Ngày 30/5, ông Trần Bá Dương – Chủ tịch HĐQT Tập đoàn THACO – đã gửi tâm thư đến cổ đông, đối tác và toàn thể cán bộ nhân viên. Đây là động thái đáng chú ý, diễn ra sau khi THACO chính thức đề xuất được làm chủ đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam với quy mô lên tới 67 tỷ USD.
Trong tâm thư, ông Dương không chỉ thể hiện quyết tâm tham gia siêu dự án mà còn tiết lộ tiềm lực tài chính, các nguồn lực sẵn có trong hệ sinh thái của THACO để hiện thực hóa tham vọng này.
Nếu được chấp thuận, THACO sẽ thành lập một doanh nghiệp dự án với tỷ lệ sở hữu 51%, phần vốn còn lại được kêu gọi từ các doanh nghiệp tư nhân khác và Nhà nước. Trong số 20% tổng mức đầu tư mà doanh nghiệp dự án phải tự lo (tức khoảng 12,27 tỷ USD), THACO cam kết sẽ góp 159.120 tỷ đồng, tương đương khoảng 6,26 tỷ USD.
Chia đều cho 7 năm (2027-2033) – thời gian dự kiến thực hiện dự án – mỗi năm THACO cần huy động trung bình 22.730 tỷ đồng. Điều này làm dấy lên câu hỏi: Tiền ở đâu để THACO thực hiện?
Ông Trần Bá Dương nhấn mạnh trong tâm thư rằng, nguồn lực sẽ đến từ các mảng kinh doanh cốt lõi của tập đoàn như ô tô, nông nghiệp, bất động sản. Trong đó, bất động sản – với đại diện là Công ty CP Đầu tư Địa ốc Đại Quang Minh – là mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái.
Đại Quang Minh liên tục thế chấp tài sản
Ở mảng bất động sản, CTCP Đầu tư Địa ốc Đại Quang Minh là đơn vị chủ lực trong hệ sinh thái. Những thông tin về kết quả kinh doanh của Đại Quang Minh cũng không công bố rộng rãi. Tên tuổi Đại Quang Minh gắn liền với nhiều dự án đình đám như khu đô thị Sala (Thủ Thiêm) và cả dự án Tây Hồ Tây (Starlake).
Báo cáo tài chính năm 2023 cho thấy doanh thu công ty đạt khoảng 2.200 tỷ đồng. Tuy nhiên, lợi nhuận sau thuế giảm gần 37%, còn 744 tỷ đồng. Tổng tài sản đạt 41.900 tỷ đồng, nợ phải trả hơn 28.700 tỷ đồng – trong đó nợ tài chính ngắn hạn là 10.476 tỷ và dài hạn là 11.865 tỷ đồng, tổng cộng trên 22.300 tỷ đồng.
Để đáp ứng nhu cầu vốn, Đại Quang Minh liên tục thực hiện những giao dịch thế chấp tài sản. Thông tin cho thấy Đại Quang Minh có đến 2 hợp đồng thế chấp mà tài sản cầm cố là cổ phần do CTCP Xây dựng và phát triển nhà Hoàng Anh (HAL).
- Hợp đồng thứ nhất là hơn 196,36 triệu cổ phần nhà Hoàng Anh - đây là số cổ phần mà Đại Quang Minh mua lại từ Hoàng Anh Gia lai (HAG) của bầu Đức vào tháng 9/2019 (HAGL đã ghi nhận giá trị chênh lệch hơn 277 tỷ đồng vào doanh thu tài chính của năm với cú chốt lãi này). Giao dịch này ban đầu thực hiện tại ngân hàng Eximbank, sau đó chuyển khoản vay qua Ngân hàng TMCP Tiên Phong - Hội sở chính.
- Hợp đồng thứ 2, ký năm 2019, là việc thế chấp hơn 70,13 triệu cổ phần nhà Hoàng Anh tại Ngân hàng TMCP Tiên Phong - Hội sở chính.
Năm 2023, Đại Quang Minh tiếp tục thực hiện những giao dịch thế chấp đáng chú ý, trong đó:
- Tại Mizuho Bank: Thế chấp toàn bộ hơn 5,6 triệu cổ phần tại Công ty CP Giày da Sagoda, tương ứng hơn 98% vốn điều lệ (Sagoda là công ty con, do Đại Quang Minh nắm giữ 98,55% vốn điều lệ tính đến cuối năm 2023). Sagoda là chủ đầu tư dự án Trung tâm thương mại và siêu thị quy mô 25.088,3m2 tại quận Gò Vấp, TP HCM. Dự án được chấp thuận quy hoạch mặt bằng tổng thể từ tháng 5/2017. Tháng 1/2022, Sagoda được chấp thuận chuyển mục đích sử dụng đất từ cơ sở sản xuất giày sang đầu tư dự án Trung tâm thương mại; tăng từ 1 khối nhà lên thành 2 khối, tổng diện tích sàn xây dựng tăng lên thành 75.554m2.
