Tại báo cáo Triển vọng phát triển châu Á của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) công bố mới đây, trong phần phân tích riêng về Việt Nam, ADB đánh giá, nền kinh tế Việt Nam vẫn duy trì tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2019, dựa trên nền tảng nhu cầu nội địa cao, ngành công nghiệp chế biến chế tạo vững vàng và đầu tư trực tiếp nước ngoài mạnh.
Tuy nhiên, theo ADB, tốc độ tăng trưởng được dự báo sẽ giảm đáng kể trong năm 2020, do tác động của đại dịch Covid-19. "Lạm phát trong năm 2019 giảm xuống mức thấp nhất trong ba năm trở lại đây, nhưng dự báo sẽ tăng nhẹ trong năm 2020 và 2021. Thặng dư cán cân vãng lai tuy tăng trong năm 2019 nhưng sẽ giảm mạnh trong năm nay", nhóm nghiên cứu ADB cho hay.
Mặc dù nền kinh tế sẽ giảm tốc và chịu các tác động của đại dịch Covid-19, song Việt Nam vẫn được dự báo là một trong những nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng cao nhất trong khu vực.
Đánh giá chung, nhóm nghiên cứu ADB cho rằng, sự bùng phát của dịch bệnh đã leo thang lên một giai đoạn mới vào tháng 3, tác động mạnh đến tất cả các đối tác thương mại và đầu tư quan trọng của Việt Nam: Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Mỹ. Ngay tại Việt Nam, các ca nhiễm Covid-19 tiếp tục tăng lên. Do đó, dịch bệnh có thể tác động nghiêm trọng đến Việt Nam, hình thành các cú sốc đối với cả phía cung và cầu ở hầu hết mọi lĩnh vực của nền kinh tế. Tăng trưởng đã giảm xuống mức 3,8% trong quý I/2020 so với mức 6,8% của cùng kỳ năm 2019.
Về phía cầu, việc hạn chế đi lại đã kìm hãm tăng trưởng tiêu dùng nội địa trong quý I/2020. Tăng trưởng doanh số bán lẻ giảm còn 4,7% trong quý I so với 12,0% cùng kỳ năm trước. Vốn đăng ký và giải ngân đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng giảm. Trong tháng 1 và tháng 2/2020, vốn đăng ký đầu tư nước ngoài giảm 23,6% so với cùng kỳ năm trước, số vốn giải ngân giảm 5,0%.
Khi hoạt động thương mại toàn cầu giảm mạnh, tăng trưởng xuất khẩu được dự báo sẽ giảm xuống 5,3% trong năm 2020, tăng trưởng nhập khẩu giảm còn 4,7% trước khi xuất khẩu phục hồi tăng trưởng trở lại ở mức 7,8% trong năm 2021 và nhập khẩu ở mức 6,8%.
Về phía cung, ngành công nghiệp chế biến chế tạo duy trì được sản xuất cho dù có những khó khăn ban đầu trong tháng 1 và tháng 2, chủ yếu dựa vào nguyên liệu tồn kho, tuy nhiên, nguồn này cũng đang cạn dần do chuỗi cung ứng bị gián đoạn kéo dài.
Do ngành công nghiệp chế biến chế tạo chiếm tỷ trọng lớn trong khu vực công nghiệp nên tốc độ tăng trưởng của khu vực công nghiệp trong tháng 2 đã giảm xuống mức 6,2% so với mức 9,2% cùng kỳ năm trước.
Chỉ số quản trị mua hàng của công nghiệp chế biến chế tạo là chỉ số đo lường cơ bản của ngành đã giảm từ 50,6 vào tháng 1 qua ngưỡng 50 và rơi vào vùng suy giảm còn 49,0 vào tháng 2.
“Đây là lần đầu tiên xuống mức thấp như vậy trong 4 năm qua. Sản lượng công nghiệp giảm với tốc độ nhanh nhất trong 6,5 năm qua khi các đơn hàng mới lần đầu tiên giảm mạnh kể từ tháng 11/2015, một phần do kim ngạch xuất khẩu giảm cùng với việc giảm đơn hàng từ các nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi Covid-19”, ADB nhận định.
