tồn đọng trong tổng số 402 trường hợp cơ quan chức năng đã phát hiện, thiết lập hồ sơ xử lý.
Chính quyền có... tiếp tay, bao che?
Không dừng lại ở việc để tồn tại những sai phạm không được xử lý, quận Thanh Xuân còn có hành vi tiếp tay, bao che cho trường hợp “làm giả giấy tờ”, lấn chiếm đất công và xây dựng trái phép trong suốt hơn 2 thập kỷ qua.
Minh chứng cho điều này chính là sự việc lấn chiếm đất của nhà ông Lại Hồng Lục và bà Trần Thị Hoa. Để làm rõ điều này, chúng ta phải lật lại hồ sơ sự việc, năm 1990, TP. Hà Nội đã giao cho Cục A28 - Bộ Nội vụ (nay là Tổng cục An ninh I - Bộ Công an) phân nhà cho cán bộ công nhân viên tại khu đất ngõ 140 Khuất Duy Tiến (quận Thanh Xuân, Hà Nội). Một năm sau, cũng tại ngõ này, Viện Thiết kế xây dựng TP. Hà Nội đã đưa ra bản quy hoạch mặt bằng với chi tiết ngõ 140 được xây dựng thông với đường Khuất Duy Tiến để thuận tiện cho người dân đi lại.
Nhưng đến thời điểm hiện tại, quy hoạch này vẫn nằm trên giấy. Nguyên nhân là do hai căn nhà của ông Lục và bà Hoa bịt kín đầu ngõ. Trong khi, ròng rã hơn 20 năm, người dân sống tại ngõ 140 Khuất Duy Tiến (Hà Nội) gửi đơn tố cáo, kiến nghị tới các cấp chính quyền đề nghị giải tỏa 2 ngôi nhà này vẫn không được giải quyết.
Tuy nhiên, đơn gửi càng nhiều, họp giải quyết sự việc càng lâu thì lời hứa, ký cam kết sẽ xử lý, giải phóng điểm vi phạm này của chính quyền phường Nhân Chính và quận Thanh Xuân càng xa vời, còn nhà ông Lục và bà Hoa càng được xây kiên cố và cho thuê để kinh doanh buôn bán. Điều khó hiểu ở chỗ, 2 ngôi nhà vi phạm nằm đối diện với UBND quận Thanh Xuân nhưng cán bộ ở đây lại dường như không nhìn thấy?!
Trong các đơn tố cáo của người dân cũng như xác nhận của phường cho thấy, thửa đất bà Trần Thị Hoa đang sử dụng có nguồn gốc là đất nông nghiệp. Theo “Phiếu điều tra nguồn gốc đất” năm 2004 của UBND phường Nhân Chính: Năm 1990, ông Đoàn Đức Khải lấn chiếm và xây dựng nhà mái bằng 1 tầng trên thửa đất diện tích 43m2 ở đầu ngõ 140 Khuất Duy Tiến. Tháng 10/2002, ông Khải bán nhà cho ông Nghiêm Xuân Hán. Năm 2003, ông Hán bán lại cho bà Hoa, việc mua bán đều trao tay, không có xác nhận của chính quyền địa phương.
Trong khi, thửa đất của ông Lại Hồng Lục khi ông Lục xuất trình với chính quyền địa phương giấy phép sử dụng đất do Cục trưởng A28 cấp ngày 2/10/1990 cho gia đình ông với diện tích 89,6m2. Tuy nhiên, giấy phép này không có số và vị trí thửa đất không được ghi rõ.
