Đây là yêu cầu tiên quyết mà Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng nêu tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2020, giai đoạn 2016 - 2020 và triển khai kế hoạch năm 2021, nhiệm vụ chủ yếu giai đoạn 2021 - 2025 của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT).
Phó Thủ tướng nhìn nhận, năm 2020, nước ta đã vượt qua nhiều khó khăn, thử thách và đạt được những thành tựu quan trọng, khá toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực, tạo nhiều dấu ấn nổi bật trong năm 2020 và 5 năm 2016 - 2020. Kết quả này có sự đóng góp rất quan trọng của ngành GTVT nói chung, Bộ GTVT nói riêng.
Bộ GTVT đã tập trung vào công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, chiến lược, quy hoạch, đề án được quan tâm triển khai thực hiện, có nhiều kết quả tích cực, qua đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về giao thông - vận tải; tập trung xây dựng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành GTVT và từng lĩnh vực của ngành; kịp thời tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy tiến độ triển khai các dự án hạ tầng GTVT quan trọng. Các dự án giao thông lớn được chỉ đạo, triển khai quyết liệt, bám sát tiến độ.
"Một số dự án GTVT triển khai chậm do có nhiều vướng mắc, trong đó có nguyên nhân từ cơ chế, pháp luật. Tuy nhiên, đến nay, các dự án đã được Bộ GTVT thận trọng, quyết liệt, triển khai giải quyết vướng mắc một cách bài bản, tạo tiền đề cho giai đoạn tới", Phó Thủ tướng ghi nhận.
Chất lượng dịch vụ các loại hình vận tải tiếp tục được cải thiện, đáp ứng tốt nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và đi lại của nhân dân. Cùng với đó, công tác bảo đảm trật tự an toàn giao thông được triển khai tích cực, kiểm soát tải trọng, giảm ùn tắc giao thông, phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn có nhiều kết quả tích cực, góp phần giảm thiểu thiệt hại cho nhà nước và người dân.
"Chúng ta đều thấy, lực lượng của ngành giao thông có mặt thường xuyên, liên tục ở những nơi hiểm nguy nhất, cả ngoài biển cả trên đất liền, cả ở đồng bằng và khu vực miền núi, nhanh chóng khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra, đảm bảo giao thông thông suốt", Phó Thủ tướng biểu dương.
Bộ GTVT thực hiện tốt việc phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để tháo gỡ khó khăn, đặc biệt trong công tác giải phóng mặt bằng, thúc đẩy tiến độ triển khai các dự án trọng điểm về đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông, quản lý hoạt động vận tải gắn với việc phòng, chống dịch COVID-19, khắc phục hậu quả do thiên tai. Công tác cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính, xây dựng Chính phủ điện tử tiếp tục được triển khai quyết liệt, mang lại những hiệu quả bước đầu.
Hạ tầng chưa theo kịp sự phát triển của nền kinh tế
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, Phó Thủ tướng cũng nêu rõ, ngành GTVT vẫn còn những mặt tồn tại, hạn chế và đứng trước nhiều khó khăn, thách thức đòi hỏi phải tập trung để khắc phục trong thời gian tới.
Các dự án, công trình giao thông khởi công mới (bao gồm các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước và các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công - tư) trong giai đoạn 2016 - 2020 rất ít so với yêu cầu, quy hoạch phát triển.
Việc hoàn thành mục tiêu 2.000km đường bộ cao tốc đang chậm khoảng 2 năm so với mục tiêu đề ra.
Phát triển đường sắt còn chưa được quan tâm bố trí vốn, các dự án đường sắt đô thị triển khai chậm. Nhiều dự án hạ tầng giao thông còn chậm tiến độ, nhất là các dự án quan trọng, liên vùng,... Vận tải hàng hoá trong nước chủ yếu là đường bộ, chi phí logistics còn ở mức cao. Trong khi đó, chất lượng, hệ thống đường bộ còn chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, từ đó ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh quốc gia.
Đầu tư mới tập trung chủ yếu vào lĩnh vực đường bộ, chưa quan tâm đúng mức đến đường sắt, đường thủy, thiếu các cảng biển, cảng đường sông hiện đại để phát triển kinh tế và du lịch. Hạ tầng hàng không đã được nâng cấp, mở rộng, xây dựng mới nhưng chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế và du lịch, một số sân bay quốc tế lớn như Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng... đều đã quá tải.
Năng lực hệ thống hạ tầng đô thị chưa theo kịp yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội và tốc độ gia tăng dân số đô thị, nhất là về giao thông (tình trạng ùn tắc giao thông tại các đô thị lớn ngày càng gia tăng). Thiếu kết cấu giao thông đồng bộ kết nối giữa các trung tâm, vùng kinh tế với nhau, với các sân bay, cảng biển; kết nối giữa đô thị và nông thôn, giữa trung tâm và các khu vực mở rộng ven đô còn hạn chế.
Trực tiếp phụ trách lĩnh vực xây dựng cơ bản, Phó Thủ tướng thẳng thắn nhìn nhận nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, bất cập trên. Trước hết là hệ thống pháp luật liên quan đến đầu tư xây dựng của ngành còn thiếu đồng bộ, còn nhiều bất cập nhưng chậm sửa đổi (Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, Luật Đường sắt, Luật Hàng không…).
