Theo báo cáo tổng hợp tình hình tro xỉ tại các nhà máy nhiệt điện than của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), với 12 nhà máy nhiệt điện than đang vận hành, tổng khối lượng than sử dụng trung bình năm khoảng 34 triệu tấn, với tổng khối lượng tro xỉ phát sinh trung bình năm là 8,1 triệu tấn. Hiện nay, khối lượng tro xỉ đang còn lưu giữ tại các nhà máy nhiệt điện than của EVN là gần 15 triệu tấn.
Chia sẻ tại Hội nghị “Sản xuất vật liệu xây dựng từ tro xỉ” vừa được tổ chức, PGS-TS. Trương Duy Nghĩa, Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật nhiệt Việt Nam cho biết, tổng nhu cầu than cho sản xuất điện của cả nước đến năm 2020 sẽ là 63 triệu tấn, năm 2025 là 95,4 triệu tấn và năm 2030 là 128, 4 triệu tấn, tương đương tổng lượng tro thải ra là 15,09 triệu tấn (năm 2020), 17 triệu tấn (năm 2025) và 20,58 triệu tấn (năm 2030). Vì vậy, để đảm bảo các nhà máy nhiệt điện than hoạt động ổn định, cần khẩn trương tìm giải pháp để tiêu thụ lượng tro xỉ đang tiếp tục phát sinh và còn tồn tại các bãi thải xỉ hiện nay.
Trên thực tế, ngay từ cuối tháng 4/2010, Chính phủ đã có Quyết định 567/QĐ-TTg ngày 28/4/2010 phê duyệt Chương trình Phát triển vật liệu xây không nung đến năm 2020. Mục tiêu chung đặt ra là phát triển sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung để thay thế gạch đất sét nung, tiết kiệm đất nông nghiệp, góp phần bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, giảm thiểu khí phát thải gây hiệu ứng nhà kính và ô nhiễm môi trường, giảm chi phí xử lý phế thải của các ngành công nghiệp, tiết kiệm nhiên liệu than. Thậm chí, Quyết định nêu rõ, hàng năm, sử dụng khoảng 15 - 20 triệu tấn phế thải công nghiệp (tro xỉ nhiệt điện, xỉ lò cao…) để sản xuất vật liệu xây không nung.
Gạch không nung có nhiều ưu điểm, nhưng vẫn chưa tìm được chỗ đứng trên thị trường. Ảnh: Việt Dũng.
Ngày 2/4/2017, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục có Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 12 tháng 4 năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng.
Mới đây, ngày 2/7/2018, Bộ Xây dựng cũng đã có Công văn 12/BXD-VLXD gửi Tổng công ty Điện lực - TKV về việc sử dụng tro xỉ của nhà máy nhiệt điện. Theo đó, Bộ Xây dựng đề nghị tổng công ty này ngoài việc sử dụng tro xỉ, thạch cao làm vật liệu san lấp, cần đẩy mạnh sử dụng tro xỉ, thạch cao làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng.
Đứng từ góc độ doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng không nung, đại diện một doanh nghiệp cho hay, từ năm 2010 đến nay, doanh nghiệp đã bỏ ra cả trăm tỷ đồng đầu tư dây chuyền để đón đầu. Tuy nhiên, doanh nghiệp đối mặt với không ít khó khăn khi không có chỉ dẫn về chất lượng tro xỉ. Bởi hiện nay, theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, tro xỉ vẫn là vật liệu nguy hại.
Là một trong những doanh nghiệp quan tâm đầu tư dây chuyền sản xuất gạch không nung tự động với công suất khoảng 80 triệu viên/năm, ông Vũ Thanh Tuyền, Giám đốc Công ty TNHH Xây dựng Thanh Tuyền cho biết, muốn thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia sản xuất gạch không nung, Chính phủ cần đưa ra quy định, tiêu chuẩn về tro xỉ, cần giao rõ trách nhiệm cho các bộ, ban, ngành liên quan. Hiện nay, các quy định còn rất chung chung, nên doanh nghiệp gặp nhiều vướng mắc.
Ngoài ra, một số doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng không nung cũng đề xuất, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp về ưu đãi lãi suất vay, ưu đãi thuế trong 3 - 5 năm đầu đầu tư dự án, hỗ trợ về yếu tố giá thành khi doanh nghiệp dùng tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện than…
Đồng quan điểm, TS. Trương Duy Nghĩa cho biết thêm, thực tế, trong số lượng xỉ thải ra, đa số đã được sử dụng trong sản xuất xi măng, vấn đề chủ yếu là xử lý tro bay. Theo tính toán, tới năm 2030 sẽ có 20 triệu tấn tro bay. Nếu sử dụng hết tro bay này để sản xuất gạch không nung, thì sẽ sản xuất được 12 tỷ viên gạch/năm, trong khi nhu cầu gạch của Việt Nam năm 2030 là 40 tỷ viên gạch/năm.
Do đó, cần có chính sách khuyến khích sản xuất và sử dụng gạch không nung từ tro bay của nhà máy nhiệt điện than; có lộ trình tiến tới cấm sản xuất gạch nung cho tất cả các loại lò, kể cả lò tuynel. Bên cạnh đó, cần chỉ đạo ngành xây dựng và ngành giao thông buộc phải sử dụng tro xỉ và các sản phẩm vật liệu xây dựng từ tro xỉ, thạch cao từ nhà máy nhiệt điện than trong công tác xây dựng của mình.
