Theo báo Người Lao Động, một nghiên cứu mới do Đại học Công nghệ Nanyang (NTU - Singapore) thực hiện cho thấy, 48 thành phố ven biển trải khắp châu Á, châu Phi, châu Âu và châu Mỹ đang bị sụt lún với tốc độ trung bình ít nhất 1cm mỗi năm trong giai đoạn 2014-2020. Đài BBC ước tính, gần 76 triệu người hiện đang sinh sống tại những khu vực bị ảnh hưởng trực tiếp bởi hiện tượng địa chất này.
Theo nhóm nghiên cứu, nguyên nhân chủ yếu gây ra sụt lún là do xây dựng quá mức, khai thác tài nguyên, chuyển động kiến tạo địa chất, đặc biệt là khai thác nước ngầm quá mức - yếu tố chiếm tới một nửa số trường hợp trong khảo sát. Khi nước ngầm bị hút cạn, lớp đất phía dưới mất đi độ rỗng, dẫn đến bị nén chặt lại và sụt lún, kéo theo nhà cửa, đường sá và hạ tầng bị biến dạng hoặc hư hỏng.
Ngập lụt tại Jakarta. Ảnh: BBC
Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng tại các thành phố nằm trên vùng châu thổ thấp ven biển như Jakarta (Indonesia), Bangkok (Thái Lan) và Thượng Hải (Trung Quốc) - nơi có mật độ dân số cao và nhu cầu sử dụng nước vượt xa khả năng cung cấp. Tại Jakarta, gần 50% diện tích thành phố đã nằm dưới mực nước biển và chỉ trong một thập kỷ qua, các đợt lũ lớn đã khiến hàng trăm người thiệt mạng, hơn 280.000 người phải sơ tán.
Tại Việt Nam, TP. HCM cũng đang đối mặt với tình trạng sụt lún nghiêm trọng. Nghiên cứu công bố trên Nature Sustainability vào năm 2024 đã xếp TP. HCM vào top 5 thành phố có tốc độ sụt lún nhanh nhất thế giới.
Theo Sở Xây dựng TP. HCM, tính đến tháng 5/2024, tổng diện tích vùng bị sụt lún trên địa bàn đã lên tới gần 7.200ha. Các khu vực gần sông, kênh rạch chịu ảnh hưởng nặng nề hơn, với tốc độ lún trung bình từ 10-15mm/năm, có nơi lên tới 6-8cm/năm.
TP. HCM cũng có tốc độ sụt lún nhanh chóng. Ảnh minh họa
Số liệu khảo sát của JICA (Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản) cho thấy, tốc độ lún tại các khu vực tập trung nhiều công trình thương mại ở TP. HCM có thể đạt tới 7-8cm/năm, cao gấp đôi so với tốc độ nước biển dâng (khoảng 1cm/năm). Tổng diện tích bị lún từ năm 2004 đến 2014 đã lên tới 239km2, tập trung tại Bình Chánh, quận 8, quận Bình Tân, quận 7, Nhà Bè và một số khu vực thuộc TP. Thủ Đức.
Năm 2019, trên phạm vi toàn TP. HCM, diện tích vùng lún nhanh trên 15mm/năm là 14.775ha, vùng lún tương đối nhanh từ 10-15mm/năm là 22.331ha và vùng lún trung bình 5-10mm/năm là 29.560ha.
Trên thế giới, một số đô thị đã bắt đầu áp dụng các giải pháp đối phó với sụt lún. Như tại Jakarta (Indonesia) và Alexandria (Ai Cập), chính quyền đã xây dựng hệ thống đê chắn và tường biển để ngăn nước tràn vào. Tuy nhiên, các công trình này lại tạo ra "hiệu ứng lòng chảo", khiến nước mưa và nước sông khó thoát ra ngoài, làm trầm trọng thêm tình trạng ngập úng.
Tokyo (Nhật Bản) chọn cách tiếp cận khác là cấm khai thác nước ngầm và đầu tư hệ thống cấp nước tập trung. Đây là giải pháp hiệu quả nhưng đòi hỏi chi phí lớn và sự đồng thuận xã hội cao.
Ngoài ra, các mô hình "thành phố bọt biển" - thiết kế đô thị với nền đất thấm nước và không gian xanh nhằm điều tiết nước mưa đang được áp dụng thử nghiệm tại Thượng Hải (Trung Quốc) và Berlin (Đức).
Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo, nếu không có quyết tâm chính trị mạnh mẽ và chính sách hạn chế khai thác nước ngầm, hàng triệu người tại các đô thị ven biển sẽ tiếp tục đối mặt với nguy cơ ngập úng kinh niên và mất ổn định hạ tầng đô thị trong tương lai gần.
