Cầu ngói cổ 250 tuổi sở hữu kiến trúc thượng gia, hạ kiều hiếm có tại Việt Nam

Cầu ngói Thanh Toàn, một di tích gần 250 năm tuổi tại Huế, không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là một tài sản văn hóa vô giá, thu hút sự quan tâm đặc biệt trong bối cảnh phát triển du lịch và bảo tồn di sản. Đây là một ví dụ điển hình về giá trị lịch sử và tiềm năng khai thác bền vững của các công trình di sản.

Tọa lạc yên bình tại xã Thủy Thanh, thị xã Hương Thủy (TP. Huế), cầu ngói Thanh Toàn được ví như một biểu tượng kiến trúc làng quê đặc sắc của xứ Huế. Với chiều dài 17,8m và rộng 5,3m, cây cầu được chia thành 7 gian như những ngôi nhà truyền thống. Thiết kế bằng gỗ tinh xảo cùng mái ngói cổ kính không chỉ phục vụ mục đích giao thông mà còn khẳng định giá trị thẩm mỹ và kỹ thuật của kiến trúc dân gian Việt Nam.

Được xây dựng vào năm 1776, cầu ngói Thanh Toàn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích cấp quốc gia vào năm 1990. Trải qua gần 250 năm tồn tại, công trình này đã được tu bổ, trùng tu nhiều lần với tổng kinh phí lên đến hơn 13 tỷ đồng, nhằm bảo tồn tối đa nguyên bản và vật liệu gốc. Đây là một minh chứng cho sự đầu tư vào việc gìn giữ các giá trị lịch sử và văn hóa, đồng thời đảm bảo an toàn cho người sử dụng.

Điểm nhấn kiến trúc của cầu ngói Thanh Toàn chính là lối xây dựng "thượng gia hạ kiều" (trên nhà dưới cầu) – một phong cách hiếm thấy và có giá trị nghệ thuật cao trong di sản kiến trúc Việt Nam. Mái che lợp ngói lưu ly trên cầu tạo hình dáng như một ngôi nhà truyền thống, không chỉ tăng thêm vẻ đẹp mỹ thuật mà còn thể hiện sự khéo léo và sáng tạo trong kỹ thuật xây dựng của cha ông.

Ở Việt Nam hiện nay, ngoài cầu ngói Thanh Toàn chỉ còn có vài cây cầu có kiến trúc tương tự, là Chùa Cầu (Hội An), cầu ngói ở xã Hải Anh (Nam Định), cầu ngói Phát Diệm (Ninh Bình) và hai cây cầu ngói ở Chùa Thầy (Hà Nội).

Phần dưới cầu có hệ thống trụ đỡ kiên cố gồm 6 hàng, mỗi hàng 3 cột, với khoảng cách hợp lý cho các phương tiện thủy nhỏ. Cầu được chia thành bảy gian, trong đó gian giữa rộng nhất và được dành để thờ bà Trần Thị Đạo – người phụ nữ đã tự nguyện bỏ tiền xây dựng cây cầu vì lợi ích cộng đồng. Điều này không chỉ thể hiện giá trị nhân văn sâu sắc mà còn là một phần của câu chuyện lịch sử độc đáo gắn liền với công trình. Các gian còn lại được thiết kế thông thoáng, trang bị bục gỗ dọc theo thân cầu, tạo không gian lý tưởng để nghỉ ngơi và ngắm nhìn cảnh quan làng quê yên bình.

Cầu ngói Thanh Toàn không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là biểu tượng văn hóa sống động, đi vào lòng người qua câu ca dao "Ai về Cầu ngói Thanh Toàn – Cho em về với một đoàn cho vui". Đây là minh chứng cho giá trị di sản có sức lan tỏa và khả năng kết nối cộng đồng.

Bên cạnh cầu, sự hiện diện của Nhà trưng bày nông cụ Thanh Toàn càng làm tăng thêm giá trị cho khu vực, giới thiệu chân thực về đời sống nông nghiệp truyền thống. Điều này tạo nên một quần thể du lịch văn hóa hấp dẫn, thu hút du khách muốn tìm hiểu sâu sắc về lịch sử và phong tục địa phương.

Cầu ngói Thanh Toàn đã trở thành một điểm đến du lịch nổi bật tại Huế, đặc biệt trong các dịp lễ, Tết và Festival Huế. Các hoạt động văn hóa, chợ đêm, đêm thơ và phiên chợ quê không chỉ làm phong phú trải nghiệm du khách mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương một cách bền vững. Nơi đây không chỉ là địa điểm chụp ảnh lý tưởng mà còn là không gian để du khách thưởng thức ẩm thực đặc trưng làng quê, tạo nên một trải nghiệm du lịch toàn diện.

Với những giá trị độc đáo về kiến trúc, lịch sử, văn hóa và tiềm năng du lịch, cầu ngói Thanh Toàn là một "bất động sản" di sản không chỉ mang ý nghĩa bảo tồn mà còn đóng góp vào sự phát triển chung của ngành du lịch và kinh tế khu vực. Công trình này thực sự là một viên ngọc quý của xứ Huế, tiếp tục tỏa sáng giá trị qua thời gian.