Như đã đưa tin, Văn phòng Chính phủ vừa có Thông báo số 108/TB-VPCP, truyền đạt kết luận của Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng tại cuộc họp về chuẩn bị đầu tư dự án đầu tư xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam.
Theo đó, đánh giá đây là dự án quan trọng quốc gia, Phó thủ tướng yêu cầu cần thực hiện bảo đảm chặt chẽ, đúng quy định, trình Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ để trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư, đáp ứng tiến độ yêu cầu.
Mục tiêu chính và yêu cầu đối với dự án là hình thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc – Nam đáp ứng năng lực vận tải lớn, tốc độ cao và an toàn; kết nối các trung tâm kinh tế, xã hội từ Hà Nội – TP. HCM, qua 20 tỉnh, thành phố; kết nối các khu kinh tế, công nghiệp, cảng biển nhằm phát triển kinh tế - xã hội những khu vực có đường cao tốc chạy qua nói riêng và cả đất nước nói chung; giảm thiểu áp lực và khai thác có hiệu quả hơn tuyến Quốc lộ 1; phù hợp với nguồn lực của đất nước, định hướng quy hoạch phát triển hạ tầng, trong đó có hạ tầng giao thông vận tải.
Về phương án đầu tư, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng giao Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo tư vấn hoàn thiện 2 phương án (nhà nước hỗ trợ 63.000 tỷ đồng và 70.000 tỷ đồng), báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ quyết định trước khi trình Quốc hội. Câu hỏi đặt ra là, vậy tuyến đường cao tốc chạy qua 20 tỉnh, thành này sẽ được xây dựng thế nào?
Theo Bộ Giao thông Vận tải, trục Bắc - Nam kết nối trung tâm chính trị thủ đô Hà Nội và trung tâm kinh tế TP. HCM đi qua địa phận 20 tỉnh/thành phố, tác động đến 45% dân số, đóng góp 57% tổng sản phẩm trong nước, ảnh hưởng đến 65% các cảng biển loại 1-2 (26 cảng biển) và 67% các khu kinh tế của cả nước...
Hơn nữa, hiện nay, 4 tuyến đường cao tốc đã đưa vào khai thác, tổng chiều dài 171km gồm Pháp Vân - Cầu Giẽ (30km), Cầu Giẽ - Ninh Bình (50km), TP. HCM - Trung Lương (40km), TP. HCM - Long Thành - Dầu Giây (51km), đồng thời đang triển khai thi công 299km là La Sơn - Túy Loan, Đà Nẵng - Quảng Ngãi, Bến Lức - Long Thành và Trung Lương - Mỹ Thuận. Đến hết năm 2020 sẽ hoàn thành, đưa vào khai thác 470km. Do đó, để thông tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Hà Nội - TP. HCM (theo quy mô tối thiểu 4 làn xe) cần tiếp tục đầu tư hoàn thành 1.372 km.
Để đầu tư các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam, Bộ Giao thông Vận tải đã nghiên cứu các phương án về quy mô, kinh phí đầu tư để đảm bảo phù hợp với nhu cầu vận tải, khả năng huy động nguồn vốn, phương án tài chính và hiệu quả đầu tư trong đó, giai đoạn 1 đầu tư theo quy mô tối thiểu 4 làn hạn chế và giải phóng mặt bằng theo quy mô hoàn chỉnh.
Khi được xây dựng, cao tốc Bắc - Nam sẽ chạy qua 20 tỉnh, thành phố. Ảnh minh họa
Cụ thể, đoạn Hà Nội - Vinh và Phan Thiết - Dầu Giây có nhu cầu vận tải lớn đầu tư quy mô 4 làn hoàn chỉnh, nền đường rộng tối thiểu 22m, giải phóng mặt bằng theo quy mô 6 làn. Đoạn Vinh - Túy Loan, Quảng Ngãi - Phan Thiết có nhu cầu vận tải thấp hơn, đầu tư quy mô 4 làn hạn chế, nền đường rộng tối thiểu 17m, giải phóng mặt bằng theo quy mô 4 làn hoàn chỉnh.