- Tại UOB Vietnam: Thế chấp hợp đồng chuyển nhượng một phần dự án trong khu Starlake với Công ty TNHH Phát triển THT (chủ doanh nghiệp này chính là Daewoo E&C). Ngoài ra còn thế chấp cả quyền nhận tiền từ hợp đồng bảo hiểm liên quan dự án này.
Dự án khu trung tâm đô thị Tây Hồ Tây (Starlake) có tổng diện tích hơn 186ha, tổng vốn 548 triệu USD. Thời điểm cuối năm 2023, Đại Quang Minh đã rót hơn 1.500 tỷ đồng vào đầu tư xây dựng dự án này. Công ty THT từng liên tục được nhắc tới với việc 'xẻ' dự án Starlake ra bán. Đầu năm 2025, UBND TP Hà Nội đã ra quyết định thu hồi 15.087m2 đất thuộc ô đất B1CC4 do Công ty THT đã chuyển nhượng một phần lô đất cho Công ty TNHH Viesta vào năm 2023. Sau khi thu hồi, UBND TP Hà Nội đã giao lô đất này cho Viesta thuê lại. Công ty TNT cũng mới bị Cục thuế Hà Nội (nay là Cục thuế khu vực I) phạt và truy thu hơn 4,5 tỷ đồng tiền thuế.
- Tại Techcombank: Thế chấp lợi tức, quyền được nhận tiền bảo hiểm và khoản phải thu từ dự án trong khu đô thị mới Thủ Thiêm.
- Tại BIDV: Thế chấp quyền khai thác và xây dựng 2 căn biệt thự với diện tích hơn 2.200m² tại dự án Saroma Villa (Thủ Thiêm).
- Ngoài ra, Đại Quang Minh sau đó liên tục bổ sung những tài sản liên quan các dự án tại khu đô thị mới Thủ Thiêm vào các giao dịch đảm bảo.
Ông Trần Bá Dương
Vướng mắc tại dự án ở khu đô thị mới Thủ Thiêm
Trong tâm thư, ông Trần Bá Dương nhắc tới Đại Quang Minh, dự án Thủ Thiêm, và cho biết THACO kỳ vọng sớm thu được 7.600 tỷ đồng từ Khu đô thị Sala để bổ sung nguồn vốn cho các dự án khác. Đồng thời mong muốn dự án sớm được gỡ vướng để doanh nghiệp tiếp tục triển khai dự án.
Những vướng mắc tại khu đô thị mới Thủ Thiêm là câu chuyện diễn ra đã nhiều năm. Thậm chí, những người từng tìm hiểu kỹ đến nay đã quên hẳn các chi tiết cụ thể phía trong. Năm 2019, Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra, chỉ ra nhiều sai phạm, tồn đọng tại đây.
Khu đô thị mới Thủ Thiêm được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch năm 1996 với quy mô 930ha, là khu đô thị bền vững, kết hợp với cảnh quan tự nhiên, trong đó khu đô thị mới là 770ha và khu tái định cư 160ha. Theo quy hoạch 1/2000 được UBND thành phố phê duyệt, khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm thuộc các địa bàn phường An Khánh, An Lợi Đông, Thủ Thiêm và 1 phần phường Bình An, Bình Khánh.
Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm được chia làm 5 khu vực chính, gồm khu lõi trung tâm chính, khu dân cư phía Bắc, khu dân cư dọc Đại lộ Mai Chí Thọ, khu dân cư phía Đông và khu châu thổ phía Nam.
UBND thành phố đã chỉ định một số nhà đầu tư xây dựng các dự án theo hình thức BT trong khu đô thị mới Thủ Thiêm, trong đó, Đại Quang Minh làm chủ đầu tư các dự án gồm 4 tuyến đường chính và dự án cầu Thủ Thiêm 2.
Theo Thanh tra Chính phủ, toàn bộ quỹ đất 221,68ha trong khu đô thị mới Thủ Thiêm được tạo ra bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước, nhưng UBND thành phố đã sử dụng để thanh toán đối ứng cho các dự án BT được chỉ định nhà đầu tư, nhất là các dự án hạ tầng, không thông qua hình thức đấu thầu hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất, không đấu giá quyền sử dụng đất… là vi phạm quy định. Trong đó nổi bật là 4 tuyến đường chính và cầu Thủ Thiêm 2 do Đại Quang Minh làm chủ đầu tư.
