Thông thường, phong tục của người Việt đều làm cỗ cúng trong suốt ba ngày Tết, trong đó lễ cúng sáng mùng 1 và lễ hóa vàng mùng 3 là quan trọng nhất.
Lễ cúng mùng 1 có ý nghĩa khai xuân, mở đầu một năm mới nên thường được các gia đình chuẩn bị và tiến hành với nghi thức đầy đủ, trang trọng.
Chuẩn bị mâm cỗ cùng mùng 1 Tết Nguyên đán Canh Tý 2020 thế nào?
Chuẩn bị cỗ cúng là khâu quan trọng nhất và cũng vất vả nhất. Thông thường, sáng mùng 1 các gia đình đều dậy sớm để nấu nướng, sắm sửa cỗ cúng. Mâm cỗ cúng sáng mùng 1 tết thường được chuẩn bị đầy đủ nhất. Theo phong tục truyền thống, mâm cỗ cúng này thường gồm “bốn bát, sáu đĩa”, với nhiều nhà có điều kiện kinh tế và cầu kỳ hơn thì có thể là “tám bát, tám đĩa”.
Nhưng dù chuẩn bị mâm cơm theo cách nào thì thông thường các gia đình vẫn theo công thức sau: Một bát bóng nấu, một bát miến, một bát măng, một đĩa gà luộc, một đĩa nem, một đĩa giò, một đĩa xôi, một đĩa nộm. Sự đủ đầy của những món ăn trong mâm cỗ sáng mùng 1 Tết mang ý nghĩa dâng lên tổ tiên, thần linh những vật phẩm trọn vẹn nhất để cầu mong một năm mới no đủ, an vui, mạnh khỏe và nhiều may mắn.
Tuy nhiên, đối với những gia đình vợ chồng trẻ hoặc ít người, việc chuẩn bị mâm cỗ cầu kỳ là rất vất vả. Mặt khác, nấu nướng nhiều mà nhà ít người ăn (nhất là nhiều khi còn phải đi ăn ở nhà ông trưởng hay hai bên nội ngoại chẳng hạn), thức ăn cứ dồn bữa nọ sang bữa kia có khi để hư hỏng rất lãng phí. Vì vậy, mâm cỗ cúng Tết cũng được giản lược dần.
Thực tế từ chiều 30, nhà nào cũng đã lau dọn, bày biện ban thờ để cúng Tất niên, nên trên ban thờ hầu như đã khá đầy đủ các loại lễ vật để cúng trong suốt 3 ngày Tết như: Bánh kẹo, hoa quả, rượu, trầu cau, bánh chưng, vàng mã, đèn hương…; trong đó bánh chưng thường đã được coi như một thức lễ mặn rồi. Do đó, mâm cỗ cúng sáng mùng 1 Tết chỉ cần các món nóng với đầy đủ có bát, có đĩa là được. Ví dụ như cơm cúng, một hoặc hai bát nấu, một đĩa xào, một đĩa giò lụa hay giò xào, có thể thêm đĩa nem và đừng quên chén nước trắng…, cũng được coi là đầy đủ bát đĩa và chủng loại món ăn.
Nghi thức lễ cúng Tết Nguyên Đán Canh Tý 2020
Sau khi chuẩn bị xong, mâm cỗ cúng được dâng lên ban thờ. Chủ nhà ăn mặc chỉnh tề, lên hương, vái lạy Thần linh, tổ tiên và khấn cầu mong một năm mới gia đình an khang thịnh vượng, gặp điều may mắn, phúc lộc dồi dào… (có bài văn khấn để tham khảo cuối bài). Lễ cốt ở tâm thành. Vì vậy chủ nhà cũng có thể khấn nôm: Đọc “Nam mô A di đà Phật” và vái lạy 3 vái; kính lạy các vị Thần linh thổ địa, gia tiên tiền tổ, ông bà cha mẹ, bà cô ông mãnh… Tiếp đến xung tên, địa chỉ rồi kính mời Thần linh, gia tiên về hưởng lễ vật, khấn những điều cầu xin được phù hộ (thường là bình an, may mắn, an khang thịnh vượng…). Sau đọc “Nam mô A di đà Phật” và vái lạy 3 lần là kết thúc. Chờ cho tàn tuần hương thì hạ lễ, cả gia đình quây quần bên mâm cơm năm mới vui vẻ ấm cúng.
