Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương bày tỏ nhất trí với sự cần thiết ban hành nghị quyết của Quốc hội về giảm thuế giá trị gia tăng trong năm 2024 với những lý do đã được nêu rất cụ thể trong tờ trình của Chính phủ, đồng thời đề nghị làm rõ hơn hai nhóm nội dung:
Thứ nhất, về tác động của chính sách. Vì chính sách giảm thuế VAT đã áp dụng năm 2022 và 6 tháng năm 2023 nên có thể phân tích rõ tác động của chính sách đến mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng kinh tế. Trong tờ trình của Chính phủ có nêu chính sách giảm 2% thuế đã thúc đẩy tổng cầu tiêu dùng trong nước, thúc đẩy sản xuất kinh doanh và tạo công ăn việc làm cho người lao động.
Tuy nhiên, tờ trình cũng chưa phân tích một cách thuyết phục hiệu quả tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng nhờ chính sách này. Chỉ số tăng tổng mức bán lẻ trong 4 tháng của năm 2023 áp dụng chính sách còn chưa thực sự rõ. Trong đó tháng 7 tăng 7,1%, tháng 8 tăng 7,6%, tháng 9 tăng 7,5%, nhưng tháng 10 chỉ tăng có 7%. Trong báo cáo 577 của Chính phủ về kinh tế - xã hội gửi đến kỳ họp 6 của Quốc hội có nêu tốc độ tăng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 9 tháng và ước cả năm 2023 thấp hơn so với cùng kỳ năm trước, cả năm 2023 ước tăng 10,2% và năm 2022 tăng 21,7%.
"Tôi thấy cần làm rõ hơn việc tăng tổng mức bán lẻ hàng hóa năm 2023 còn kém năm 2022 có phải do chính sách giảm thuế chúng ta chỉ mới áp dụng trong 6 tháng, trong khi năm 2022 cho cả 11 tháng hay không?
Như vậy, kết quả kích cầu được nêu trong tờ trình của Chính phủ chưa rõ rệt. Hơn nữa, tác dụng của chính sách này với việc tạo công ăn việc làm cho người lao động cũng cần được đánh giá một cách kỹ lưỡng hơn. Bởi lẽ vẫn trong Báo cáo kinh tế - xã hội năm 2023 của Chính phủ có nêu mặc dù số lao động có việc làm tăng, tuy nhiên tăng chủ yếu ở khu vực dịch vụ và lao động phi chính thức, lao động bị mất việc làm có xu hướng chuyển dịch sang khu vực dịch vụ và phải chấp nhận công việc ít ổn định hơn. Do đó, tình trạng người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần gia tăng.
Như vậy cũng chưa có cơ sở vững chắc để khẳng định giải pháp giảm thuế 2% đã góp phần tích cực tạo công ăn việc làm cho người lao động trong bối cảnh vừa qua. Bên cạnh đó, tôi đề nghị cũng cần xem xét kỹ hơn để đánh giá việc giảm thuế có tác động như thế nào tới ngân sách các địa phương và đây có phải nguyên nhân khiến một số chỉ tiêu về kinh tế của năm 2023 không hoàn thành hay không, nhất là chỉ tiêu về GDP", bà Nga nêu.
Thứ hai là việc tiếp tục áp dụng chính sách giảm thuế giá trị gia tăng, cần rà soát kỹ các nhóm hàng hóa, dịch vụ được áp dụng, không nhất thiết phải áp dụng giống danh mục hàng hóa dịch vụ như đã áp dụng trong năm 2022 và 6 tháng cuối năm. 2023. Như vậy phải đánh giá hiệu quả thực chất của chính sách đối với từng loại hình hàng hóa, dịch vụ để đảm bảo chính sách được ban hành vừa có tác dụng tốt nhất theo mục tiêu xây dựng nghị quyết lại vừa không ảnh hưởng nhiều đến tổng thu ngân sách nói chung và đến thu ngân sách của các địa phương nói riêng.
