Từ giờ, nhà xây trên đất không sổ đỏ có được bồi thường khi thu hồi đất?

Nhiều hộ dân thắc mắc liệu nhà xây trên phần đất chưa có Sổ đỏ có được bồi thường khi Nhà nước thu hồi hay không. Theo Luật Đất đai 2024, việc bồi thường không phụ thuộc hoàn toàn vào việc có Giấy chứng nhận mà dựa trên việc tài sản đó có được xác định là hợp pháp hay không.

Khoản 3 Điều 91 Luật Đất đai 2024 quy định, chủ sở hữu tài sản hợp pháp nếu bị thiệt hại về tài sản khi Nhà nước thu hồi đất thì được bồi thường. Đồng thời, trường hợp cơ sở sản xuất - kinh doanh bị ảnh hưởng, phải ngừng hoạt động, sẽ được xem xét hỗ trợ. Như vậy, người có nhà ở trên đất thu hồi sẽ được bồi thường nếu đáp ứng hai điều kiện: (1) là chủ sở hữu nhà theo quy định pháp luật dân sự và (2) nhà ở đó bị thiệt hại trực tiếp do việc thu hồi đất.

Điều đáng chú ý là luật không yêu cầu tài sản phải có Sổ đỏ hoặc Sổ hồng mới được bồi thường. Nhà xây trên đất chưa có Giấy chứng nhận vẫn có thể được bồi thường nếu chứng minh được là tài sản hợp pháp. Việc xác định tính hợp pháp sẽ căn cứ vào loại đất, nguồn gốc sử dụng, thời điểm sử dụng và các giấy tờ liên quan theo quy định pháp luật.

Trong trường hợp nhà và đất đáp ứng đủ điều kiện theo khoản 1 và khoản 2 Điều 95 Luật Đất đai 2024, tức là đất không phải đất thuê trả tiền hàng năm và có một trong các loại giấy tờ quy định, người sử dụng đất sẽ được bồi thường cả về đất và tài sản gắn liền khi Nhà nước thu hồi vì mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển kinh tế - xã hội.

Đối với đất nông nghiệp sử dụng trước ngày 1/7/2004, khoản 3 Điều 98 Luật Đất đai 2024 nêu rõ: nếu hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhưng không đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận theo luật, việc bồi thường sẽ được thực hiện theo hướng dẫn của Chính phủ. Đây là cơ chế mở nhằm bảo đảm quyền lợi cho người dân canh tác ổn định từ lâu nhưng thiếu giấy tờ pháp lý đầy đủ.

Ngược lại, Điều 101 Luật Đất đai 2024 quy định rõ các trường hợp Nhà nước thu hồi đất mà không bồi thường về đất, như đất thuộc diện quản lý của Nhà nước, các trường hợp vi phạm pháp luật đất đai, hoặc người sử dụng đất không đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận theo quy định (trừ trường hợp được nêu tại khoản 3 Điều 96).

Từ những quy định trên, có thể thấy nhà xây trên đất chưa có Sổ đỏ vẫn có thể được bồi thường, nhưng chỉ khi được xác định là tài sản hợp pháp. Việc xem xét sẽ dựa vào nguồn gốc đất, thời điểm sử dụng và các căn cứ pháp lý kèm theo. Người dân cần kiểm tra lại hồ sơ sử dụng đất và các giấy tờ liên quan để bảo đảm quyền lợi khi Nhà nước thu hồi.