Tại buổi làm việc, báo cáo về công tác tiếp thu, giải trình, chỉnh lý và một số nội dung lớn của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, đến nay, dự thảo Luật còn 12 nội dung lớn còn có ý kiến khác nhau như: phân loại đất; quy định về Thủ tướng Chính phủ ban hành khung chính sách về hỗ trợ đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số (khoản 6 và khoản 7 Điều 17); quyền của đơn vị sự nghiệp công lập lựa chọn hình thức thuê đất trả tiền hằng năm được thế chấp tài sản gắn liền với đất thuê (khoản 2 Điều 35); quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; tiêu chí thu hồi và đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án nhà ở thương mại, công trình thương mại, công trình dịch vụ, khu vui chơi, giải trí, tổ hợp đa năng để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (điểm e và điểm g khoản 3 Điều 79); thu hồi đất để xây dựng công trình tôn giáo (điểm i khoản 1 và điểm i khoản 3 Điều 79); mức phân bổ tối thiểu 10% nguồn thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất hằng năm của địa phương cho Quỹ phát triển đất (Điều 113); các quy định liên quan đến thu hồi đất chưa có trong quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh (điểm d khoản 1 Điều 80; khoản 4 Điều 83); áp dụng phương pháp thặng dư để định giá đất (khoản 4 Điều 158); Cấp Giấy chứng nhận cho hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có giấy tờ về quyền sử dụng đất (Điều 138); thời điểm giao đất đối với dự án đầu tư trên đất lấn biển sử dụng vốn của nhà đầu tư (vốn ngoài ngân sách nhà nước) (điểm c khoản 6 Điều 190); việc một số nội dung liên quan đến quản lý, sử dụng đất đai của các Nghị quyết của Quốc hội.
Gợi ý nội dung thảo luận, Chủ tịch Quốc hội đề nghị lưu ý xem xét dự thảo Luật đã bảo đảm thể chế hóa đầy đủ quan điểm, nội dung của Nghị quyết 18–NQ/TW về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao.
Chủ tịch Quốc hội dẫn chứng Nghị quyết 18–NQ/TW nêu “Thực hiện có hiệu quả việc đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất, ổn định đời sống cho người có đất bị thu hồi”, tuy nhiên thực tế tại các địa phương mới chỉ quan tâm đến việc chi trả tiền bồi thường, đền bù thu hồi đất. Do đó, dự thảo Luật cần có quy định làm rõ về nội hàm về tổ chức lại sản xuất, ổn định đời sống cho người có đất bị thu hồi.
Nghị quyết 18–NQ/TW nêu rõ về đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý đất đai. Thể chế hóa quy định này, rải rác trong dự thảo Luật đã có các quy định như về giao dịch điện tử về đất đai, tổ chức thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử,…Chủ tịch Quốc hội cho rằng trong Luật cần có những quy định chung như về nguyên tắc, điều kiện, yêu cầu đẩy mạnh thanh toán điện tử…để làm căn cứ cho việc tổ chức thực hiện, bảo đảm đồng bộ với các dự án luật cũng đang được sửa đổi như Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Nhà ở.
Dự thảo Luật cũng cần xử lý vấn đề về tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để vừa bảo đảm tinh thần của Nghị quyết 18-NQ/TW và phù hợp với thực tiễn. Nghị quyết 18-NQ/TW nêu rõ “Chỉ được thực hiện sau khi phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được phê duyệt. Đối với trường hợp thu hồi đất mà phải bố trí tái định cư thì phải hoàn thành bố trí tái định cư trước khi thu hồi đất”. Tuy nhiên thực tế có những trường hợp sau khi phê duyệt dự án tái định cư hoặc đang tổ chức triển khai tái định cư thì đã có thu hồi đất để tổ chức thực hiện dự án. Trong quá trình chưa có nhà tái định cư thì có chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà, thuê chỗ ở cho người dân. Có trường hợp người dân không nhận nhà tái định cư mà nhận tiền và khi người dân chưa mua được nhà mới, có nơi ở mới thì cũng cần có hỗ trợ.
Đồng thời phải đảm bảo tương tích giữa dự án Luật Đất đai (sửa đổi) với các dự án Luật khác như Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Các tổ chức tín dụng…
Về các nội dung lớn của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội cho biết một trong những vấn đề lớn được quan tâm hiện nay là chính sách đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số. Chủ tịch Quốc hội nêu rõ yêu cầu đặt ra là có chính sách ưu tiên giao đất cho đồng bào dân tộc thiểu số cũng như có các cơ chế hiệu quả để ngăn chặn người dân chuyển nhượng sau khi được giao đất, bảo đảm tính bền vững của chính sách.
Về quyền và nghĩa vụ của tổ chức kinh tế, đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng đất trả tiền hàng năm, Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề quy định như thế nào để vừa có những hỗ trợ , tạo điều kiện thuận lợi trong hoạt động vừa bảo đảm chặt chẽ, thống nhất với Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.
Về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, Chủ tịch Quốc hội lưu ý quy định về nguyên tắc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hiện có 2 phương án khác nhau, đề nghị đánh giá kĩ lưỡng các ưu điểm, nhược điểm của từng phương án.
