Doanh nghiệp vừa và nhỏ đang loay hoay tìm cách phát triển
Tính đến thời điểm 31/12/2024, cả nước có khoảng 940.078 doanh nghiệp đang hoạt động nhưng gần 98% trong số này có quy mô vừa và nhỏ, siêu nhỏ, theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Song, thiếu vốn, thiếu mặt bằng, yếu về công nghệ, năng lực tiếp cận thị trường và quản trị là những yếu tố khiến cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa đang phải vật lộn để tồn tại, chứ chưa nói đến việc “lớn lên”.
Trong khi đó, Nghị quyết 68 - NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, ngày 4/5/2025, đã đặt mục tiêu cụ thể đến năm 2030, Việt Nam có 2 triệu doanh nghiệp, ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Theo chuyên gia, để đạt được mục tiêu, phải tạo điều kiện để 98% doanh nghiệp vừa và nhỏ, siêu nhỏ nói trên duy trì được sức sống, phát triển, chứ không phải sớm “chết yểu” vì nhiều khó khăn bủa vây trong hoạt động sản xuất, đầu tư kinh doanh.
Bà Bùi Thu Thuỷ, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính) nhìn nhận, trong 20 năm qua, đã có nhiều luật, nghị quyết, quyết định về hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là hỗ trợ đầu tư, chuyển giao công nghệ… Nhưng phần lớn chính sách nghe thì hay, đầy đủ, nhưng rất khó áp dụng và không giải quyết được nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.
Bà Bùi Thu Thuỷ, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính).
Đơn cử, việc hỗ trợ chuyển giao công nghệ là nhu cầu sống còn của nhiều doanh nghiệp sản xuất, từng được đề cập trong nhiều văn bản chính sách. Nhưng đến nay, không ít doanh nghiệp vẫn phải tự loay hoay học hỏi từ các đối tác nước ngoài, bởi hành lang hỗ trợ không rõ ràng, thiếu nguồn lực đi kèm.
Trong khi đó, doanh nghiệp vừa và nhỏ rất được coi trọng phát triển tại nhiều quốc gia. Bởi khu vực này là nguồn tạo việc làm, cạnh tranh và động lực phát triển kinh tế và đổi mới. Đồng thời, do doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện diện ở nhiều vùng địa lý hơn so với các doanh nghiệp lớn nên họ cũng góp phần vào việc phân bổ thu nhập tốt hơn, theo bà Thuỷ.
Nhấn mạnh về khó khăn tài chính của nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính Ngân hàng, Đại học Nguyễn Trãi cho rằng, có nhiều rào cản lớn khiến nhóm này rất khó tiếp cận vốn tín dụng.
Trước hết doanh nghiệp nhỏ và vừa thường thiếu tài sản đảm bảo. Như đối với phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực bất động sản - xây dựng, thì nếu nhiều dự án chưa hoàn thiện thủ tục pháp lý hoặc mới chỉ hình thành trong tương lai. sẽ không đủ điều kiện để thế chấp vay vốn theo những quy định ngày càng khắt khe hơn từ phía ngân hàng.
Nhiều doanh nghiệp cũng thiếu báo cáo tài chính minh bạch và hệ thống kiểm toán độc lập. Đồng thời, do quy mô nhỏ, dự án phát triển ít nên họ chưa xây dựng được uy tín tín dụng, khiến các ngân hàng đặt ra nhiều lo ngại trong quá trình thẩm định, đánh giá. Nếu được vay vốn, họ cũng phải chịu hệ số rủi ro - lãi suất cho vay cao hơn.
"Doanh nghiệp vừa và nhỏ dù chiếm tới 98% tổng số doanh nghiệp, thì vẫn rất khó tiếp cận tín dụng ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh thị trường khan hiếm thanh khoản, kênh trái phiếu gặp khó khăn", ông Nguyễn Quang Huy đánh giá.
Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính Ngân hàng, Đại học Nguyễn Trãi.