Điều đáng nói, năm 2019, ông Lục đã nộp đơn lên UBND phường Nhân Chính xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho thửa đất đầu ngõ 140 Khuất Duy Tiến mà ông đang sử dụng và có gửi kèm theo quyết định Cục A28 phân đất do bà Phan Thị Minh Chương giữ chức Phó Cục trưởng Cục A28 ký. Nhưng thực tế, vào ngày 22/10/2019, bà Chương có giấy xác nhận gửi Hệ thống chính trị, Cụm dân cư Nam Thăng Long I (phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội) với nội dung: "Đ/c Lại Hồng Lục là cán bộ A24 (Tổng cục I, Bộ Nội vụ), không phải là cán bộ Cục A28 do tôi phụ trách. Đồng chí Lục không có tên trong danh sách đề nghị lên thành phố Hà Nội cấp đất cho A28. Tôi không ký quyết định phân đất cho đồng chí Lại Hồng Lục, mà chỉ ký quyết định cho cán bộ thuộc A28, có trong danh sách do cơ quan quản lý đề nghị lên thành phố cấp đất trong phạm vi mốc giới đất, đã được thành phố giao cho đơn vị A28 thuộc phường Nhân Chính (quận Thanh Xuân)”.
Chưa hết, quyết định mà ông Lục nộp cho UBND phường xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là bản photo không có số, nhiều loại chữ khác nhau. Đồng thời, con dấu được đóng trong quyết định này có sự mẫu thuẫn, không rõ ràng. Vì con dấu đóng trong quyết định của ông Lục là dấu của Cục A29 (tức Cục Hậu cần), trong khi đó, bà Chương là Phó Cục trưởng Cục A28 lại là người không có quyền ký tên đóng dấu của Cục A29. Bởi theo quy định của Bộ Nội vụ thời bấy giờ (nay là Bộ Công an), con dấu của Tổng Cục I mới hợp pháp vì Cục A28 và các cục thuộc Tổng cục I không có con dấu riêng.
Hơn nữa, ngày 18/6/2010, Tổng cục An ninh I đã ký quyết định số 233/QĐ-A61 (A75) về việc thu hồi và hủy giấy phép sử dụng đất “không số” của gia đình ông Lục. Như vậy, ông Lục đã có dấu hiệu “làm giả giấy tờ” của cơ quan Nhà nước nhằm mục đích trục lợi cá nhân.
Trong buổi trao đổi với phóng viên Reatimes, ông Hoàng Tùng - Phó Chủ tịch UBND phường Nhân Chính cũng khẳng định: Theo quy hoạch, đất nhà ông Lục và bà Hoa đang sử dụng là đất mở đường giao thông. Vị trí nhà ông Lục cũng nằm ngoài phần đất do Cục A28 phân cho cán bộ.
“Năm 1993, ông Lục có đơn gửi cho Cục A17 (lúc này được đổi từ Cục A28) trình bày hoàn cảnh gia đình có bố là liệt sĩ nên mong muốn Cục tạo điều kiện cho gia đình xây nhà tại vị trí phần đất giao không. Ngay tại thời điểm đó, sau khi xem xét thì Cục đã bố trí cho nhà ông Lục 1 phần đất ở vị trí khác, không phải vị trí quy hoạch hiện tại nhà ông Lục đang lấn chiếm. Còn đất tại đầu ngõ 140 Khuất Duy Tiến ông Lục không ở mà cho thuê”, ông Tùng khẳng định.
Như vậy, sự tồn tại của 2 căn nhà của ông Lục và bà Hoa chiếm đất công, xây dựng trái phép vi phạm pháp luật, bịt kín ngõ 140 Khuất Duy Tiến, lãnh đạo phường Nhân Chính và quận Thanh Xuân biết rõ. Cư dân quanh khu vực đã gửi đơn tố cáo, kiến nghị lên các cấp có thẩm quyền là phường và quận, nhưng vẫn không được giải quyết. Còn lãnh đạo phường và quận đưa ra lời hứa sẽ sớm giải tỏa, thông ngõ đúng theo quy hoạch của Thành phố, nhưng hết năm này qua năm khác, trải qua nhiều thời kỳ lãnh đạo, sự việc vẫn không được xử lý dứt điểm.
