Chia sẻ tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Ngọc Đông cho rằng, giao thông vận tải được xác định là một bộ phận quan trọng trong kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, là một trong ba khâu đột phá, cần ưu tiên đầu tư phát triển đi trước một bước với tốc độ nhanh, bền vững nhằm tạo tiền đề cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Đặc biệt, đường sắt nội đô, giao thông thông minh là những lĩnh vực Việt Nam đang tập trung xây dựng và cũng là một trong những nội dung chính của xây dựng thành phố thông minh.
Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng cho hay, đánh giá chung tốc độ phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đang rất chậm, chưa đáp ứng được sự phát triển, tăng trưởng của nhu cầu vận tải. Đây là một trong những thách thức rất lớn cho ngành GTVT, nếu nhìn vào con số phát triển, tăng trưởng của vận tải hằng năm khoảng 10% và phát triển, tăng trưởng của xe cộ khoảng 15%, có những lĩnh vực phát triển rất nóng như tăng trưởng vận tải hàng không lên tới 17%/năm.
Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển đường sắt cao tốc với một lực lượng kỹ sư lành nghề, nhiều kinh nghiệm.
Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông nhấn mạnh: “Chúng tôi cho rằng, hạ tầng giao thông hiện nay chưa theo kịp được nhu cầu phát triển về vận tải. Ứng dụng khoa học công nghệ còn chậm so với nhu cầu, bước tiến phát triển chung của Việt Nam cũng như phát triển kết cấu hạ tầng giao thông vận tải nước ta. Đây là thách thức mà chúng tôi cho rằng cần phải tiếp cận, giải quyết cũng như thúc đẩy trong thời gian tới nếu chúng ta muốn đi nhanh hơn, đi tắt hơn và tiến thẳng vào hiện đại, với biến động của thế giới nói chung về chia sẻ dữ liệu, ứng dụng CNTT trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra trên toàn cầu”.
Tại hội thảo, nhiều chuyên gia đều nhận định, đường sắt cao tốc gắn với phát triển đô thị thông minh là một chủ đề thực tiễn và thiết thực với Việt Nam hiện nay. Trong bối cảnh đô thị hóa và việc xây dựng cơ sở hạ tầng cho một nền kinh tế tăng trưởng, một mặt đòi hỏi thời gian triển khai nhanh chóng, mặt khác đòi hỏi đảm bảo chất lượng và những tính toán kỹ lưỡng cho quy hoạch tương lai. Hơn nữa, giao thông có tốt, có kết nối đồng bộ mới có thể phát triển được đô thị thông minh.
Theo TS. Trương Thị Mỹ Thanh, Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận tải: "Phát triển bền vững giao thông đô thị là nền tảng quan trọng cho Việt Nam. Vận tải hành khách khối lượng lớn (đường sắt đô thị) đóng vai trò là trục giao thông xương sống cho mỗi đô thị lớn và Việt Nam cũng sẽ không nằm ngoài xu hướng này. Tuy nhiên hiện nay, xe buýt, xe máy và giao thông phi cơ giới vẫn đóng vai trò quan trọng. Do đó, đầu tư lớn cho hạ tầng giao thông vừa là thách thức vừa là cơ hội".
Kinh nghiệm về phát triển đường sắt, đặc biệt là tốc độ cao của Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) cho thấy thời gian chuẩn bị cho việc xây dựng các tuyến đường sắt tốc độ cao kéo dài khoảng 10 năm, trong khi thời gian xây dựng thì lại rất ngắn từ 4 - 5 năm (ở Nhật Bản, tuyến Shinkansen đầu tiên cần 10 năm chuẩn bị và thông qua chủ trương đầu tư, trong khi đó thời gian xây dựng chỉ hơn 4 năm).
Trên thực tế, các tuyến đường sắt tốc độ cao khi được nghiên cứu chuẩn bị đầu tư kỹ lưỡng, sau khi đưa vào khai thác đều có khối lượng hành khách vượt xa so với tính toán ban đầu và đều mang lại những lợi ích to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội. Kinh nghiệm thực tiễn từ việc vận hành khai thác của các tuyến như: Tuyến Tokaido Shinkansen của Nhật Bản năm 1964, tuyến Đài Bắc - Cao Hùng của Đài Loan (Trung Quốc) năm 2007, tuyến Seoul - Pusan của Hàn Quốc năm 2004 đã chứng minh điều này.
Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Giorgio Fantauzzi, đại diện công ty Tractebel hiện đang quản lý các dự án tàu điện ngầm tại Paris cho biết: “Trước khi thiết kế, xây dựng các tuyến tàu điện ngầm trong đô thị cần thu thập các thông tin liên quan và có các giải pháp tổng thể để loại bỏ những trở ngại và kiểm soát chi phí xây dựng. Dự án tàu điện ngầm nhằm phát triển kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống, vì vậy, không được gây thiệt hại về kinh tế trong khu vực ảnh hưởng của dự án”.
Liên quan đến đường sắt tốc độ cao, đại diện Tractebel cho biết, kinh nghiệm của Pháp trong việc huy động tài chính là sử dụng hình thức hợp tác công - tư, nhượng quyền khai thác dự án cho tư nhân để giảm áp lực tài chính cho Chính phủ. Những yếu tố không nhìn thấy được có thể gây thiệt hại, ảnh hưởng tiến độ, thậm chí hư hỏng công trình. Đó là các yếu tố như khảo cổ học, bảo tồn, địa chất, thủy văn, ảnh hưởng đến kết cấu công trình các tòa nhà và các lợi ích kinh tế, xã hội,... Việc thi công đào đất hầm ngầm cần áp dụng công nghệ đào hầm tiên tiến, hiện đại để đảm bảo an toàn tối đa.
"Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển đường sắt cao tốc với một lực lượng kỹ sư lành nghề, nhiều kinh nghiệm. Chúng tôi muốn thông qua Hội thảo này để tìm kiếm những đối tác phù hợp để trao đổi kinh nghiệm, hợp tác phát triển hệ thống tàu điện ngầm, đường sắt cao tốc tại Việt Nam”, ông Giorgio Fantauzzi cho hay.