Kỳ vọng vào sức bật mới
Đặt niềm tin vào Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, và các Nghị quyết cụ thể hoá chương trình hành động, bà Bùi Thu Thuỷ cho hay, các Nghị quyết đã đặt kinh tế tư nhân, trong đó có khối doanh nghiệp vừa và nhỏ ở mức độ quan tâm cao nhất, đi cùng với những hành động cụ thể hoá giải pháp hỗ trợ rất nhanh. Ngay khi Nghị quyết 68 thông qua, ban soạn thảo chuẩn bị dự thảo nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ. Quốc hội ban hành Nghị quyết 198 trong 11 ngày. Trong một tuần, ban soạn thảo trình Chính phủ 2 nghị quyết để Chính phủ phân công đầu trách nhiệm từng cơ quan.
Hiện nay, dự thảo Nghị quyết Chính phủ quy định rõ chính sách và thời hạn, yêu cầu Bộ ngành, địa phương phải ban hành kế hoạch triển khai ngay trong quý II/2025. Bà Thuỷ đánh giá, các chính sách trong Nghị quyết 68 đã rõ, không bị khó hiểu khi triển khai và kỳ vọng tới tháng 6, tháng 7/2025 sẽ thể chế hóa nội dung và triển khai ở nửa cuối năm 2025. Trong khí thế hiện nay, hy vọng cơ quan bộ ngành, địa phương bắt tay hành động, triển khai nhanh nhất các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.
Còn ông Nguyễn Quang Huy nhìn nhận, doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhất là trong lĩnh vực bất động sản xây dựng sẽ có cơ hội thoát khỏi sự lệ thuộc vào dòng vốn dựa trên tài sản thế chấp. Bởi các Nghị quyết đã định hướng phát triển đa dạng các nguồn vốn. Không dừng lại ở tín dụng ngân hàng, mà còn bao gồm vốn mạo hiểm, vốn đầu tư tư nhân, huy động qua thị trường chứng khoán và các hình thức tài chính phi truyền thống.
Đồng thời, việc khuyến khích ứng dụng công nghệ, dữ liệu lớn và hệ thống chấm điểm tín dụng để tạo ra những cách tiếp cận vốn linh hoạt và hiện đại hơn, mở ra cơ hội hình thành và phát triển của các mô hình tài trợ mới như gọi vốn cộng đồng, tài chính chuỗi giá trị hay tài trợ thương mại số hóa.
Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính Ngân hàng, Đại học Nguyễn TrãiTuy nhiên, để tận dụng được cơ hội này, ông Nguyễn Quang Huy khuyến cáo, bản thân doanh nghiệp cũng cần chủ động nâng cao năng lực quản trị, minh bạch tài chính, thúc đẩy chuyển đổi số, thực hành các chuẩn mực ESG. Khi đó, các doanh nghiệp sẽ có cơ hội tiếp cận được nguồn vốn và nâng cao quy mô phát triển.
Ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội tin tưởng, khi các Nghị quyết hỗ trợ kinh tế tư nhân đi vào cuộc sống, doanh nghiệp được hưởng lợi lớn, đặc biệt là về vốn. Chính phủ đã yêu cầu hệ thống ngân hàng rà soát, cắt giảm các điều kiện cho vay, điều chỉnh lãi suất hợp lý. Với các ngành nghề ưu tiên, mức lãi suất có thể chỉ từ 4 - 5%.
Về hỗ trợ pháp lý, hiện nay có rất nhiều cơ quan, đơn vị đã tham gia hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong các vụ kiện liên quan đến hợp đồng kinh tế. Sở Tư pháp, Bộ Tư pháp, nhiều trung tâm tư vấn pháp luật hỗ trợ miễn phí cho doanh nghiệp; các trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp tại các Sở Tài chính, Cục Phát triển doanh nghiệp. Đây đều là những đầu mối quan trọng để thực thi tốt Nghị quyết 68, giúp giảm tải khối lượng thủ tục hành chính lớn cho doanh nghiệp, theo ông Mạc Quốc Anh.
Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội cũng mong muốn có các đợt sơ kết, tổng kết, đánh giá định kỳ, ít nhất 6 tháng một lần, để rà soát kết quả đạt được đến đâu, người dân và doanh nghiệp đã được thụ hưởng ra sao, còn vướng mắc, khó khăn hay có đề xuất, kiến nghị gì không. Từ đó, mới có thể điều chỉnh, bổ sung kịp thời, hiệu quả.
