Lần tôi biết đến Rú quê tôi từ lúc ông nội tôi mất. Ở quê tôi, người chết được đưa lên Rú chôn, nhưng để thật sự thích thú với vùng đất gọi là Rú này thì phải đến khi tôi lớn hẳn.
Năm tôi theo chân mọi người lên Rú để đám tang ông, lúc đó tôi 11 tuổi. Trước đó, thỉnh thoảng tôi được đi ngang qua Rú. Đó là những lúc theo mẹ đi chợ Diên Sanh. Rú trong trí nhớ tuổi thơ tôi là hình ảnh về những câu chuyện hãi hùng liên quan đến chết chóc và ma quỷ.
Chuyện là, lúc vừa giải phóng, quê tôi có một phụ nữ bị giết khi đi chợ lên Diên Sanh. Mấy tháng sau người ta mới phát hiện xác và báo tin người nhà ở Thi Ông lên nhận. Trong trí óc tò mò và nhiều tưởng tượng lúc đó, tôi nghe nói ở Diên Sanh có một cái hồ, mỗi năm người ta phải nộp một mạng làm vật tế thần nên người dân đi chợ lên đó, lỡ đúng dịp lễ, họ sẽ bị bắt.
Tôi sinh ra trong một vùng quê bao phủ bởi toàn cây cối cổ thụ xanh um tùm và sông nước chằng chịt mênh mông… Ở quê, đi đâu cũng thấy những ngôi miếu cổ kính và cây cổ thụ bao quanh đầy bí ẩn, gợi trí tò mò tưởng tượng... Mỗi ngôi miếu, mỗi gốc cây, mỗi khúc sông, con hói hay đoạn đường đều mang trong mình một câu chuyện đầy kỳ bí, khó hiểu về thế giới thần linh và sự linh dị không giải thích được.
Dần dà rồi mọi chuyện như từ trong bóng tối, đang dần hiện rõ dưới ánh sáng ban ngày tràn về. Chúng tôi lớn lên, nhận ra quê hương không còn như trong tâm trí trẻ thơ đầy tưởng tượng, như câu chuyện kỳ dị nữa, mà hiện thực hơn, và thật lạ, lại lung linh hơn, chứa đầy sự kỳ bí linh nhiệm đáng yêu gấp ngàn vạn lần. Cũng gốc cây đó, cũng con sông đó, đoạn đường đó, ngôi miếu cổ đó và khu mộ Rú đó, tôi nhận ra hình bóng tiền nhân tiên tổ ở đó rõ hơn và gần gũi, quý trọng, nâng niu hơn.
Nhìn cây cối um tùm cùng các loài hoa ở đây thật đẹp. Giữa trưa hè đứng bóng gần 40 độ nhưng đi vào các khu mộ này, quý vị thấy mát lạnh vì cây cối um tùm che phủ. Về Am, nếu có thời gian là tôi thích được đi vào giữa khu Rú mộ này.
Cũng là Rú thiêng, cũng là chốn mộ địa, nay có thêm nấm mộ của mạ tôi.
Hình hài của mạ tôi, hơn 50 năm qua bên Am và chăm lo cho chúng tôi giờ cũng đã yên nghỉ trong lòng Rú thiêng, trong lòng đất tổ ngàn đời. Mạ đã nằm lại nơi đất lạnh. Quê tôi miền Trung, bao đời nay, khi có một người vừa an táng xong, mỗi đêm con cháu đều đeo khăn tang lên đốt lửa bên mộ phần người thân vừa chôn cất đó.
Trong ba ngày trở lại, kể cả ngày chôn, bỏ một ngày, ngày thứ ba là ngày mở cửa mả. Trong ba ngày đó, chiều xuống, con cháu phải lên nhúm lửa bên phần mộ người thân, làm sao đêm xuống sâu, lửa vẫn còn than âm ỉ cháy. Nhúm lửa, vì sợ người thân vừa chôn xuống nằm dưới lòng đất lạnh lẽo, lửa cháy lên sẽ sưởi ấm phần nào hình hài của người đã khuất...
Tôi từng biết điều này và từng chứng kiến điều này. Hôm nay, chính tôi, ngồi bên nấm mồ của mạ mình, đốt lửa, sưởi mồ cho mạ.
Chiều nay, ngồi bên mộ mạ, đêm buông, ngọn đèn dầu leo lét giữa Rú cát mờ ảo... Chưa bao giờ tôi nghĩ về sự ra đi, về cái chết của bất cứ ai như bây giờ. Tôi đi nhập liệm biết bao người, xuyên suốt mấy mươi năm qua, giúp người tận tâm, hết lòng và làm những gì tốt nhất.
Làm tốt, nhiệt tâm... chưa đủ. Hôm nay, tôi mới thực sự chạm đến điều khó lý giải nhất. Hôm nay, lần này, nhập liệm tiễn đưa chính mạ mình, tôi mới chạm đến nơi sâu nhất, sự khó lý giải.