"Tôi đề nghị đánh giá cần xem xét tách bạch việc tăng, giảm tổng mức bán lẻ hàng hóa theo quy luật với việc tăng, giảm do tác động của chính sách, ví dụ thông thường sức mua sắm sẽ tăng vào tháng 1 hàng năm do người dân mua sắm cho Tết cổ truyền và sức mua sẽ giảm đáng kể vào tháng 2 và tháng 3 do hàng hóa mua dự trữ cho dịp Tết vẫn còn, người dân ít có nhu cầu mua sắm. Khi tách bạch như vậy, những đánh giá sẽ chính xác hơn để làm tiền đề cho việc xây dựng chính sách tiếp theo", đại biểu Nga phân tích.
Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn Bình Dương) - Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nhận định: "Tôi nghĩ là phải có đánh giá kỹ, nếu áp dụng thì nên áp dụng một cách dài hạn hơn thay vì 6 tháng. Trong tờ trình nói rằng sẽ áp dụng 6 tháng đầu năm 2024 và nếu như doanh nghiệp và người dân vẫn cứ khó khăn thì chúng ta kéo dài. Vấn đề này tôi thấy không logic ở chỗ là khi giảm giá vào 6 tháng đầu năm 2024 thì ảnh hưởng tác động của nó sẽ giảm vào chu kỳ sau.
Như vậy đến nửa năm sau mới đánh giá được việc giảm vào đầu năm có tác động thế nào đến nền kinh tế, đến giữa 2 kỳ họp Quốc hội tháng 6 chúng ta lại gia hạn tăng, tôi thấy là chưa đủ cơ sở khoa học. Nếu như bây giờ chúng ta có đánh giá một cách toàn diện thấy rằng việc giảm thuế giá trị gia tăng này chắc chắn sẽ tốt cho nền kinh tế, sẽ kích cầu và tăng GDP, tôi nghĩ là phải đưa một chính sách dài hạn 1 hoặc 2 năm, thậm chí có thể dài hơn. Còn nếu chúng ta không có cơ sở chắc chắn, tôi nghĩ rằng thời điểm thực hiện Nghị quyết 43 cũng đã đủ dài để kích thích cho nền kinh tế và tháo gỡ khó khăn cho người dân".
Đề nghị xem xét mở rộng đối tượng được giảm thuế VAT, trong đó có bất động sản
Đại biểu Nguyễn Duy Thanh (đoàn Cà Mau) nhận định, giảm thuế giá trị gia tăng năm 2024 tương tự như đã thực hiện năm 2022 và năm 2023 là cần thiết, dự báo thương mại toàn cầu tiếp tục khó khăn do biến động địa chính trị và nguy cơ suy thoái kinh tế, từ đó tăng trưởng kinh tế năm 2024 phụ thuộc nhiều vào tiêu dùng trong nước, đồng thời đề nghị: "Đối tượng áp dụng giảm thuế giá trị gia tăng theo đề xuất của Chính phủ đã loại trừ một số nhóm hàng hóa, dịch vụ viễn thông, công nghệ thông tin, hoạt động tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, kinh doanh bất động sản, kim loại, sản phẩm từ kim loại đúc sẵn. Tuy nhiên, theo tôi, cần cân nhắc áp dụng chung một mức thuế giảm giá trị gia tăng cho tất cả các hàng hóa, dịch vụ có mối quan hệ khắng khít với nhau.
Việc phân biệt đối tượng giảm giá trị gia tăng làm ảnh hưởng các quan hệ kinh tế, tạo ra sự bất bình đẳng trên thị trường, có những doanh nghiệp hoạt động đa ngành nghề, đa lĩnh vực nên việc phân biệt đối xử giảm thuế giá trị gia tăng vừa gây khó khăn cho công tác hạch toán, vừa tạo sự phức tạp cho quản lý doanh nghiệp, cả quản lý yếu tố đầu vào, đầu ra của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ. Thực tế, không ít doanh nghiệp hoạt động trong những sản phẩm dịch vụ bị loại trừ khỏi danh sách đề xuất giảm thuế giá trị gia tăng sẽ gặp nhiều khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm".
