Cổ đông dễ vay, doanh nghiệp gặp khó
Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) - Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp nêu quan điểm thống nhất về quy định mới, là vấn đề cấm sở hữu chéo: “Tôi cho rằng đây là một vấn đề rất quan trọng mà trong thời gian qua một số ngân hàng của chúng ta đã vướng phải về lĩnh vực này. Cho nên việc Chính phủ cũng như Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất để chỉnh lý những quy định liên quan đến hạn chế về thao túng, chi phối tổ chức tín dụng, trong đó có điều chỉnh quy định về người có liên quan phù hợp với các loại hình quỹ tín dụng và điều chỉnh sở hữu cổ phần đối với cổ đông cá nhân là 5% thay vì 3% như dự thảo và quy định lộ trình giảm dần giới hạn cấp tín dụng xuống 10% vốn tự có đối với một số khách hàng và 15% vốn tự có đối với khách hàng hoặc những người có liên quan trong 5 năm nhằm giảm thiểu tác động.
Đây là vấn đề rất lớn nhưng theo tôi nó không phải là quan trọng lắm, mà quan trọng cốt lõi là ngân hàng làm sao giám sát và quan tâm hơn nhiều đối với những trường hợp ông chủ của các ngân hàng là doanh nghiệp lớn không để trường hợp xảy ra như SCB được. Cho nên đối với những ông chủ ngân hàng thì phải xem xét cụ thể và quan trọng là các cổ đông của các ông chủ này.
Hiện nay, người ta nghĩ rằng tiền gửi của người dân đi vào các ngân hàng này lại không được đến tay của người vay hoặc đến tay của doanh nghiệp vay, mà vay thì rất khó khăn, nhưng cổ đông hoặc ông chủ của các ngân hàng này lại vay rất dễ dàng. Tình hình này nếu chúng ta không kịp thời phòng ngừa, ngăn chặn thì khả năng xảy ra như SCB như chơi. Tôi đề nghị ngân hàng phải có trách nhiệm và quan tâm nhiều hơn đối với việc này.
Theo tôi biết, có một số ngân hàng là ngân hàng của các ông chủ Việt Nam chúng ta, bây giờ phải xem xét cho thật kỹ để làm sao cho đảm bảo chứ đừng nói quan tâm là giảm 5% hay sở hữu cổ đông 10% là quan trọng. Ví dụ như cho phép 10% trở xuống nhưng mấy chục cổ đông vay 10%, như vậy cộng lên là khoảng bao nhiêu tiền cho nên việc cổ đông rút tiền cùng một lúc thì cũng rất quan trọng. Cho nên cần phải quan tâm chú ý trên lĩnh vực này. Báo cáo với Thống đốc Ngân hàng, tôi rất quan tâm tới lĩnh vực này vì trong thời gian qua đã xảy ra không khéo ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước hỗ trợ số tiền để chi cho những đối tượng này là một điều không nên và không chấp nhận được”.
Đại biểu Phạm Văn Hòa cũng đề nghị phải áp dụng chính sách kiểm soát đặc biệt đối với các tổ chức tín dụng: “Tôi thống nhất phương án 1. Phải đặt ngay vào kiểm soát đặc biệt khi các tổ chức tín dụng có lũy kế lớn hơn 100% giá trị của vốn điều lệ và quỹ dự trữ. Đặc biệt, nếu các phương án khắc phục do tổ chức tín dụng đưa ra mà không đảm bảo được cũng phải đưa vào kiểm soát đặc biệt. Hoặc tổ chức tín dụng bị giải thể hoặc có nguy cơ mất khả năng chi trả hoặc có khả năng mất thanh toán theo quy định của Ngân hàng Nhà nước và số lũy kế của các tổ chức tín dụng lớn hơn 50% của vốn điều lệ. Vấn đề này phải đưa vào kiểm soát đặc biệt”.
Đề nghị quy hoạch đánh giá lại hệ thống ngân hàng, lập cơ quan thanh tra độc lập
Đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng An ninh phân tích về vấn đề sở hữu chéo: Theo nghị quyết của Trung ương và nghị quyết của Quốc hội là không phải nói xử lý mà đặt ra vấn đề đó là phải chấm dứt tình trạng sở hữu chéo và thực tế qua vụ việc của SCB cũng như thực trạng đánh giá một số ngân hàng hiện nay, đồng thời chỉ ra 3 vấn đề: Một là sở hữu chéo; Hai là chi phối và ba là thao túng đối với hệ thống tín dụng.
Báo cáo tại Quốc hội chiều 23/11, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, đây là dự án luật cần nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng, tránh trường hợp luật sau khi ban hành nếu có bất cập sẽ gây nhiều tác động, nhất là đối với an ninh, an toàn hệ thống ngân hàng và hoạt động kinh tế - xã hội... Quốc hội xem xét chưa thông qua tại kỳ họp thứ 6 này.
