Qua nhiều tháng chờ đợi thì Nghị định 65/2022/NĐ-CP (Nghị định 65 - sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020) quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế chính thức được ban hành. Với nhiều quy định mới, Nghị định được kỳ vọng sẽ góp phần gỡ khó cho các nhà phát hành và khơi thông dòng vốn từ kênh huy động này cho các hoạt động kinh tế - xã hội.
Khác với các dự thảo trước đó, Nghị định 65 ban hành vẫn cho phép các doanh nghiệp được phát hành trái phiếu doanh nghiệp để đảo nợ nhưng chỉ cho chính doanh nghiệp đó. Quy định mới giải tỏa nỗi lo của thị trường khi các doanh nghiệp được phát hành trái phiếu để cơ cấu lại nợ, đây là một hướng đi đúng đắn và phù hợp với thông lệ quốc tế về trái phiếu.
Đồng thời, điều này sẽ củng cố thêm nhu cầu tìm kiếm các kênh vốn khác để đảo nợ của các doanh nghiệp, đặc biệt là với các doanh nghiệp bất động sản vốn sở hữu nhiều công ty con/liên kết để phát triển dự án.
Ngành bất động sản chiếm khoảng 59% tổng giá trị đáo hạn. Áp lực đáo hạn trái phiếu doanh nghiệp trong năm nay ở mức 35,56 nghìn tỷ đồng và sẽ tăng mạnh lên mức 61,37 nghìn tỷ đồng vào năm 2023. Dù giá trị trái phiếu đáo hạn giảm xuống đáng kể nhờ hoạt động mua lại, song áp lực đảo nợ vẫn rất lớn.
Một trong những tác động lớn nhất tới tổ chức phát hành là không siết điều kiện chào bán nhưng quy định về hồ sơ chào bán và phương thức phát hành chặt chẽ hơn trước rất nhiều. Vì vậy, chỉ những doanh nghiệp có năng lực và hồ sơ minh bạch mới có "cửa" tiếp tục phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Mặt khác, vẫn sẽ có những doanh nghiệp tiếp tục gặp khó trong việc cơ cấu lại nợ và dẫn đến mất khả năng thanh toán. Tuy nhiên, đây là vấn đề thị trường và thông lệ quốc tế mà thị trường Việt Nam cần phải chấp nhận để phát triển lành mạnh và bền vững.
Theo các chuyên gia, nhu cầu phát hành trái phiếu được giải tỏa, khối lượng phát hành dự kiến sẽ gia tăng trở lại, đặc biệt sau tình trạng dồn nén và chờ đợi định hướng chính sách trong nhiều tháng. Bởi, hiện dù kênh vốn tín dụng ngân hàng cũng được "nới" ở mức độ nhất định nhưng không thể đáp ứng nhu cầu vốn của doanh nghiệp, nhất là các ngành có nhu cầu vốn trung và dài hạn như bất động sản và năng lượng. Mặt khác, hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp của ngành cũng đang rất yếu, thị trường trái phiếu doanh nghiệp trải qua giai đoạn trầm lắng từ đầu quý II đến nay. Thậm chí có những tháng chỉ có 1, 2 đợt phát hành của ngành. Chính vì thế, Nghị định 65 ra đời sẽ tạo động lực cho các nhà phát hành đủ điều kiện nhanh chóng xây dựng phương án chào bán trái phiếu.
Bên cạnh đó, Nghị định 65 có sửa đổi bổ sung những quy định nhằm đảm bảo sự phát triển của thị trường trong dài hạn, trong đó, Điều 15 và Điều 16 bổ sung điều kiện doanh nghiệp chào bán riêng lẻ phải đăng ký lưu ký tại Tổng Công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSD) và đăng ký giao dịch trái phiếu phát hành trên hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp chào bán riêng lẻ tại Sở giao dịch chứng khoán.
Nghị định cũng ấn định thời gian vận hành của hệ thống lưu ký và giao dịch là giữa năm 2023. Đây là nỗ lực đúng đắn để quản lý hoạt động giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thành một thị trường giao dịch có tổ chức, có bài bản, từ đó có thể kiểm soát được từ đầu đến cuối quy trình phát hành trái phiếu riêng lẻ. Tập trung lưu ký tại VSD cũng sẽ giúp quản lý tốt hơn, nhất là trong công tác xác định nhà đầu tư chuyên nghiệp cũng như đảm bảo quyền lợi của họ.