Đại biểu Nguyễn Duy Thanh phân tích, căn cứ vào dự báo khó khăn cho tăng trưởng kinh tế sẽ kéo dài đến hết nửa năm 2024 nên Chính phủ đề xuất thời gian áp dụng giảm thuế giá trị gia tăng dự định chỉ 6 tháng từ ngày 1/1/2024 đến hết ngày 30/6/2024, dự kiến giảm ngân sách nhà nước khoảng 4.175 nghìn tỷ đồng/tháng. Tuy nhiên, kinh tế tài chính quốc tế trong nước năm 2024 sẽ còn bất định kéo dài, diễn biến khó lường và doanh nghiệp trong nước gặp rất nhiều khó khăn cần được trợ lực thực chất. Vì vậy, đề nghị Quốc hội cân nhắc giảm thuế giá trị gia tăng cho cả năm 2024 để tạo nền tảng vững chắc hơn cho phục vụ sản xuất kinh doanh và tiêu dùng.
"Như chúng ta đã thấy, cả 2 lần áp dụng giảm 2% thuế giá trị gia tăng chỉ kéo dài 6 tháng năm 2022 và năm 2023 cho nên tác động khuyến khích, hỗ trợ tiêu dùng còn hạn chế. Hơn nữa, giá phải trả cho dự kiến thu hụt ngân sách khoảng 25.000 tỷ đồng, nếu áp dụng giảm thuế giá trị gia tăng trong cả năm 2024 không phải là cao, khi giảm thuế giá trị gia tăng đạt được mục đích kép là thúc đẩy tăng trưởng, đồng thời kiềm chế lạm phát", ông Thanh nói.
Cùng quan điểm, Đại biểu Dương Khắc Mai - Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông bày tỏ: "Tôi nhận thấy phạm vi áp dụng dự thảo nghị quyết như phạm vi áp dụng Nghị quyết 43 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ, hỗ trợ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội, gọi tắt là Nghị quyết 43. Theo đó, bối cảnh ban hành Nghị quyết 43 là thời điểm đặc biệt của đại dịch COVID-19, đã tác động nặng nề đến phát triển kinh tế - xã hội, nhiều ngành, lĩnh vực bị ảnh hưởng với mức độ khác nhau. Vì vậy, Nghị quyết 43 chỉ giảm thuế giá trị gia tăng cho một nhóm hàng hóa, dịch vụ đang chịu thuế suất 10%, loại trừ một số nhóm hàng hóa, dịch vụ giảm 2% thuế suất giá trị gia tăng trong năm 2022.
Hiện nay, tình hình kinh tế - xã hội đã có những thay đổi tích cực, nhiều ngành, lĩnh vực không được giảm thuế theo Nghị quyết 43, tuy nhiên đang rất khó khăn như kinh doanh bất động sản, ngân hàng, chứng khoán,... Vì vậy, tôi đề nghị cần đánh giá kỹ lưỡng hình thực tế hiện nay để có quy định về phạm vi áp dụng giảm thuế giá trị gia tăng của dự thảo nghị quyết cho phù hợp với thực tiễn".
Ông Hồ Đức Phớc - Bộ trưởng Bộ Tài chính giải trình một số ý kiến của đại biểu về vấn đề thuế giá trị gia tăng giảm trong 6 tháng đầu năm
Thứ nhất, ý kiến là tại sao chúng ta không giảm toàn bộ mà lại giảm các đối tượng như tờ trình. Thực ra chính sách này chúng ta đã thực hiện 3 năm nay và đối tượng cũng không có gì thay đổi. Như vậy là để đảm bảo nhất quán trong chính sách từ trước đến giờ, đồng thời giảm áp lực cho ngân sách, nếu chúng ta giảm tất cả các loại hàng hóa, dịch vụ thì 6 tháng đầu năm 2024 giảm khoảng 37,1000 tỷ đồng, còn nếu chỉ có hàng hóa, dịch vụ như trong đối tượng đã trình thì khoảng 25.000 tỷ đồng.