Ngành công nghiệp chế biến chế tạo tiếp tục bị gián đoạn do việc hạn chế đi lại cản trở lao động có tay nghề từ các nước quay trở lại Việt Nam sau đợt nghỉ Tết Nguyên đán vào cuối tháng 1, cộng với thời gian cách ly bắt buộc 14 ngày đối với những người tiếp xúc với người nhiễm bệnh. Tăng trưởng khu vực công nghiệp chậm lại xuống mức 5,1% trong quý I năm nay, so với 8,6% cùng kỳ năm trước.
Một khảo sát doanh nghiệp được Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính thực hiện vào tháng 3 cho biết 74% số doanh nghiệp được khảo sát dự kiến phải tạm thời dừng hoạt động nếu đến tháng 6/2020, dịch bệnh vẫn chưa được khống chế.
Cán cân tài khoản vãng lai dự kiến sẽ rơi vào tình trạng thâm hụt tương đương 0,2% GDP trong năm nay trước khi khôi phục được mức thặng dư 1% GDP vào năm 2021. Cán cân tài chính cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi bệnh dịch. Tính đến ngày 24/3/2020, chỉ số thị trường chứng khoán đã giảm mạnh 31,4% so với cuối năm 2019.
Tính đến thời điểm hiện nay, dịch vụ là khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi bệnh dịch bùng phát. Với tỷ trọng 42% GDP, khu vực dịch vụ tăng trưởng chậm lại sẽ ảnh hưởng đáng kể đến tăng trưởng kinh tế. Tác động lớn nhất thông qua sự suy giảm của hoạt động du lịch và các dịch vụ liên quan, vốn chiếm đến 40% doanh thu của khu vực dịch vụ.
Do đó, ADB lo ngại mục tiêu bội chi ngân sách 3,4% GDP cho năm 2020 giờ đây có thể khó đạt được khi doanh thu thuế từ các khoản thu nhập và thu từ xuất khẩu đều giảm, chi tiêu cho y tế và các quỹ hỗ trợ người lao động đều tăng cùng với gói hỗ trợ tài khóa mới công bố gần đây trị giá khoảng 1,3 tỷ USD thông qua giảm thuế, phí và gia hạn nộp thuế với doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Vì vậy, thâm hụt ngân sách dự báo sẽ tăng lên tương đương 4,2% GDP vào năm 2020 trước khi có sự cải thiện ở mức 3,5% GDP vào năm 2021.
"Mặc cho khả năng bị ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19, các yếu tố nền tảng của kinh tế Việt Nam vẫn được duy trì. Nếu khống chế được dịch bệnh trong nửa đầu năm 2020, tăng trưởng sẽ hồi phục trở lại mức 6,8% vào năm 2021 và duy trì mạnh mẽ trong trung và dài hạn", ADB nhận định.
Theo đó, các yếu tố thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - tầng lớp trung lưu đang phát triển và khu vực tư nhân năng động, đáng chú ý là kinh tế hộ gia đình và các doanh nghiệp tư nhân trong nước - vẫn vững mạnh. Tầng lớp trung lưu ở Việt Nam là một trong những nhóm có tốc độ phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á. Theo Tập đoàn tư vấn Boston, quy mô của tầng lớp trung lưu đã tăng gấp đôi kể từ năm 2014 lên 33 triệu người, tức là một phần ba dân số của cả nước.
Bên cạnh đó, môi trường kinh doanh tiếp tục cải thiện. Giải ngân đầu tư công được cải thiện đáng kể, tăng gần 18% trong giai đoạn tháng 1 - 2/2020 so với cùng kỳ năm 2019. ADB tin rằng giải ngân sẽ tiếp tục được cải thiện trong năm 2020, vì đây là một trong các biện pháp tài khóa ưu tiên để ứng phó với dịch Covid-19.
Ngoài ra, với số lượng lớn các hiệp định thương mại song phương và đa phương mà Việt Nam tham gia, hứa hẹn sẽ tăng cường việc tiếp cận thị trường cho Việt Nam, và đây cũng là yếu tố thiết yếu cho sự phục hồi kinh tế sau Covid-19.
"Việc Trung Quốc khống chế được Covid-19 và khả năng thị trường Trung Quốc có thể trở lại bình thường sẽ giúp hồi sinh chuỗi giá trị toàn cầu và tạo điều kiện thuận lợi cho phục hồi kinh tế tại Việt Nam", ADB dự đoán.