“Hệ thống ngân hàng đang tạo ra những rủi ro, đang tạo ra những vấn đề hết sức cấp bách cần xử lý, cần thiết để chúng ta xây dựng một hệ thống ngân hàng, hệ thống tín dụng phát triển mạnh. Đây là những vấn đề tôi cho rằng phải tiếp tục được nhìn nhận để xử lý một cách triệt để”, ông An nhấn mạnh và cho rằng sở hữu chéo là các thủ thuật rất tinh vi, thường là vô hình. Tuy nhiên, đối với đối tượng vô hình và thường xuyên biến đổi này nếu dùng các công cụ mà luật đang thiết kế như giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần ở Điều 63, giảm hạn mức cấp tín dụng ở Điều 136 và mở rộng đối tượng không được thực hiện các nhiệm vụ ở Điều 42, Điều 43, tức là ta đang lấy hữu hình để trị vô hình.
“Tôi cho rằng, cốt lõi của hệ thống ngân hàng Việt Nam hiện nay đang nằm ở vấn đề quản trị, để chống sở hữu chéo, thao túng, chi phối trong hệ thống ngân hàng thì yếu tố hàng đầu là phải xác định được cá nhân, tổ chức nào là chủ sở hữu thực sự của ngân hàng. Do đó, luật cần phải xây dựng khuôn khổ pháp lý nhằm xác định được cá nhân, tổ chức nắm quyền chi phối, ảnh hưởng đến việc ra quyết định cho hoạt động của ngân hàng”, ông An nêu quan điểm và đề nghị quy định hai vấn đề cụ thể:
Thứ nhất là phải minh bạch thông tin cho tất cả các cá nhân, tổ chức là cổ đông của ngân hàng thương mại thay vì việc giảm tỷ lệ sở hữu. Xác định nghĩa vụ công bố thông tin đối với cổ đông, cả tổ chức, cá nhân và nhóm người có liên quan sở hữu cổ phần của tổ chức tín dụng trên một mức cụ thể. Vấn đề minh bạch thông tin hiện nay chúng ta có Luật Chứng khoán nhưng vẫn bị lách. Đối với những tổ chức không niêm yết hiện nay chúng ta công bố thế nào, xử lý làm sao?
Thứ hai đó là phải kiểm soát được dòng tiền, nguồn tiền góp vốn thông qua cơ chế thanh toán không dùng tiền mặt và áp dụng kiểm soát dữ liệu cá nhân. Tôi đề nghị phải quy định hết sức cụ thể liên quan đến dòng tiền, vì dòng tiền không phải tự nhiên nó có mà phải từ đâu đó, từ cá nhân nào, từ tổ chức nào đi. Vụ của Vạn Thịnh Phát cho ta thấy một bài học như vậy. Với tinh thần đó, tôi đề nghị cân nhắc giữ nguyên quy định hiện hành về tỷ lệ sở hữu cổ phần quy định tại Điều 63 và giới hạn cấp tín dụng tại Điều 136. Tôi đề nghị giữ nguyên như luật hiện hành, chúng ta không nhất thiết phải thay đổi. Việc xác định lộ trình như dự kiến đề xuất ở đây tôi cho rằng chưa đủ cơ sở. Nếu chúng ta xác định thay đổi như thế này, hiện nay đã giữ lại tỷ lệ cổ phần đối với cá nhân là 5% tôi cho rằng cũng hợp lý, nhưng đối với tổ chức cần phải đánh giá thêm. Việc chúng ta giảm như thế này có thể tạo nên sự xáo trộn không cần thiết và thậm chí gây ra những đột biến không hay đối với nền kinh tế. Đối với những dự án, đối với những doanh nghiệp tốt chúng ta hoàn toàn có thể cho vay với tỷ lệ cao.
Đại biểu An cũng phân tích cụ thể hơn ở điểm c khoản 1 Điều 62 quy định nghĩa vụ của cổ đông đó là "không được góp vốn mua cổ phần của tổ chức tín dụng dưới tên của cá nhân, pháp nhân khác dưới mọi hình thức, trừ trường hợp được ủy thác": “Đây là vấn đề của vụ SCB vừa qua rất rõ, đó là nhờ đứng tên. Tuy nhiên, tôi thấy rằng quy định tại điểm c Điều 62 này rất không cụ thể và rất chung chung. Thế nào là nhờ góp vốn dưới tên người khác? Quy định này chúng ta triển khai thực tế như thế nào? Sẽ rất khó. Tôi đề nghị phải rất cụ thể quy định này, có cơ sở, có phương pháp, cách thức nào để chúng ta phòng ngừa được việc nhờ trước những ma trận mà ta hay gọi một cách mỹ miều đó là hệ sinh thái do các ông bầu hay các madame đứng sau các ngân hàng tạo dựng lên những hệ sinh thái ma trận như vậy. Chúng ta sử dụng quy định rất chung như này thì rất khó xử lý, không thể xử lý được vấn đề đang rất lớn như hiện nay. Điểm c khoản 1 Điều 62 quy định chỗ này rất khó”.
