Từ "không thừa nhận" đến "động lực quan trọng nhất"
Theo GS.TS Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo sư Nhà nước, nhìn lại hành trình phát triển của kinh tế tư nhân Việt Nam, có thể thấy rõ dấu ấn của các quyết sách thể chế. Trong giai đoạn những năm 1980, chính sách cải tạo tư sản công thương nghiệp đã khiến doanh nghiệp tư nhân gần như không có chỗ đứng. "Khi đó, chỉ cần doanh nghiệp sản xuất thuê lao động là bị quy vào diện tư bản, phải cải tạo. Quan điểm thời kỳ ấy là không thừa nhận kinh tế tư nhân", GS.TS. Hoàng Văn Cường nói.
GS.TS. Hoàng Văn Cường nhấn mạnh, mỗi bước cải cách thể chế là một lần ‘cởi trói’, mở đường cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển.
Bước ngoặt chỉ thực sự đến khi đất nước bắt đầu hành trình đổi mới, chuyển sang kinh tế thị trường năm 1986. Dù đã được thừa nhận, song trong một thời gian dài, khu vực kinh tế tư nhân vẫn chưa được coi trọng. "Khi đó, doanh nghiệp tư nhân dù tồn tại và phát triển nhưng luôn xếp ở 'cuối hàng', không được đánh giá đúng vai trò", ông chia sẻ.
Phải đến gần một thập kỷ sau, những bước cải cách tiếp theo mới tạo ra chuyển biến mang tính chất bản lề, đặc biệt khi Hiến pháp lần đầu tiên quy định "người dân, doanh nghiệp được làm những gì mà pháp luật không cấm". Đây là dấu mốc giúp kinh tế tư nhân phát triển đầy đủ hơn, mở rộng ra nhiều lĩnh vực vốn trước đó chỉ dành cho doanh nghiệp nhà nước.
Tiếp nối tiến trình ấy, năm 2017, cũng lần đầu tiên trong các văn kiện chính thức, kinh tế tư nhân được xác định là một động lực quan trọng của nền kinh tế. Và đến năm 2025, định hướng chiến lược đã khẳng định rõ: Kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất cho phát triển đất nước.
"Có thể nói, mỗi bước tiến của kinh tế tư nhân đều gắn liền với thay đổi về thể chế. Sự cải cách này không chỉ tạo ra một hành lang pháp lý, mà thực chất là quá trình khơi thông nguồn lực, giải phóng sức mạnh xã hội", GS.TS. Hoàng Văn Cường phân tích.
Kinh tế tư nhân – Đầu tàu đổi mới sáng tạo và tự chủ
Bên cạnh yếu tố thể chế, GS.TS. Hoàng Văn Cường nhấn mạnh vai trò tiên phong của khu vực tư nhân trong bối cảnh đất nước cần theo đuổi con đường khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo để tạo ra sự phát triển đột phá.
"Đổi mới sáng tạo luôn gắn liền với rủi ro. Trong khi doanh nghiệp nhà nước bị ràng buộc bởi cơ chế, quy trình thì doanh nghiệp tư nhân có khả năng linh hoạt hơn, dám bước vào, dám chấp nhận rủi ro để đổi lấy lợi nhuận và giá trị gia tăng cao hơn. Đây chính là lực lượng đi đầu, dẫn dắt xu thế đổi mới sáng tạo của quốc gia", ông nói.
Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu, theo GS.TS. Hoàng Văn Cường, tính độc lập, tự chủ lại càng trở nên quan trọng. Khi dòng vốn FDI sụt giảm do tác động từ địa chính trị thế giới, khu vực kinh tế tư nhân nội địa càng trở thành điểm tựa vững chắc trong việc nâng cao nội lực, đảm bảo duy trì đà tăng trưởng và ổn định nền kinh tế.
Dẫn chứng trong lĩnh vực bất động sản - một ngành vốn có tác động lan tỏa đến hàng loạt lĩnh vực khác như xây dựng, tài chính, lao động, vật liệu…, GS.TS. Hoàng Văn Cường cho rằng, khu vực tư nhân đang đóng vai trò trụ cột và tiên phong.
"Doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực bất động sản hiện đang là lực lượng chủ đạo, dẫn dắt thị trường và tạo ra sức lan tỏa mạnh mẽ cho nền kinh tế. Đây là minh chứng sống động cho vai trò không thể thay thế của khu vực kinh tế tư nhân khi được tạo điều kiện phát triển", GS.TS Hoàng Văn Cường nói.
Từ thực tiễn đó, chuyên gia khẳng định, tháo gỡ nút thắt thể chế chính là giải pháp căn cơ nhất để khơi thông và phát huy tối đa tiềm năng quốc gia: "Thể chế không đơn thuần là hệ thống quy định - nó chính là nguồn lực. Nếu cải cách thể chế đồng bộ theo đúng tinh thần chỉ đạo, chủ trương hiện nay, chúng ta sẽ hình thành được những trụ cột phát triển mới, tạo ra tính lan tỏa, giúp nền kinh tế phát triển bền vững, vươn tới khát vọng hùng cường"./.