Việc thành lập thị trường giao dịch trái phiếu riêng lẻ cũng sẽ lành mạnh hóa hoạt động phân phối trái phiếu doanh nghiệp, hạn chế các hành vi chào bán tràn lan, vi phạm quy định. Mặc dù vậy, mức tăng sẽ không quá cao do thiếu hụt nguồn cầu, bởi các điều kiện chặt chẽ hơn trong việc xét nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp. Vì vậy, để phát triển lâu dài, thị trường vẫn nên ưu tiên khuyến khích các doanh nghiệp chào bán ra công chúng thay vì tập trung vào hình thức phát hành riêng lẻ.
Các quý sắp tới được dự kiến sẽ là giai đoạn khó khăn để các doanh nghiệp "xoay sở" dòng tiền trả nợ gốc và lãi trái phiếu do hai lý do:
Thứ nhất, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã thu hẹp đáng kể từ đầu năm đến nay.
Thứ hai, dòng tiền chảy vào các công ty con đang bị kiểm soát bởi Thông tư 16, Thông tư 39 và tiếp theo là Nghị định 65. Việc đáp ứng nghĩa vụ nợ sắp tới sẽ khó khăn hơn trong bối cảnh lãi suất được kỳ vọng sẽ tiếp tục leo thang, làm gia tăng gánh nặng chi phí lãi vay của nhiều doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực thâm dụng vốn nhưng gặp trở ngại tiếp cận dòng vốn tín dụng như bất động sản.
Ngoài các điều kiện trên, các doanh nghiệp muốn phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ ra thị trường sẽ chịu thêm nhiều ràng buộc khác về trách nhiệm công bố thông tin. Cụ thể, khoản 1 Điều 13 sửa đổi yêu cầu các doanh nghiệp xây dựng phương án phát hành cần bổ sung các chỉ tiêu tài chính trong 3 năm liền kề và sự thay đổi sau khi phát hành (nếu có), bao gồm tối thiểu 15 chỉ tiêu thay vì chỉ 5 chỉ tiêu ở Nghị định 153 trước đây.
Bên cạnh đó, Nghị định có sửa đổi và bổ sung khoản 2 Điều 21, yêu cầu các doanh nghiệp phát hành phải báo cáo định kỳ 6 tháng, hàng năm với Uỷ ban Chứng khoán về tình hình sử dụng số tiền thu được từ việc phát hành trái phiếu đối với trái phiếu còn dư nợ và được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán đủ điều kiện; báo cáo tình hình thực hiện các cam kết với người sở hữu trái phiếu.
Do thị trường cần có đủ thời gian để làm quen với quy định và khẩn trương thực hiện các hoạt động phát hành nhằm đáp ứng nhu cầu vốn nên quy mô phát hành trái phiếu doanh nghiệp sẽ chỉ tăng mạnh trở lại kể từ năm sau, đặc biệt là trong giai đoạn nửa cuối năm 2023.
Ông Lê Công Điền, Vụ trưởng Vụ Giám sát công ty đại chúng thuộc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, thời gian tới, Ủy ban Chứng khoán sẽ tiếp tục thực hiện các bước tiếp theo, đó là soạn thảo các thông tư hướng dẫn, cùng các sở giao dịch ban hành các quy chế hoạt động.
Tại Nghị định số 65, một trong những nội dung mới là bổ sung quy định về hồ sơ chào bán trái phiếu, trong đó có kết quả xếp hạng tín nhiệm theo các trường hợp và lộ trình thực hiện như quy định đối với chào bán trái phiếu ra công chúng (từ 1/1/2023).
Mục đích của những nội dung bổ sung này là tăng cường tính công khai, minh bạch thông tin của tổ chức huy động vốn và hướng tới việc phát triển đồng bộ cả hai hình thức phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng.
Ông Điền cho biết sẽ khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện chào bán trái phiếu ra công chúng nếu đủ điều kiện thực hiện theo hình thức này.
Để tạo điều kiện cho hoạt động phát hành trái phiếu, Bộ Tài chính cũng đang tiếp tục phát triển hệ thống các tổ chức định mức tín nhiệm. Theo ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng (Bộ Tài chính), hiện thị trường có 2 tổ chức định mức tín nhiệm đã được cấp phép, thời gian tới cơ quan quản lý sẽ cấp phép 3 doanh nghiệp nữa.
Ông Dương cho biết thêm, ngoài ra cũng có những tổ chức tín nhiệm uy tín trên thế giới đã bày tỏ quan tâm thị trường Việt Nam. Theo đó, với sự tham gia của các tổ chức định mức tín nhiệm, nhà đầu tư cũng có thêm thông tin để đánh giá mức độ ủy tín của tổ chức phát hành và đo lường mức độ rủi ro khi tham gia đầu tư trái phiếu./.