Vị đại biểu đoàn Đồng Nai cũng đề cập đến cơ quan tổ chức thanh tra và giám sát, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế đã nêu: “Tôi cho rằng chúng ta cần phải thiết kế một mô hình giám sát tài chính độc lập. Hiện nay chúng ta có một chương về thanh tra, giám sát ngân hàng trong Luật Ngân hàng Nhà nước nhưng tôi rằng chưa đủ và lớp phòng thủ này rất dễ bị xuyên thủng, cho nên giám sát, thanh tra cần phải có nhiều lớp và phải có một cơ quan độc lập, cơ quan này nhiều nước đã làm, Trung Quốc đã làm. Tôi cho rằng đây là một kinh nghiệm rất tốt để chúng ta tiếp tục nghiên cứu vấn đề này.
Tôi cho rằng hệ thống ngân hàng của chúng ta bây giờ đang có khoảng 50 ngân hàng lớn, nhỏ; có những ngân hàng rất tốt, có những ngân hàng cần phải đánh giá thêm, cho nên phải rà soát lại. Làm quy hoạch thì có nhiều quy hoạch, nhưng trong ngân hàng tôi chưa thấy quy hoạch bao giờ. Cần phải rà soát xem hệ thống 50 ngân hàng lớn, nhỏ như vậy có cần thiết hay không. Ngân hàng nào yếu quá thì nên xử lý lại để có một hệ thống tốt. Ít thôi nhưng tinh, khỏe thì tốt cho nền kinh tế”.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga – Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương: “Thời gian qua, các tổ chức tín dụng có hiện tượng tập trung cho vay quá lớn vào một số ít khách hàng hoặc cũng có hiện tượng cho vay doanh nghiệp sân sau hoặc mua trái phiếu doanh nghiệp sân sau. Do vậy, cần sửa đổi quy định về giới hạn cấp tín dụng, giảm mức dư nợ cấp tín dụng tối đa đối với một khách hàng và người có liên quan để hạn chế rủi ro tập trung vốn tín dụng cho một khách hàng và nhóm khách hàng lớn. Tuy nhiên, việc quy định giảm ngay giới hạn cấp tín dụng xuống 10% và 15% so với hiện tại là 15% và 25% sẽ gây tác động đột ngột đến hoạt động của các tổ chức tín dụng và chắc chắn sẽ gặp khó khăn.
Trên cơ sở đó, tôi đề nghị quy định về giới hạn cấp tín dụng theo hướng giảm giới hạn cấp tín dụng cho một khách hàng và người có liên quan theo những lộ trình cụ thể để đảm bảo giảm dần giới hạn cấp tín dụng, tránh việc tác động đột ngột đến hoạt động của các tổ chức tín dụng, hạn chế tập trung tín dụng vào một nhóm khách hàng; đồng thời tăng khả năng tiếp cận tín dụng cho đối tượng khách hàng khác và đề nghị giao Chính phủ sẽ cụ thể hóa lộ trình này”.
Điểu Phạm Văn Thịnh (đoàn Bắc Giang): “Liên quan đến việc sở hữu chéo. Vấn đề này Ngân hàng Nhà nước đã rất chủ động và sớm ban hành Thông tư 36 năm 2014. Tuy nhiên, thực tiễn chứng minh thấy việc kiểm soát của chúng ta cũng chưa được tốt. Tôi thấy trong dự thảo luật lần này đã đề cập rất nhiều những biện pháp, nếu chúng ta làm tốt thì sẽ ổn. Tuy nhiên chúng ta cần có một cơ chế, đó là Ngân hàng Nhà nước cần có một báo cáo đánh giá về mức độ rủi ro trong sở hữu chéo hàng năm có thể công bố. Bởi vì chính những công bố của Ngân hàng Nhà nước sẽ giúp cho nhân dân và các doanh nghiệp trong nền kinh tế biết được, từ đó có những thông tin để phản biện lại. Trong mọi trường hợp, nếu việc giám sát hoạt động kinh tế dựa vào nhân dân, các doanh nghiệp, cả nền kinh tế sẽ rất hiệu quả và chỉ ra được thông tin xác đáng”.