Đến nay, đã hơn 20 năm trôi qua, ngõ 140 Khuất Duy Tiến vẫn bị bịt kín, 2 hộ dân có dấu hiệu làm giả giấy tờ, lấn chiếm đất công, xây dựng trái phép vẫn tồn tại và cho thuê kinh doanh, còn quy hoạch của thành phố tại đây bị... “ngó lơ”.
Giúp người dân sớm lấy lại niềm tin
Với một vụ việc vi phạm rõ ràng như trên mà chính quyền vẫn để tồn tại hơn 20 năm đã khiến cho niềm tin của người dân bị ảnh hưởng. Trong đơn thư tố cáo của các hộ dân cũng ghi rõ: “Rất mong được điều tra làm rõ, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, đảm bảo tính khách quan để chúng tôi yên tâm và lấy lại niềm tin trước việc thiếu trách nhiệm của chính quyền phường, quận và lấy lại niềm tin đối với một lực lượng chuyên chính của Đảng và Nhà nước”.
Hành vi tiếp tay, bao che, buông lỏng quản lý của cơ quan, đơn vị, cá nhân được giao nhiệm vụ quản lý trật tự xây dựng không phải mới mà đang diễn biến phức tạp. Nói về tình trạng này, Bộ Xây dựng cho rằng thời gian tới phải xử lý nghiêm các cán bộ, công chức có thẩm quyền để xảy ra vi phạm mà không xử lý, xử lý không kịp thời, hoặc có hành vi dung túng, bao che cho hành vi vi phạm. Ngoài ra, qua thanh tra, đánh giá tình hình xử lý vi phạm, nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, Bộ Xây dựng sẽ chuyển cơ quan điều tra để xử lý theo quy định.
Trong năm 2019, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Chỉ thị số 05/CT-TTg về việc tăng cường chấn chỉnh trong công tác quy hoạch xây dựng, quản lý phát triển đô thị theo quy hoạch được duyệt. Trong đó, yêu cầu “tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra công tác lập, quản lý quy hoạch, quản lý hoạt động đầu tư xây dựng. Xử lý nghiêm, kịp thời, dứt điểm các vi phạm tại địa phương”.
Luật Đất đai 2013 và các văn bản pháp lý hiện hành, quy định rất rõ trách nhiệm của UBND phường (xã) và UBND quận tại Điều 207, 208 như sau:
Điều 207. Xử lý đối với người có hành vi vi phạm pháp luật về đất đai khi thi hành công vụ trong lĩnh vực đất đai
1. Người có hành vi vi phạm pháp luật về đất đai khi thi hành công vụ thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật đối với các hành vi vi phạm sau đây:
a) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái với quy định của pháp luật trong giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, chuyển quyền sử dụng đất, thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, xác định nghĩa vụ tài chính về đất đai, quản lý hồ sơ địa chính, ra quyết định hành chính trong quản lý đất đai;
b) Thiếu trách nhiệm trong quản lý để xảy ra vi phạm pháp luật về đất đai hoặc có hành vi khác gây thiệt hại đến tài nguyên đất đai, quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất;
c) Vi phạm quy định về lấy ý kiến, công bố, công khai thông tin; vi phạm quy định trình tự, thủ tục hành chính; vi phạm quy định về báo cáo trong quản lý đất đai.
2. Chính phủ quy định chi tiết Điều này.
Điều 208. Trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp trong việc phát hiện, ngăn chặn và xử lý vi phạm pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai
1. Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời những vi phạm pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai tại địa phương.
2. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời việc chuyển quyền sử dụng đất trái phép, chuyển mục đích sử dụng đất trái phép; phát hiện, áp dụng biện pháp ngăn chặn và xử lý kịp thời việc xây dựng các công trình trên đất lấn, chiếm, đất sử dụng không đúng mục đích ở địa phương và buộc người có hành vi vi phạm khôi phục lại tình trạng của đất trước khi vi phạm./.