Với phương án này, kinh phí đầu tư cho tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Hà Nội - TP. HCM cần khoảng 229.829 tỷ đồng, trong đó nhà đầu tư huy động 136.286 tỷ đồng và Nhà nước hỗ trợ 93.534 tỷ đồng (chiếm tỷ lệ 40,7%).
Chia nhỏ thành nhiều dự án thành phần để huy động vốn
Vẫn theo Bộ GTVT, để đảm bảo vốn cho dự án, trên cơ sở nghiên cứu để đảm bảo phù hợp với nhu cầu vận tải, khả năng huy động vốn, phương án tài chính và hiệu quả đầu tư, đơn vị này dự kiến phân chia phương án kiến nghị thành 20 dự án thành phần, mỗi dự án thành phần có thể đảm bảo các đoạn tuyến có thể khai thác độc lập, phù hợp với khả năng huy động theo hình thức PPP có sự tham gia hỗ trợ của Nhà nước, thời gian thu phí hợp lý (nhỏ hơn 25 năm).
Cụ thể, đoạn Cao Bồ - Mai Sơn (16km), Mai Sơn - Quốc lộ 45 (63km), Quốc lộ 45 - Nghi Sơn (43km), Nghi Sơn - Diễn Châu (50km), Diễn Châu - Bãi Vọt (50km), Bãi Vọt - Hàm Nghi (34km), Hàm Nghi - Vũng Áng (54km), Vũng Áng - Bùng (60km), Bùng - Vạn Ninh (55km), Vạn Ninh - Cam Lộ (71km), Cam Lộ - La Sơn (102km), La Sơn - Túy Loan (66km), Quảng Ngãi - Hoài Nhơn (92km), Hoài Nhơn - Quy Nhơn (78km), Quy Nhơn - Tuy Hòa (100km), Tuy Hòa - Nha Trang (115km), Nha Trang - TP Phan Rang và Tháp Chàm (80km), thành phố Phan Rang và Tháp Chàm - Bắc Bình (70km), Bắc Bình - Phan Thiết (76km), Phan Thiết - Dầu Giây (98km).
Đối với các phương án huy động nguồn lực, Bộ Giao thông Vận tải cho rằng, các dự án trên tuyến cao tốc Bắc - Nam có kinh phí đầu tư rất lớn, nếu chỉ thu phí các phương tiện sẽ không thể hoàn vốn đầu tư, để dự án khả thi về mặt tài chính, bắt buộc phải có phần hỗ trợ của Nhà nước.
Do đó, Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị Chính phủ bổ sung vốn ngân sách Nhà nước trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020 (trái phiếu Chính phủ, vốn vay ưu đãi nước ngoài, ngân sách Nhà nước) để tham gia như là phần vốn góp để đầu tư các tuyến cao tốc Bắc-Nam phía Đông với kinh phí khoảng 93.544 tỷ đồng.
Ngoài ra, để tổ chức thực hiện được dự án, phía Bộ Giao thông Vận tải cũng đưa ra hàng loạt các cơ chế đặc thù về bảo lãnh doanh thu, bảo lãnh rủi ro tỷ giá và thậm chí là bảo lãnh của Chính phủ đối với khoản vay để kêu gọi nhà đầu tư nước ngoài và ngân hàng, tổ chức tín dụng nước ngoài tham gia; nếu huy động nguồn vốn vay trong nước cần phải tăng giới hạn tổng mức dư nợ cấp tín dụng…
Theo Bộ GTVT, nếu được phê duyệt, dự án đường cao tốc Bắc-Nam phía Đông đoạn Hà Nội - TP. HCM sẽ được khởi công các đoạn tuyến chậm nhất vào tháng 5/2019, thời gian hoàn thành chậm nhất cuối năm 2022.