Vì, người nằm đó, người ra đi đó là mạ mình.
Thực chứng. Cuộc sống, tất cả chỉ là lý luận, khi chính mình chưa thực chứng.
Với tôi lần này, tôi đang chạm đến đích thực những câu hỏi mà chính mình phải đối diện, phải tự trả lời.
Mạ đang ở đâu?
Mạ mới ngồi đó.
Mạ mới ở đó.
Hình hài mạ vừa ở đó, bên con và trong không gian này, bây giờ đã đi đâu?
Có phải cái chết, sự giã từ hình hài đã đem mạ đi xa vượt ra ngoài không gian này? Những gợn sóng suy niệm về đến đi, còn mất về mạ tôi không ngừng diễn ra. Hơn bao giờ hết, đây là lúc mà lý luận, tất cả đều sáo rỗng.
Cứ đợi một ngày, khi chính ta có mẹ ra đi, ta mới thực sự đối diện với vấn đề mà lý luận không giúp ta giải quyết được các vấn đề.
Tôi ngồi lại giữa Rú thiêng quê mình. Bên nấm mồ của mạ mà thấy lòng trống rỗng, nghẹn ngào. Tôi mồ côi mạ từ nay. Mạ đã mãi mãi ra đi, và tôi không thể còn cơ hội nào để nâng giấc, được nắm bàn tay gầy héo hon của mạ nữa. Am quê từ nay vắng bóng mạ, những tay bí, tay bầu, nồi canh me đất, những tương chao và thức bánh được làm từ bàn tay khéo léo và tình thương lành lẽ của Mạ...
Giữa Rú cát mộ địa hoang vu, đêm về, chị và các em, những người thân trong bộ đồ tang trắng nhạt nhòa, hòa với ánh đèn dầu hắt hiu… Tất cả toát lên như tô đậm thêm vào bức tranh mong manh tạm bợ của kiếp người. Tâm can rung động, nghẹn ngào. Tôi thấy mình cô độc giữa muôn kiếp nhân sinh. Tôi từ sinh ra đến trưởng thành, hơn năm mươi năm nay có mạ trong đời mà vẫn trôi lăn...
“Thân này không phải là tôi, tôi không kẹt nơi thân ấy, tôi là sự sống thênh thang, chưa bao giờ từng sinh mà cũng chưa bao giờ từng diệt, nhìn kia biển rộng trời cao, muôn vàn tinh tú lao xao, tất cả đều biểu hiện tôi từ nguồn linh tâm thức, tự muôn đời tôi vẫn tự do, tử sinh là cửa ngõ ra vào”.
Đọc lời khai thị cho chính mạ của mình, để nước mắt thấm ngược vào tim, lý luận nào cũng trở nên sáo rỗng. Tôi chấp chới lòng tin nơi những sách vở và chính những nhận thức của mình.
“Tử sinh là cửa ngõ ra vào”... “Hãy vẫy tay chào để rồi tức thì gặp lại, gặp lại ngày nay gặp lại ngày mai, mạ và con đang gặp nhau nơi suối nguồn, mạ và con sẽ còn gặp nhau trên muôn ngàn nẻo sống”...
Ánh đèn dầu leo lét giữa Rú thiêng. Mạ đã về với tổ tiên. Hình hài của mạ đã an giấc ngàn thu nơi miền đất lạnh. Tôi cố giữ lại một ánh lửa trong tim mình, tin rằng sẽ gặp lại mạ nơi từng bước đường đời tôi đang đi và sẽ đi mãi về sau. Mạ sẽ có mặt và mỉm cười trong từng hạnh nguyện, từng việc mà tôi làm như một sự tiếp nối cuộc đời tròn đầy và lành lẽ của mạ.
Thầm cảm ơn Rú thiêng ôm mạ vào lòng. Xin cho con cháu muôn đời sau ý thức được sự thiêng liêng nơi vùng đất Rú mộ để gìn giữ cho cây cối xanh tươi hơn, đẹp hơn mỗi ngày.
Quê cha đất tổ là nơi lưu dấu những giá trị của tiền nhân nuôi dưỡng, những lớp lớp người dân của làng quê rồi nằm lại nơi Rú cát thiêng liêng. Tôi nhận ra ở đó thấp thoáng ẩn hiện bóng dáng cha ông đầy linh nhiệm đang đứng trông, canh chừng cho quê hương làng mạc. Một quê hương là nhà của con cháu đang sống, một quê hương song song là “nhà” của cha ông đang tồn tại sinh động nơi đất Rú. Mọi người ở quê tôi ai cũng biết làm đẹp cho Rú. Làm đẹp cho Rú chính là làm đẹp nơi ở của cha ông.