Theo kết luận Thanh tra Chính phủ, UBND thành phố phê duyệt chi phí đầu tư bình quân 26 triệu đồng/m2, giảm khoảng 50% so với mức giá được các sởm ngành đề xuất ban đầu, do loại bớt một số chi phí ra khỏi hạng mục công trình đã được phê duyệt; tổng giá trị 17.042 tỷ đồng. Theo Thanh tra Chính phủ, điều này là không đúng quy định…
Phối cảnh khu đô thị mới Thủ Thiêm
Một số sai phạm tại dự án 4 tuyến đường chính được nêu rõ:
+ Chưa tổ chức đấu thầu, không đánh giá năng lực nhà đầu tư trước khi giao dự án BT 4 tuyến đường cho Đại Quang Minh.
+ Dự án được phê duyệt tổng mức đầu tư hơn 12.182 tỷ đồng khi chưa làm rõ ý kiến các cơ quan liên ngành. Một số khoản phê duyệt cũng không đúng với quy định với tổng giá trị 1.519 tỷ đồng.
+ UBND thành phố ký hợp đồng BT với công ty Đại Quang Minh, trong đó xác định giá trị quyền sử dụng đất để thanh toán đối ứng hợp đồng BT là 12.490 tỷ đồng khi chưa có chứng thư thẩm định giá là sai quy định. Điều này dẫn tới chênh lệch giảm tiền sử dụng đất hơn 3.900 tỷ đồng so với giá trị thực được UBND thành phố thẩm định.
+ UBND thành phố đã tính tiền sử dụng đất phải nộp là 4.225 tỷ đồng; số đã nộp 2.376 tỷ đồng. Số tiền sử dụng đất chưa nộp hơn 1.800 tỷ đồng đến ngày công bố kết luận thanh tra. Đề xuất tính lãi chậm nộp và thu hồi tiền tránh thất thoát của Nhà nước.
+ Tiến độ xây dựng chậm, thi công khi chưa có giấy phép nhiều hạng mục.
Phối cảnh khu đô thị Sala
Với dự án cầu Thủ Thiêm 2:
Riêng cầu Thủ Thiêm 2, trước đó, Thủ tướng chấp thuận chủ trương chỉ định nhà đầu tư. UBND thành phố lúc đó có chủ trương chọn Vinaconex (VCG), nhưng sau đó lại giao cho Đại Quang Minh, điều chỉnh từ 4 lên 6 làn, mà không báo cáo lại, cũng chưa có báo cáo nghiên cứu khả thi được duyệt. Tổng mức đầu tư cầu này hơn 4.260 tỷ đồng, trong đó có 252 tỷ đồng chi phí không đúng quy định.
Phối cảnh dự án cầu Thủ Thiêm 2
Để huy động hơn 6 tỷ USD tham gia đường sắt tốc độ cao, THACO của ông Trần Bá Dương đang phải tính đến nguồn lợi nhuận khoảng 15.000 tỷ đồng tạo ra từ hệ sinh thái mỗi năm. Tuy vậy, ở mảng bất động sản, Đại Quang Minh đang gặp khó tại dự án trọng điểm chờ ngày gỡ vướng. Tình hình tài chính cũng không quá khả quan khi đòn bẩy lớn, vay nợ nhiều. Chỉ khi các vấn đề tồn đọng tại Thủ Thiêm được xử lý dứt điểm, thì dự án Sala của tỷ phú Trần Bá Dương mới có cơ sở để tiếp tục đẩy mạnh triển khai.
Ở mảng nông nghiệp, Thaco Agri đang gánh nặng tài chính, kết quả kinh doanh ảm đạm với số lãi ít ỏi đang chưa thể thuyết phục được nhà đầu tư. Tính đến hết tháng 6/2024, tổng nợ phải trả vượt 42.500 tỷ đồng, gấp 2,9 lần vốn chủ sở hữu.
Không chỉ riêng Thaco Agri, mối nhân duyên với HAGL Agrico (HNG) cũng đang khiến Thaco phải tốn không ít tiền. Hiện Thaco đang sở hữu 27,36% vốn điều lệ HAGL Agrico, và cho doanh nghiệp này vay hơn 9.200 tỷ đồng. Đáng nói, HAGL Agirco liên tục thua lô, tổng lỗ luỹ kế gần 9.500 tỷ đồng, khiến câu chuyện thu hồi hiệu quả đầu tư của Thaco trở nên khá xa.
Dù vậy, trong tâm thư, ông Trần Bá Dương cũng tự tin: Sau 6 năm đầu tư quy mô lớn, mảng nông nghiệp bđã định hình, dự kiến năm 2025 có lãi và lợi nhuận đột phá vào năm 2027.
Việc minh bạch tài chính, tháo gỡ vướng mắc pháp lý và triển khai dự án hiệu quả sẽ là những điều kiện tiên quyết để THACO có thể được chọn để trở thành nhà đầu tư trong đại dự án đường sắt tốc độ cao 67 tỷ USD của Việt Nam.