Nhấn mạnh tính khả thi của các quy định, Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ trong quá trình lấy ý kiến góp ý đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) nổi lên nhiều vấn đề cần được nghiên cứu, làm rõ như quy định về phân loại đất, vấn đề đất đai cho các thiết chế văn hóa, giáo dục, y tế nhất là tại các khu đô thị, vấn đề thu tiền sử dụng đất, việc thu hồi đất để thực hiện các dự án vì lợi ích quốc gia, công cộng…
Tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà và lãnh đạo các Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài chính đã có báo cáo làm rõ các vấn đề còn ý kiến khác nhau trong quá trình tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đánh giá cao Thường trực Ủy ban Kinh tế và Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng các cơ quan hữu quan đã phối hợp chặt chẽ trong quá trình nghiên cứu tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật cũng như chuẩn bị cho buổi làm việc. Việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân và tiếp thu để chỉnh lý dự thảo Luật và trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 vừa qua cho thấy dự thảo Luật đã có bước tiến xa so với dự thảo ban đầu. Đến nay, dự thảo Luật đã được nâng thêm một bước trên cơ sở tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5, ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết nhiều nội dung đã có sự thống nhất giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường và Ủy ban Kinh tế, do đó, cần tiếp tục thảo luận đi đến thống nhất để thu hẹp dần phạm vi những nội dung còn thể hiện theo hai phương án. Trong đó làm rõ từng ưu điểm, nhược điểm của mỗi phương án thiết kế và có giải pháp khắc phục nhược điểm.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhất trí với việc bỏ điều khoản áp dụng pháp luật; đồng thời đề nghị cần quy định rõ điều khoản chuyển tiếp.
Ngoài ra, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị đánh giá kỹ lưỡng các nội dung luật hóa, chỉ đưa vào luật những nội dung đã chín, đã rõ.
Khẳng định buổi làm việc thể hiện tinh thần chủ động của Quốc hội, lãnh đạo Quốc hội trong công tác lập pháp, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho rằng các nội dung gợi ý thảo luận của Chủ tịch Quốc hội không chỉ là nêu các vấn đề mà còn là yêu cầu cao hơn đối với dự án Luật cũng như gợi ý về các phương án để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật.
Liên quan đến yêu cầu thể chế hóa đầy đủ quan điểm, nội dung của Nghị quyết 18-NQ/TW, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho biết thực tế còn có những nội dung chưa thể chế hóa hết hoặc mới điểm ra chính sách do đó cần tiếp tục rà soát để quy định chặt chẽ hơn, bảo đảm hiệu quả sử dụng đất. Đồng thời cho biết, qua thực tiễn triển khai và qua lấy ý kiến Nhân dân cho thấy một số vấn đề cần được quan tâm, cần phải được thể hiện trong Luật như tiếp cận đất đai của tổ chức, điều kiện sử dụng đất đai hạn chế…
Kết luận nội dung làm việc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) mới nhất ngày 01/8, với 263 Điều và 16 chương, được chỉnh lý trên cơ sở tổng hợp đầy đủ va tiếp thu nghiêm túc chắt lọc ý kiến của đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 vừa qua cũng như các ý kiến của các cơ quan Quốc hội và cơ quan tổ chức hữu quan. Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao Ủy ban Kinh tế đã tích cực chủ động phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường và cơ quan tổ chức hữu quan liên tục tổ chức thêm các hội thảo để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật.
Chủ tịch Quốc hội ghi nhận đến thời điểm này chất lượng dự án Luật được nâng lên một cách cơ bản, bảo đảm chất lượng khá tốt và đi đúng hướng, có đủ điều kiện để tiến hành các quy trình tiếp theo để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6.
Chủ tịch Quốc hội cho biết, đến nay vẫn còn nhiều nội dung của dự thảo Luật còn ý kiến khác nhau, có những nội dung thể hiện theo hai phương án, trong đó đều là các vấn đề lớn, khó, then chốt. Do đó, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh trách nhiệm của Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội là rất lớn. Các cơ quan không được phép ngừng nỗ lực, mà phải nỗ lực không ngừng nghỉ, tuyệt đối không chủ quan để có được dự án Luật đáp ứng yêu cầu tốt nhất cho thực tiễn.
Chủ tịch Quốc hội đề nghị bám sát và quán triệt thể chế hóa đầy đủ Nghị quyết 18-NQ/TW, không quy định nội dung không đúng với Nghị quyết, nội dung nào thể chế chưa đầy đủ phải rà soát quy định đầy đủ; chỉ xin ý kiến cấp có thẩm quyền về phương án thể chế hóa nội dung của Nghị quyết. Đồng thời bám sát quan điểm, nguyên tắc trong thông báo kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội từ đầu quy trình xây dựng luật đến nay. Bảo đảm phải đồng bộ với các dự án luật khác. Chủ tịch Quốc hội lưu ý không dùng luật này để thay cho các luật khác, không được dùng luật này để làm thay chức năng nhiệm vụ của các luật khác.
Cho biết theo kế hoạch, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến đối với dự án Luật Đất đai (sửa đổi) tại phiên họp tháng 8/2023 tới. Chủ tịch Quốc hội đề nghị khẩn trương hoàn thiện hồ sơ dự án Luật; đồng thời chắt lọc những vấn đề cốt lõi nhất để xin ý kiến tại Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách.
Chủ tịch Quốc hội cũng điểm lại những nội dung lớn cần tiếp tục được quan tâm, nghiên cứu kỹ lưỡng như chính sách về đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số, quyền nghĩa vụ đơn vị sự nghiệp công lập, điều kiện chuyển nhượng đất trồng lúa, quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, thu hồi đất, về giá đất và các phương pháp định giá đất, thu tiền sử dụng đất, vấn đề thu hồi đất, phát triển cơ sở dữ liệu thông tin đất đai, việc sử dụng khai thác thêm về đất không gian ngầm, công trình ngầm, phát triển thị trường bất động sản…Đồng thời, đề nghị tiếp tục hoàn thiện đồng bộ các dự thảo nghị định và có danh mục, văn bản hướng dẫn chi tiết Luật Đất đai và các văn bản cần phải sửa đổi bổ sung để phù hợp với Luật Đất đai./.