Chất lượng các quy hoạch phát triển ngành còn nhiều hạn chế, nhưng chưa được điều chỉnh kịp thời. Công tác xây dựng kế hoạch thực hiện quy hoạch còn lúng túng, chưa xác định rõ lộ trình, các nguồn vốn để thực hiện quy hoạch.
"Rà soát, điều chỉnh các quy hoạch là cần thiết, yêu cầu bắt buộc trong tiến trình phát triển, nhằm đáp ứng những yêu cầu mới, tư duy mới. Chúng ta vẫn còn chậm rà soát, điều chỉnh quy hoạch và kế hoạch thực hiện. Quy hoạch xong phải có kế hoạch thực hiện, nhưng vẫn còn tình trạng lúng túng hoặc chưa xây dựng kế hoạch thực hiện, lộ trình và nguồn lực để thực hiện quy hoạch", Phó Thủ tướng nêu vấn đề.
Thêm vào đó, Phó Thủ tướng cho rằng, một trong những nguyên nhân khiến hạ tầng còn chưa theo kịp tốc độ phát triển của nền kinh tế là do nguồn lực bố trí cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông chưa đáp ứng đủ, chưa tương xứng, đồng bộ so với định hướng, mục tiêu đặt ra. Trong khi đó, việc huy động nguồn lực ngoài ngân sách đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông còn khó khăn.
Công tác giải phóng mặt bằng tại một số địa phương vẫn là vấn đề phức tạp, làm kéo dài tiến độ thi công các công trình, phát sinh chi phí đầu tư, chậm đưa vào khai thác sử dụng làm giảm hiệu quả đầu tư. Sự phối kết hợp giữa các bộ, ngành, các địa phương trong quản lý thực hiện quy hoạch, huy động vốn, giải quyết các vướng mắc phát sinh trong quá trình đầu tư chưa hiệu quả.
Xu hướng tập trung hoá đô thị gia tăng, làm tăng nhanh dân cư đô thị, gây áp lực lớn lên hệ thống hạ tầng đô thị.
"Càng đầu tư hạ tầng thì đô thị càng hấp dẫn, chất lượng dịch vụ tốt, do đó người dân càng kéo về các đô thị, khiến càng ùn tắc. Như TP.HCM, mỗi năm tăng thêm 200.000 dân tăng cơ học, 5 năm tăng khoảng 1 triệu dân (tương đương 1 đô thị lớn) thì hạ tầng không thể đáp ứng", Phó Thủ tướng phân tích.
Bên cạnh đó là tác động của tốc độ gia tăng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ cao, xe mô tô và xe gắn máy tham gia giao thông chưa được kiểm định định kỳ đang là nguồn phát thải lớn chất gây ô nhiễm không khí, đặc biệt tại các đô thị.
Yêu cầu hoàn thiện thể chế, pháp luật
Giai đoạn 2021 - 2030, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nêu “đề bài”, đó là nước ta phải hoàn thành 3.000km đường cao tốc; nâng cấp, mở rộng đầu tư hệ thống cảng hàng không, đặc biệt là đầu tư nâng cấp các cảng hàng không lớn, hệ thống cảng biển, đường thuỷ nội địa, hệ thống đường sắt quốc gia; kết nối đồng bộ hệ thống giao thông với các khu kinh tế, khu công nghiệp, cảng hàng không, cảng biển. Cùng với đó, tập trung đầu tư và đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành các dự án giao thông đô thị, đường vành đai, đường xuyên tâm, các bãi đỗ xe…
Để triển làm được những mục tiêu trên, trong năm 2021 và các năm tiếp theo, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ GTVT tập trung hoàn thiện thể chế, pháp luật liên quan đến ngành GTVT, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để thu hút hiệu quả nguồn lực cho đầu tư, phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng GTVT.
Bên cạnh đó là khẩn trương rà soát, hoàn thành các quy hoạch ngành GTVT (theo Luật Quy hoạch) như quy hoạch mạng lưới đường bộ, đường sắt, hệ thống cảng biển, càng hàng không, sân bay, đường thuỷ nội địa…).
Trên cơ sở quy hoạch, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ GTVT chủ động phối hợp với các bộ, các địa phương để xây dựng kế hoạch thực hiện quy hoạch, trong đó xác định rõ cơ cấu nguồn vốn để huy động vốn ngân sách, FDI, DDI, các nguồn vốn khác phù hợp với từng dự án cụ thể.
Tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu vận tải, nâng cao sản lượng, chất lượng dịch vụ vận tải, nâng cao tính kết nối giữa các phương thức vận tải. Thực hiện hiệu quả Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025. Phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp về đảm bảo trật tự an toàn giao thông, giảm ùn tắc giao thông, giảm tai nạn giao thông; tham gia tích cực, hiệu quả vào công tác phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn.
Xây dựng, triển khai các giải pháp hỗ trợ hiệu quả cho các doanh nghiệp vận tải, dịch vụ vận tải trên tất cả các lĩnh vực phát triển đồng thời gắn với các nhiệm vụ, giải pháp phòng, chống dịch COVID-19 trong tình hình mới.
“Để làm được tất cả những công việc này, yếu tố quan trọng chính là con người. Bộ GTVT cần chú trọng sắp xếp, bố trí lại tổ chức, đảm bảo tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; tiếp tục nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, công chức, viên chức, người lao động, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới”, Phó Thủ tướng nói./.
