Tự nhiên lại nhớ những cái nhà vệ sinh một thời.
Trước đấy thì kinh hoàng lắm, không dám kể nữa, vì nó tởm không chịu được. Chỉ nhớ mỗi khi tôi đi dạy hoặc nói chuyện, giải thích câu "Nhất quận công, nhì ỉa đồng", chỉ cần nói rằng "ỉa đồng" được xếp thứ hai sau quận công là đủ biết rồi, dù cỏ quệt mông ư, sương bám đít ư, vừa hành sự vừa di chuyển ư, có khi lại giẫm phải chính sản phẩm ư... giờ chỉ bằng một phần triệu lần ngồi toilet xịn, nhưng ngày xưa đấy là tự do, là sung sướng, là hạnh phúc, là mênh mang rộng mở... Bởi nếu không sẽ phải chui vào cái gọi là... nhà cầu, mỗi nơi một cách gọi, nhà tiêu, nhà xí, sau này văn minh thì gọi là nhà vệ sinh dù nó... mất vệ sinh nhất. Cũng như thế, cái hành động đi ấy cũng rất nhiều cách gọi mà thống kê cho hết có khi làm được cả một chuyên luận.
Thông thường nó là cái hố, bắc tấm ván, là sang, không thì đoạn tre, vừa ngồi vừa... nín thở, vì khúc tre nó xoay, hoặc chân mình... xoay, thì tòm xuống hố ngay.
Mà dưới ấy, giàng ơi, có nên kể hoặc tả không nhỉ? Thôi nhé. Chỉ biết là cái và nước hỗn độn, và lúc nhúc là... dòi. Mà nắng, cái mùi cái mùi cái mùi nó bốc lên mới khủng khiếp làm sao?
Nam Bộ dù sao cũng văn minh hơn, vì tòm xuống là cá tra xơi ngay, mất dấu vết. Còn ở đây, nó lưu cữu ở đấy, nó tờ hơ ở đấy, nó chen chúc nhau ở đấy. Hà Nội may mắn là những ngày tháng oai hùng ấy có hẳn một xã chuyên đi lấy phân tươi về... bán. Hoành tráng như đi hội. "Thanh niên Cổ Nhuế xin thề/Chưa đầy hai sọt chưa về quê hương". Nhớ anh Nguyễn Huy Thiệp có cái truyện Ông thẩm cứt. Mỗi sáng, hàng trăm gánh cứt tề tựu ngăn nắp ở một địa điểm đẹp đầu làng. Ông này chỉ việc đến từng gánh cứt, quệt phát, ngửi phát là phán ngay cứt loại nào, ai cũng răm rắp nghe, không cãi được vì ông có... thâm niên cứt, mũi cực thính. Có đứa cãi thì ông phải vén cao ống tay áo, thọc tay xuống đáy sọt rồi rút lên ngửi, bảo mày độn cứt xấu ở dưới, cứt bo bo. Cứt mì sợi nó... đẹp hơn, chất hơn, he he...
Là nhớ đầu những năm 80 thế kỷ trước, chính xác là 1981, tôi từ Huế lên Pleiku nhận công tác. Ở cái nhà tập thể là khu gia binh của chế độ cũ. Các "đồng chí" chế độ cũ văn minh, làm nhà cầu tự hoại trong nhà, nhưng đa phần là hỏng. Thì cái gì cũng tống xuống dưới ấy. Ngay cái nhà 5 tầng khu Đống Đa của cán bộ Đại học Huế một thời hoành tráng thế, có lần tôi về thấy... thối um cả khu. Té ra là nhà ông thầy trưởng khoa có mấy cháu ở quê vào ở nhờ để thi đại học, chuyện thường ngày mỗi mùa thi, các cháu nhét băng vệ sinh xuống nhà cầu, mà hồi ấy toàn cầu xổm, miệng và ống bé tí. Thế là nó tắc. Phải đi tìm từng tầng, tìm được rồi thì đục ra, thối um cả vùng.
Thế nên để an toàn, cơ quan tôi hồi ấy cho làm dãy nhà vệ sinh giữa hai dãy nhà. Khỏi tả nhé, đại loại có 2 cục gạch kê chữ V để chân, có cái lỗ để oạch xuống. Mỗi lần phải đi "xử lý công việc" là lấy lọ dầu xoa mũi, vào rồi thì mắt nghiêm nghị nhìn thẳng.
Kinh lắm á. Không kể nữa.
Thế mà mới đây, một ông nhà thơ, tiến sĩ ngôn ngữ, ra hẳn một tập thơ về... cứt, tập "Tục thi" của Đỗ Anh Vũ, mà đọc rất nồng nàn, rất này nọ, bán được, và có bài viết về tập thơ này rất thú vị in báo lớn hẳn hoi.
Ơ kìa, nó là một trong tứ khoái của con người mà. Là nói cái hành động ấy, còn sản phẩm của hành động, thì nó là "Nhất nước nhì phân tam cần tứ giống...". Lại vẫn cứ phải là nhì trong tứ cái quan trọng của đời cây lúa.
Còn ở Tây Nguyên, nơi tôi sống mấy chục năm, thì bây giờ, về làng, buổi sáng đi giải quyết nhu cầu, đều phải cầm theo cây... gậy. Chó và heo rất tinh, cứ thấy người nháo nhác hướng vào rừng là lon ton chạy theo. Cây gậy là vũ khí bảo vệ để yên tâm mà ngồi. Thế mà nào có yên tâm. Hình dung đi, cùng lúc cả mấy con chó, lợn nó xông vào thì làm sao mà yên tâm... hành sự. Có lần đi công tác, mấy đứa cả nam và nữ rủ nhau đi rồi ngồi thành... vòng tròn, mặt quay ra ngoài, tất nhiên tay vẫn cầm gậy. Đấy là cách bảo vệ nhau để... an tâm hành sự.
Trong khi ấy, ở Hà Nội vừa khánh thành cái khách sạn dát vàng, nguyên cái toilet nghe nói cũng đã ngốn mấy cân vàng. Ôi giời, đời cũng chả biết đâu mà lần, giữa cái thú quận công hay toilet bằng vàng...
