Nút thắt lớn nhất: Thủ tục kéo dài, vốn không thể vào nhanh
Chia sẻ tại Hội thảo “Kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế" sáng 26/5, ông Đậu Anh Tuấn cho biết: "Gần đây, chúng ta nói nhiều đến các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển. Tuy nhiên, vấn đề cụ thể cần được hỗ trợ là gì thì vẫn chưa được xác định rõ ràng.
Nhìn từ quy trình đầu tư các dự án có sử dụng đất, nếu muốn hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân một cách thực chất, điều quan trọng nhất là cải cách thủ tục để dòng vốn có thể chảy vào nền kinh tế một cách nhanh chóng. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp rất muốn đầu tư, nhưng lại bị cản trở bởi thủ tục quá dài và phức tạp, buộc họ phải trì hoãn, thậm chí từ bỏ kế hoạch kinh doanh".
Ông Đậu Anh Tuấn – Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)
Để triển khai một dự án có sử dụng đất, nhà đầu tư phải trải qua hàng loạt thủ tục: từ quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, đề xuất dự án, xin chấp thuận chủ trương đầu tư, phê duyệt kế hoạch sử dụng đất các cấp, lựa chọn nhà đầu tư, tổ chức đấu thầu... rồi mới đến các thủ tục liên quan đến đất đai, xây dựng, môi trường, phòng cháy chữa cháy, an ninh quốc phòng, và cuối cùng là xin giấy phép xây dựng.
"Tổng thể, có ít nhất 15 nhóm thủ tục lớn, mỗi nhóm lại chia nhỏ thành nhiều quy trình con. Doanh nghiệp buộc phải 'chạy đi chạy lại' giữa nhiều sở, ngành và cấp chính quyền khác nhau", ông Tuấn phân tích.
Quy trình thực hiện dự án đầu tư thực hiện ở nhiều CQNN, ở cả cấp TƯ và địa phương.
Một vấn đề nổi cộm khác là hệ thống pháp luật hiện hành còn phức tạp và thiếu ổn định. Theo thống kê của VCCI, các doanh nghiệp đang phải tuân thủ ít nhất 12 luật khác nhau và hơn 20.000 thông tư, văn bản hướng dẫn. "Dù thời gian gần đây số lượng nghị định, thông tư đã giảm, nhưng mức độ phức tạp thì chưa được cải thiện đáng kể", ông Tuấn cho biết.
Điều đáng lo ngại là khung pháp lý thường xuyên thay đổi. Một dự án đầu tư có thể kéo dài nhiều năm, nhưng trong thời gian đó, các quy định pháp luật có thể bị sửa đổi nhiều lần, tạo ra rủi ro pháp lý lớn cho nhà đầu tư. Nhiều doanh nghiệp thậm chí không thể xác định được thời điểm hoàn thành dự án – có thể là 2 năm, 5 năm, hoặc hơn 10 năm – khiến kế hoạch kinh doanh bị đảo lộn, không kịp thích ứng với diễn biến thị trường.
Cần một cuộc "đại phẫu" thể chế để doanh nghiệp tư nhân trỗi dậy: Không chỉ sửa luật, mà có thể bỏ luật
Dẫn kết quả khảo sát thường niên của VCCI với khoảng 14.000 doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn cho biết: Có tới 74% doanh nghiệp từng phải trì hoãn hoặc hủy bỏ kế hoạch kinh doanh do vướng mắc thủ tục hành chính liên quan đến đất đai. Đặc biệt, 67% doanh nghiệp phản ánh thời gian xử lý hồ sơ kéo dài hơn quy định, trong đó nổi bật là khâu xác định giá đất – một "điểm nghẽn" khiến hàng loạt dự án bị "đắp chiếu".
Trước thực trạng này, ông Tuấn đặt vấn đề: "Liệu chúng ta có thực sự cần Luật Đầu tư như hiện nay? Liệu có cần duy trì thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư không, trong khi đã có các luật riêng quản lý về quy hoạch, đất đai, môi trường, xây dựng...? Tại sao lại cần thêm một lớp thủ tục đầu tư lặp lại các nội dung này?".
Theo ông Tuấn, cần rà soát kỹ lưỡng và dũng cảm loại bỏ những thủ tục không cần thiết, thay vì chỉ sửa đổi dàn trải. "Phải cải cách mạnh mẽ, thậm chí bỏ luật, để tạo ra những đột phá thực sự. Suy cho cùng, nếu muốn kinh tế tư nhân tăng trưởng hai con số, thì dòng vốn đầu tư phải vào nền kinh tế nhanh chóng và ít rủi ro hơn".
Một điểm sáng được ông Tuấn chỉ ra là việc sửa đổi bốn luật đầu tư được Quốc hội thông qua vào tháng 1 vừa qua, trong đó có cơ chế "đầu tư đặc biệt" – cho phép nhà đầu tư thực hiện dự án theo hình thức hậu kiểm, với thủ tục ngắn gọn nếu đáp ứng đủ tiêu chuẩn và được tổ chức tư vấn xác nhận.
Tuy nhiên, hiện cơ chế này mới chỉ áp dụng với các dự án công nghệ cao. Ông Tuấn kỳ vọng trong thời gian tới, cơ chế này sẽ được mở rộng sang các lĩnh vực sản xuất khác, đặc biệt là các doanh nghiệp tư nhân trong nước. Đây sẽ là cú hích quan trọng, thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân vươn lên mạnh mẽ.
Ông Tuấn khẳng định: "Tinh thần của Nghị quyết 68 là rất đột phá. Nhưng để biến tinh thần ấy thành hành động, Quốc hội và Chính phủ cần có những bước đi mạnh mẽ và quyết liệt hơn nữa. Phải phân cấp, phân quyền thực chất, loại bỏ rào cản thủ tục và hướng tới một mô hình quản lý thông minh, minh bạch hơn – đó chính là con đường để doanh nghiệp tư nhân Việt Nam tự tin đầu tư, phát triển, và góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế bền vững, năng động của đất nước trong giai đoạn tới."
