Xác định rõ các tiêu chí, quy định để tránh lạm dụng, thu hồi đất tràn lan
Sáng 22/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Một trong những điểm mới của dự thảo luật là quy định cụ thể trường hợp thu hồi đất theo tính chất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng và bổ sung trường hợp thu hồi đất đối với các dự án được trên 80% người có đất thu hồi đồng ý. Theo tờ trình của Chính phủ, đây là một trong những vấn đề lớn do đó còn có nhiều ý kiến khác nhau.
Loại ý kiến thứ nhất, đa số đồng ý với dự thảo, vì theo Nghị quyết 18 của Trung ương, Nhà nước chủ yếu thực hiện việc giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá, đấu thầu dự án có sử dụng đất. Do đó, cần phải quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất để thực hiện đấu giá, đấu thầu nhằm hạn chế tiếp cận đất đai không thông qua đấu giá, đấu thầu.
Ngược lại, có ý kiến đề nghị cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng để đảm bảo quyền lợi của người sử dụng đất khi thực hiện thu hồi đất để xây dựng dự án đô thị, nhà ở thương mại. Qua đó, nên cho phép chủ đầu tư được thỏa thuận với người sử dụng đất trong việc nhận chuyển nhượng, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án; hạn chế thực hiện việc thu hồi đất để tránh khiếu kiện về đất đai.
Đại diện cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, Thường trực Ủy ban lưu ý quy định Nhà nước thu hồi đất với “dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại” sẽ tác động rất lớn đến quyền của người sử dụng đất. Bởi việc đưa dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại thuộc dự án thu hồi để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là không phù hợp.
Bên cạnh đó, Ủy ban thẩm tra cũng đề nghị xác định rõ các tiêu chí, điều kiện thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm tránh lạm dụng, thu hồi đất tràn lan, không đúng bản chất, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người có đất thu hồi. Ngoài ra, cần làm rõ nội hàm của các trường hợp “thu hồi đất để sử dụng vào mục đích công cộng”. Đặc biệt, cân nhắc trường hợp “các dự án khác được trên 80% người dân có đất thu hồi đồng ý”.
Bàn về vấn đề thu hồi đất, nêu ý kiến tại phiên thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng đề nghị bổ sung quy định về nguyên tắc, điều kiện, tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, tránh việc lạm dụng trong thực tiễn.
“Trường hợp thu hồi đất để thực hiện dự án khu đô thị, nhà ở thương mại thì cần áp dụng cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp, không đưa vào diện Nhà nước thu hồi đất”, bà Nga nêu quan điểm.
Đóng góp ý kiến, bà Nguyễn Thị Thanh, Trưởng Ban Công tác đại biểu thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị việc mở rộng các trường hợp Nhà nước thu hồi đất lần này cần thể hiện rõ chủ trương tạo quỹ đất, bảo đảm sự chủ động của Nhà nước trong việc phân bổ, điều tiết thị trường và đáp ứng nhu cầu đất của các dự án đầu tư, đấu giá quyền sử dụng đất, góp phần tăng thu cho ngân sách.
Tuy nhiên, việc mở rộng diện đất đai phải thu hồi cần dựa trên cơ sở chứng minh được việc thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội phải bảo đảm lợi ích quốc gia, dân tộc, bảo đảm hài hòa quyền lợi của Nhà nước, nhà đầu tư và người dân.
Vì vậy, bà Nguyễn Thị Thanh đề nghị Ban Soạn thảo nghiên cứu lại những trường hợp thu hồi đất để phục vụ dự án thương mại, dịch vụ theo quy định tại điểm c, khoản 2, Điều 70 của dự thảo Luật xem đã bảo đảm điều kiện nêu trên hay chưa. Ngoài ra, cần cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng để bảo đảm quyền lợi của người sử dụng đất khi thực hiện thu hồi đất để xây dựng dự án đô thị, nhà ở thương mại. Nên cho phép chủ đầu tư được thỏa thuận với người sử dụng đất trong việc nhận chuyển nhượng, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án, hạn chế thực hiện việc thu hồi đất để tránh khiếu kiện về đất đai.
Không đưa vào dự án Luật Đất đai (sửa đổi) những vấn đề chưa rõ
Trước những ý kiến của Đại biểu Quốc hội về vấn đề thu hồi đất trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà giải trình, những dự án nhà ở thương mại và khu đô thị được nêu trong Dự thảo là những dự án trọng điểm của quốc gia, phục vụ quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa đất nước nhanh, đồng bộ, không chỉ là những đô thị nhỏ như hiện nay.
Vì vậy, việc thu hồi, đấu giá cho các dự án nhằm tạo quỹ đất, nguồn lực cho phát triển đô thị, giao thông và giúp giá trị đất đai tăng lên, phù hợp với định hướng phát triển đô thị theo mô hình gắn kết với giao thông công cộng (TOD) là cần thiết. Những dự án này phục vụ cho quốc gia, cộng đồng và tạo nguồn lực phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.
“Chúng tôi sẽ tiếp thu ý kiến góp ý, rà soát, nghiên cứu lại nội hàm, tiêu chí, tiêu chuẩn của trường hợp thu hồi đất, nhất là dự án nhà ở thương mại, khu đô thị”, ông Hà cho hay.
Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị quá trình sửa đổi luật phải bám sát các chủ trương của Đảng trong Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 16/6/2022, từ chủ trương đó thể chế hóa bằng quy phạm pháp luật.
Chủ tịch Quốc hội lưu ý, những vấn đề đặt ra nhưng chưa đủ độ chín, chưa đúng với tinh thần Nghị quyết Trung ương thì tuyệt đối không đưa vào dự thảo Luật, mà chỉ cụ thể hóa những vấn đề đã "chín", đã đủ rõ và có quyết sách của Trung ương.
Việc sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn nhưng cũng phải bảo đảm tính tổng thể, chiến lược lâu dài, tuyệt đối tránh hợp thức hóa các vi phạm hiện nay. Cơ quan soạn thảo cần đánh giá kỹ lưỡng, trên tinh thần vì lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của từng chủ thể.
Trong quá trình xây dựng Luật cũng cần tách bạch rõ quan hệ đất đai mang tính chất công (quản lý Nhà nước về đất đai, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quyền và nghĩa vụ người sử dụng đất…) với quan hệ đất đai mang tính chất tư (giao dịch, góp vốn, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế đất…)./.