Ngày trước, các gia đình thường dâng cỗ cúng đầy đủ các bữa trong suốt ba ngày Tết. Càng ngày, không cứ ở thành thị mà ngay cả nông thôn người ta cũng dành nhiều thời gian cho việc đi lễ chùa, thăm hỏi, chúc tụng và du xuân, nên việc cúng bái cũng được giản lược dần. Thông thường, ngày nay các gia đình chỉ làm cỗ cúng buổi sáng và buổi chiều, trong đó cỗ cúng sáng mùng 1 là quan trọng nhất. Còn các buổi khác có thể chỉ cần cơm nóng, bát nấu, đĩa xào, khoanh giò là được.
Văn khấn cúng sáng mùng 1 Tết Nguyên Đán Canh Tý 2020 (tham khảo)
Bài văn khấn tổ tiên ngày mùng 1 Tết 2020
Nam mô A di đà Phật (vái, khấn đọc 3 lần)
Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát (vái, khấn đọc 3 lần)
Hôm nay ngày mùng 1 tháng giêng năm Canh Tý
Tại… (địa chỉ nhà)
Tín chủ con tên là….. cùng toàn gia kính bái.
Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.
Con kính lạy các vị tổ bá, tổ thúc, tổ cô, các vong linh phụ thờ theo tiên tổ.
Nay nhân ngày đầu xuân năm mới, ngày mùng 1 tháng Giêng năm Canh Tý 2020.
Con cháu cúi lạy, đọc văn khấn cúng đầu năm mới 2020 tạ ơn ân đức trời cao biển rộng của tổ tiên đã phù hộ độ trì cho toàn gia chúng con một năm qua bình an vô sự.
Tín chủ con cùng toàn gia xin được sửa sang chuẩn bị hương hoa ngũ quả, mâm lễ cúng gọi là lễ bạc lòng thành, trước án kính lễ, sau xin chứng giám phù hộ.
Tín chủ con xin được cúi lạy kính mời vong linh tổ tiên cùng….(tên những người được thờ cúng trong nhà) cùng về hâm hưởng lễ vật. Cầu xin tổ tiên phù hộ độ trì cho toàn gia chúng con bước sang năm mới luôn được bình an, mọi sự yên lành, công việc hanh thông, gia đình êm ấm.
Con xin kính cáo!
A Di đà Phật!” (vái 3 lần)
Bài văn khấn mùng 1 Tết 2020 cúng Thần linh
Thông thường, mỗi gia đình đều có 2 ban thờ là ban thờ tổ tiên và ban thờ Thổ Công. Hoặc các công ty, doanh nghiệp cũng lập một ban thờ Thần Tài, ban thờ các vị Chư Thần riêng. Vào ngày mùng 1 Tết, ngoài việc chuẩn bị lễ vật cúng gia tiên thì mỗi gia đình cũng cần chuẩn bị lễ vật cúng các vị Thần linh cai quản khu đất gia đình mình đang ở, nhằm tạ ơn các vị đã chở che phù hộ và cầu mong một năm mới an lành, thịnh vượng.
Bài văn khấn cúng mùng 1 Tết cúng Thần linh như sau:
“Nam mô A di đà Phật! (khấn lạy đọc 3 lần)
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy ngài Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Kim niên
Con kính lạy ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân
Con kính lạy ngài Thổ địa tôn thần
Con kính lạy ngài Địa chủ tài thần
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Bản gia Táo quân và tất cả các vị Thần linh cai quản trong khu vực này.
Tín chủ con tên là…..
Tuổi: …………………………
Ngụ tại: …………(địa chỉ)
Hôm nay là ngày mùng 1 Tết Canh Tý năm 2020.
Nhân tiết minh niên, đầu xuân năm mới, con xin đọc văn khấn cúng thần linh đầu năm.
Tín chủ con xin được chuẩn bị lễ vật hương hoa, cỗ cúng cơm canh, lễ bạc lòng thành, bày ra trước án, dâng cúng Thiên Địa Tôn Thần.
Tín chủ con và toàn gia xin cúi đầu kính lạy mời các vị Chư Thần cai quản trong khu đất này về hưởng thụ lễ vật, cúi xin giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành.
Cầu mong ơn trên luôn phù hộ, độ trì, chở che toàn gia chúng con một năm mới bình an vô sự, công việc hanh thông, mọi sự tốt lành.
Toàn gia chúng con lễ bạc tâm thành xin được kính lễ, cúi xin chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 lạy)”.
