Vượt rào cản, giữ đà tăng trưởng

Thách thức lớn từ thuế quan và cạnh tranh quốc tế

Ông Nguyễn Hoàng Linh, Giám đốc Nghiên cứu Công ty Quản lý quỹ Vietcombank cho biết, nếu loại trừ nhóm hàng điện tử gồm máy vi tính và điện thoại, mức tăng trưởng xuất khẩu thực tế từ đầu năm đến nay chỉ còn 4%. Trong thời gian qua, nhiều mặt hàng xuất khẩu ghi nhận suy giảm: dệt may giảm 4,8%, sản phẩm gỗ giảm 6,7%, giày dép giảm 3,9%.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhận định, xuất khẩu sắp tới còn đối diện nhiều rủi ro từ căng thẳng địa chính trị, cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, chính sách thương mại ngày càng khắt khe của Mỹ và nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng. Với độ mở thuộc nhóm cao nhất thế giới, Việt Nam khó tránh khỏi tác động tiêu cực. Ông Diên chỉ rõ những thách thức trước mắt khá rõ ràng. Trước hết, các rào cản thuế quan và biện pháp phòng vệ thương mại từ các thị trường lớn đang tác động trực tiếp lên nhu cầu và số lượng đơn hàng. Việc một số chính sách thuế quan của đối tác, đặc biệt là các biện pháp mới của Mỹ và áp lực từ các vụ điều tra phòng vệ thương mại, đã làm giảm đơn hàng mới và gia tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp xuất khẩu.

Bên cạnh đó, yêu cầu ngày càng khắt khe từ các nhà mua hàng quốc tế về tiêu chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc, lao động và nhất là các tiêu chuẩn “xanh” như giảm phát thải, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường đang làm gia tăng chi phí chuyển đổi cho nhiều ngành hàng chủ lực như dệt may, da giày, nông thủy sản và điện tử... Điều này buộc doanh nghiệp Việt Nam phải đẩy nhanh công cuộc chuyển dịch sang công đoạn có giá trị gia tăng cao hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Lạc quan vượt rào cản

Một tín hiệu tích cực vừa xuất hiện khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) hạ lãi suất lần đầu trong năm nay, giảm 25 điểm cơ bản xuống 4,0 – 4,25% và dự kiến còn tiếp tục cắt giảm trong những tháng cuối năm. Động thái này khiến đồng USD yếu đi, giảm áp lực lên tỷ giá VND, đồng thời hạ chi phí nhập khẩu nguyên liệu đầu vào. Doanh nghiệp xuất khẩu nhờ vậy có cơ hội giảm giá thành, tăng sức cạnh tranh. Ngoài ra, lãi suất vay vốn thấp hơn cũng giúp tiêu dùng và đầu tư tại Mỹ cải thiện, mở rộng dư địa cho hàng hóa Việt Nam.

Theo Tổng cục Thống kê, kim ngạch xuất khẩu năm 2025 có thể cán mốc 470 – 480 tỷ USD, xuất siêu từ 15 – 20 tỷ USD tùy thuộc biến động giá nguyên liệu và nhu cầu quý IV. Các ngành chủ lực gồm điện tử, dệt may, nông sản và thủy sản tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt. Ông Nguyễn Hoàng Linh nhận định, nếu duy trì đà xuất siêu hiện nay, thặng dư thương mại cả năm có thể vượt 25 tỷ USD, tuy thấp hơn kế hoạch 30 tỷ USD của Chính phủ nhưng vẫn là kết quả tích cực, góp phần ổn định tỷ giá.

Trong bối cảnh đó, ngành thủy sản được dự báo có nhiều triển vọng. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) kỳ vọng kim ngạch cả năm sẽ cán mốc 10 tỷ USD.

Với dệt may, khó khăn lớn đến từ các rào cản thuế quan mới của Mỹ khiến giá bán lẻ hàng tiêu dùng tăng, làm giảm nhu cầu. Để đạt mục tiêu kim ngạch 47 – 48 tỷ USD, các doanh nghiệp trong ngành đang tích cực trao đổi với khách hàng Mỹ tìm giải pháp chia sẻ chi phí, đồng thời đẩy mạnh hợp tác với các thị trường khác như Canada, Nhật Bản, châu Âu và Hàn Quốc.

Ngành nhựa đứng trước sức ép đáng kể khi Mỹ áp thuế đối ứng, khiến chi phí sản phẩm tăng cao và mất lợi thế so với Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia. Riêng mặt hàng ván sàn giả gỗ – chiếm gần một nửa kim ngạch xuất khẩu nhựa sang Mỹ năm 2024 (3,3 tỷ USD) đang đối diện nguy cơ giảm mạnh.

Trước bối cảnh nhiều “chướng ngại vật”, chuyên gia và cơ quan quản lý đưa ra các giải pháp giữ đà xuất khẩu trong những tháng cuối năm. Thứ nhất, tăng cường xúc tiến thương mại, tận dụng hiệp định tự do, mở rộng cả thị trường truyền thống lẫn mới nổi, tập trung hội chợ, triển lãm, kết nối trực tuyến để thu đơn hàng kịp thời. Thứ hai, hỗ trợ doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ thông qua tư vấn kỹ thuật, chứng nhận xanh, chuyển đổi số trong quản trị đơn hàng đặc biệt cho khối vừa và nhỏ. Thứ ba, đẩy mạnh điện tử hóa thủ tục xuất khẩu, rút ngắn thời gian thông quan, giảm chi phí logistics. Thứ tư, nâng tỷ lệ nội địa hóa nguyên liệu để giảm phụ thuộc nguồn cung dễ đứt gãy. Thứ năm, tăng cường ngoại giao kinh tế, thương lượng tháo gỡ rào cản, giảm thiểu rủi ro thuế quan. Bộ Công Thương khẳng định sẽ tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng khai thác tối đa các thị trường hiện có, mở rộng sang các thị trường mới nổi, đồng thời đổi mới công tác xúc tiến thương mại, tăng cường cảnh báo sớm rủi ro, tháo gỡ khó khăn để hỗ trợ doanh nghiệp vững bước trong giai đoạn tới.