Lo ngại khó hoàn thành đúng tiến độ vì thiếu vốn
Theo ông Phạm Hữu Sơn, Tổng giám đốc Tổng công ty Tư vấn thiết kế Giao thông vận tải (TEDI, trong đề án đầu tư tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam đoạn Hà Nội - TP. HCM, Bộ Giao thông Vận tải đặt mục tiêu đến năm 2022 hoàn thành đầu tư xây dựng 1.372km để nối thông toàn tuyến.
Khi đó, Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị Chính phủ dành một gói ngân sách riêng khoảng 70.000 tỷ đồng để hỗ trợ cho các dự án trên tuyến cao tốc Bắc-Nam thực hiện bằng hình thức PPP (công - tư). Tuy nhiên, trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, Bộ chỉ được phân bổ khoảng 70.000 tỷ đồng vốn trái phiếu Chính phủ trong 5 năm (2016-2020) cho tất cả dự án, bao gồm một số đoạn tuyến của cao tốc Bắc-Nam.
“Nếu dành toàn bộ nguồn tiền này để đầu tư cao tốc Bắc - Nam thì tất cả dự án sẽ phải dừng lại do không có tiền triển khai. Chính vì nguồn vốn bị thiếu nên trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, TEDI đã tính toán và đưa ra mục tiêu hoàn thành 573km vào năm 2022 với nguồn vốn Nhà nước hỗ trợ khoảng 41.414 tỷ đồng,” ông Sơn tiết lộ.
Theo đó, tổng mức đầu tư giai đoạn 1 của dự án (2017 - 2022) khoảng 88.530 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn Nhà nước hỗ trợ khoảng 41.414 tỷ đồng, chiếm 46,8% và nguồn vốn huy động từ các nhà đầu tư (vốn BOT) khoảng 47.116 tỷ đồng.
Trong giai đoạn này tận dụng các đoạn cao tốc đang khai thác gồm Pháp Vân - Cao Bồ, Thành phố Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây và các đoạn cao tốc đang triển khai thi công gồm La Sơn - Túy Loan, Đà Nẵng - Quảng Ngãi và đường Hồ Chí Minh hiện hữu đoạn Bùng - Cam Lộ đồng thời mở rộng đoạn Cao Bồ - Mai Sơn quy mô 4 làn xe cao tốc và xây dựng mới đoạn Mai Sơn - Vinh, Vĩnh Hảo - Phan Thiết với quy mô 4 làn xe cao tốc và đoạn Phan Thiết - Dầu Giây.
“Đến năm 2022, đường cao tốc Bắc-Nam sẽ khai thác đoạn Pháp Vân-Vinh, Cam Lộ-Quảng Ngãi và Vĩnh Hảo - Thành phố Hồ Chí Minh với tổng chiều dài 737km, trong đó chiều dài đầu tư xây dựng giai đoạn 1 khoảng 573km,” vị Tổng giám đốc TEDI thông tin.
Giai đoạn 2 (2023-2025), tổng nhu cầu vốn khoảng 114.612 tỷ đồng, nguồn vốn Nhà nước hỗ trợ 34.340 tỷ đồng (chiếm 30%) và nguồn vốn huy động từ các nhà đầu tư khoảng 80.272 tỷ đồng. Nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước nằm trong nguồn vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 được sử dụng để hỗ trợ giải phóng mặt bằng các đoạn tuyến cao tốc theo quy mô quy hoạch, phần còn lại để hỗ trợ công tác khảo sát, lập dự án đầu tư và hỗ trợ đầu tư xây lắp nhằm đảm bảo tính khả thi của phương án tài chính các dự án BOT.
Giai đoạn 3, sau năm 2025, đầu tư hoàn chỉnh toàn tuyến cao tốc Bắc-Nam theo quy mô phù hợp với quy hoạch được duyệt, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội.