Việc giảm thuế giá trị gia tăng chỉ là một giải pháp trong rất nhiều giải pháp để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tăng trưởng GDP, điều đó có nghĩa chúng ta phải áp dụng nhiều biện pháp giảm thuế nhằm mục đích kích cầu, mà thực ra chỉ có tác dụng trong ngắn hạn chứ không thể có tác dụng trong dài hạn. Để tăng trưởng kinh tế thì vấn đề là thủ tục đầu tư, là vấn đề tháo gỡ vướng mắc trong sản xuất kinh doanh, vấn đề thị trường, vấn đề nguồn vốn, vấn đề quản trị, về ứng dụng công nghệ khoa học, tăng năng suất lao động, nhiều về yếu tố tác động đến quá trình sản xuất kinh doanh để tăng trưởng GDP. Đây chỉ là một trong những giải pháp mà lâu nay đã thực hiện có hiệu quả.
Ở đây, có ý kiến cho rằng tại sao chúng ta nói các doanh nghiệp sau khi giảm thì doanh nghiệp sẽ giảm bớt khó khăn, vì loại thuế này là loại thuế gián thu. Thuế gián thu này có nghĩa là đánh vào người tiêu dùng cuối cùng, doanh nghiệp là người nộp thuế nhưng người chịu thuế là người tiêu dùng cuối cùng. Vì vậy, chúng ta tăng được cầu của hàng hóa thì rõ ràng doanh nghiệp sẽ bán được hàng và tạo điều kiện cho doanh nghiệp và khi giá trị hàng hóa giảm xuống thì kích thích người dân sẽ mua hàng hóa, nhưng nó sẽ tác động đè nặng lên ngân sách. Cho nên tôi muốn nói ở đây chúng ta chỉ áp dụng trong ngắn hạn, còn trong dài hạn như vừa rồi chúng tôi dự Hội nghị của Bộ trưởng Tài chính APEC thì người ta đưa ra 4 vấn đề.
Một là, phát triển kinh tế một cách bền vững.
Hai là, mô hình kinh tế trọng cung, tức là sử dụng lao động, khoa học công nghệ, tăng năng suất,...
Ba là, thuế tác động đến vấn đề nâng cao năng lực của tài chính công, phải tăng thuế suất, đồng thời giảm nợ công.
Bốn là, vấn đề thách thức trước già hóa dân số.
Đây là những nội dung các Bộ trưởng Tài chính APEC bàn đến. Tôi cho rằng trong ngắn hạn để tạo điều kiện cho doanh nghiệp vượt qua khó khăn thì chúng ta giảm thuế trong vòng 6 tháng; trong vòng 1 năm đồng thời đẩy mạnh các biện pháp khác, vượt qua rồi thì chúng ta sẽ tăng thuế suất khi sửa các luật thuế. Ví dụ như thuế thu nhập doanh nghiệp hay là thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, chúng tôi đã đăng ký với Thường vụ Quốc hội là đưa vào chương trình năm 2024 bắt đầu sửa, thuế thu nhập cá nhân thì năm 2025 bắt đầu sửa. Xu thế là thuế suất luôn luôn tăng lên, đó là một vấn đề xin giải trình với đại biểu.
Một vấn đề nữa là địa phương nào chịu ảnh hưởng, có 3 địa phương chịu ảnh hưởng lớn nhất là: Thành phố Hồ Chí Minh giảm 3.987 tỷ, Hà Nội giảm 3.469 tỷ, Bình Dương giảm 1.153 tỷ. Giảm trên 500 tỷ thì có 2 địa phương, đó là Quảng Ninh giảm 817 tỷ và Bà Rịa - Vũng Tàu; giảm 597 tỷ, giảm dưới 350 tỷ là các tỉnh còn lại. Nếu chúng ta giữ nguyên đối tượng như thế này thì 1 năm sẽ giảm thêm 50.000 tỷ; trong khi đó dự toán ngân sách vừa trình với Quốc hội mà đã có nghị quyết thì chúng ta chỉ giảm 6 tháng của năm 2024. Vì vậy, căn cứ vào tình hình thực tế Chính phủ sẽ xem xét, đánh giá và sẽ báo cáo với Thường vụ Quốc hội và sẽ trình Quốc hội sau.
