Đây là thông tin được Bộ GTVT đưa ra trong cuộc họp trực tuyến với các địa phương về cong tác giải phóng mặt bằng (GPMB) các dự án trên tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông.
Theo đó, tính đến giữa tháng 4/2020, công tác GPMB tại 2 dự án thành phần cao tốc Bắc Nam qua địa bàn tỉnh Khánh Hòa là Nha Trang - Cam Lâm và Cam Lâm - Vĩnh Hảo với tổng chiều dài 54,1km mới đạt 15,5% (8,4km/54,1km), trong đó Dự án Nha Trang - Cam Lâm nằm trọn trong địa phận tỉnh Khánh Hòa với chiều dài 49,1km, khối lượng GPMB mới đạt 8,4km/49,1km (17,1%); Dự án Cam Lâm - Vĩnh Hảo qua tỉnh Khánh Hòa với chiều dài 5km, hiện tại chưa GPMB (đạt 0%).
Tại tỉnh Đồng Nai, Dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông, đoạn Phan Thiết - Dầu Giây dù được Thủ tướng Chính phủ ưu tiên cho chuyển đổi từ hình thức đầu tư PPP sang đầu tư công với chiều dài 51,33km để có thể khởi công ngay trong tháng 8/2020 nhưng mới chỉ GPMB 20,4km/51,33km (đạt 39,7%). Đồng Nai hiện cũng chưa giải ngân được đồng nào trong khoản ngân sách 665 tỷ đồng bố trí trong kế hoạch năm 2020.
Hiện các tỉnh có đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông đi qua đã chi trả tiền đền bù, đủ điều kiện bàn giao mặt bằng là 457,42km/653,61km, đạt 70% (một số tỉnh đạt tỷ lệ cao hơn như Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Ninh Thuận, Bình Thuận, Vĩnh Long).
Theo kế hoạch, các tỉnh sẽ cơ bản bàn giao phần đất nông nghiệp trong năm 2019, hoàn thành GPMB vào quý II/2020. Tuy nhiên, đến nay hầu hết các địa phương chưa hoàn thành công tác bồi thường đất nông nghiệp; bồi thường đất ở đang ở giai đoạn lập phương án, chưa phê duyệt; Một số địa phương chưa thi công xây dựng khu tái định cư (TĐC) như (Nam Định, Ninh Bình, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Đồng Nai, Tiền Giang). Khối lượng di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật rất lớn, hiện mới đang ở bước khảo sát, lập phương án đền bù, di dời.
Bộ GTVT đánh giá, việc xây dựng khu TĐC, di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật là hết sức quan trọng, là đường găng quyết định tiến độ GPMB phần mặt bằng còn lại chưa bàn giao (khoảng 30% ) của dự án. Vì vậy, nếu các địa phương, các chủ sở hữu, sử dụng các công trình hạ tầng kỹ thuật không tập trung quyết liệt thực hiện sẽ không thể hoàn thành công tác GPMB như đã cam kết với Thủ tướng Chính phủ bàn giao toàn bộ trong quý II/2020.
Một điều đáng lo ngại khác là hiện nay ở một số địa phương, kinh phí GPMB thực tế tăng vượt tổng mức của tiểu dự án GPMB (bao gồm cả chi phí dự phòng) trong Tổng mức đầu tư được duyệt (như: dự án Mai Sơn - QL45 tăng khoảng 305 tỷ đồng, dự án QL45 - Nghi Sơn tăng khoảng 541 tỷ đồng, dự án Nghi Sơn - Diễn Châu tăng khoảng 443 tỷ đồng, dự án Diễn Châu - Bãi Vọt tăng khoảng 390 tỷ đồng, dự án Cam Lộ - La Sơn tăng khoảng 190 tỷ đồng...).
Vào đầu tháng 1/2020, Bộ GTVT đã có văn bản gửi các Ban QLDA yêu cầu khẩn trương kiểm tra, rà soát kinh phí GPMB tại các địa phương, báo cáo ngay về Bộ GTVT để xem xét xử lý vấn đề này, đảm bảo đủ kinh phí, kịp thời phục vụ công tác GPMB; yêu cầu các Ban khẩn trương rà soát, làm việc trực tiếp với các địa phương tổng hợp báo cáo Bộ số liệu cụ thể vào cuối tháng 4/2020.
Dự án xây dựng tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông là dự án quan trọng quốc gia, được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 52/2017/QH14 ngày 22/11/2017, trước mắt đầu tư 11 dự án thành phần với tổng chiều dài 654km, đi qua địa phận 13 tỉnh, gồm: Ninh Bình, Nam Định, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Khánh Hoà, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai, Tiền Giang, Vĩnh Long với tổng mức đầu tư khoảng 118.716 tỷ đồng, trong đó có 3 dự án đầu tư bằng nguồn vốn đầu tư công, 8 dự án đầu tư theo hình thức PPP.
Tổng kinh phí GPMB khoảng 12.401 tỷ đồng, diện tích thu hồi khoảng 4.835ha, tái định cư khoảng 3.690 hộ dân và di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật nằm trong phạm vi GPMB.
