Trong báo cáo mới nhất về các bệnh không lây nhiễm năm 2018 vừa được công bố, các thành viên của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) có nhiều ý kiến khác nhau về tính hiệu quả của chính sách thuế này trong việc định hướng tiêu dùng và bảo vệ sức khỏe của người dân.
Cụ thể, đã có những ý kiến cho rằng nước ngọt không phải là nguyên nhân duy nhất đối với một số bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, béo phì và ung thư.
Báo cáo của WHO đã liệt kê ra bốn yếu tố là nguyên nhân chính gây ra các loại bệnh này. Đó là thuốc lá, lạm dụng đồ uống có cồn, chế độ ăn uống không lành mạnh và lối sống ít vận động. Cùng với đó, ô nhiễm không khí cũng được xem là một tác nhân gây ra sự gia tăng của các căn bệnh này.
Ngoài ra, theo nhiều nghiên cứu khoa học thì việc sử dụng màn hình điện tử thường xuyên, ngủ không đủ thời gian tối thiểu hoặc tiêu thụ nhiều các thực phẩm có chứa chất béo hay hàm lượng muối cao cũng có thể là nguyên nhân gây ra các bệnh nói trên.
Theo số liệu thống kê, trên thế giới có khoảng 40 quốc gia áp thuế đặc biệt đối với nước ngọt với mục tiêu giảm và ngăn ngừa các bệnh tiểu đường và béo phì.
Tuy nhiên, tỷ lệ người thừa cân, béo phì và tiểu đường ở các quốc gia áp dụng thuế TTĐB trên nước ngọt không những không giảm mà còn tăng đều qua các năm. Ví dụ, tại khu vực châu Á chỉ có 4 quốc gia áp thuế đối với nước ngọt là Brunei, Campuchia, Lào và Thái Lan. Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỉ lệ béo phì ở độ tuổi từ 5 đến 19 tuổi và độ tuổi từ 18 tuổi trở lên ở các nước này vẫn tăng liên tục trong 16 năm qua.
Trong bối cảnh đó, báo cáo của WHO đã đề xuất một số giải pháp nhằm ngăn chặn sự gia tăng của các bệnh không lây nhiễm. Cụ thể là, chính phủ và các tổ chức, doanh nghiệp cùng phối hợp tạo ra một môi trường thuận lợi, thúc đẩy chế độ ăn uống lành mạnh và tăng cường hoạt động thể chất.
Hiện nay, một số quốc gia có tỷ lệ người béo phì và tiểu đường tăng cao như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia, Singapore hay Úc, đã và đang tập trung vào các chính sách và chương trình giáo dục về dinh dưỡng, rèn luyện thể lực và tăng cường vận động.
Cụ thể, tại Singapore, chính phủ đã áp dụng chương trình dán nhãn biểu tượng “Healthier choice - HCS” (tạm dịch là “Sự lựa chọn lành mạnh” đối với các sản phẩm thực phẩm đóng gói để giúp người tiêu dùng lựa chọn đúng sản phẩm theo nhu cầu. Đến nay, 80% người dân tại đây đã lựa chọn sử dụng những sản phẩm có dán nhãn này nhằm bảo vệ sức khoẻ.
Ngoài ra, WHO cũng khuyến cáo Chính phủ các nước nên xây dựng và thực hiện một mô hình kinh tế mới cho các hoạt động phòng chống các bệnh không lây nhiễm, với các bằng chứng cho thấy các biện pháp tập trung đầu tư vào nguồn nhân lực và tăng trưởng kinh tế sẽ rất hiệu quả.
Bên cạnh đó, WHO khuyến nghị nên tăng tỷ lệ phân bổ ngân sách quốc gia cho hoạt động y tế, nâng cao sức khỏe, các chức năng y tế cộng đồng. Đồng thời, thực hiện các biện pháp tài khóa với các cân nhắc dựa trên các bằng chứng đã được chứng minh đối với những sản phẩm không tốt cho sức khỏe.
Cộng đồng quốc tế cũng cần đầu tư nhiều hơn cho các hoạt động kiểm soát và phòng ngừa các bệnh không lây nhiễm thông qua các kênh song phương và đa phương và tổ chức các diễn đàn sức khỏe cho các nhà đầu tư để hỗ trợ các hoạt động, chương trình phòng chống các bệnh không lây nhiễm.
