Tuy nhiên, càng nhiều bãi xe, chung cư cao tầng “mọc” lên thì người dân càng mất dần những không gian công cộng - yếu tố quan trọng của một thành phố đáng sống.
Chúng ta có thể thấy không gian công cộng tồn tại dưới 3 loại hình chủ yếu là không gian công cộng chính thống (quảng trường, công viên, phố đi bộ, vườn hoa...), không gian công cộng phi chính thống (vỉa hè, siêu thị...) và không gian cộng đồng (làng trong phố, khu tập thể cũ, khu đô thị mới...).
Có thể nói, thành phố đang phải “oằn mình” trước nhiều sức ép như phát triển hạ tầng giao thông, cung ứng đủ bãi đỗ xe, nhà ở, chung cư… khiến không gian công cộng ngày càng thu hẹp và rơi vào tình trạng “có cũng như không”. Đây quả là một vấn đề đáng báo động, khi mà không gian công cộng đóng vai trò quan trọng làm thay đổi bộ mặt đô thị cũng như chất lượng cuộc sống của người dân thông qua sự tương tác của con người với con người, con người với thiên nhiên, lưu giữ các ký ức chung và tạo dựng nên các biểu tượng gắn liền với một thành phố.
Theo khảo sát của Tổ chức thành phố sống tốt (Health Bridge) Việt Nam, Hà Nội đang thiếu rất nhiều vườn hoa, sân chơi trong các khu vực dân cư, đặc biệt trong khu vực nội thành, đất được dùng làm không gian xanh công cộng chỉ chiếm chưa đầy 2% tổng quỹ đất.
Trong nội thành, hiện có 53 công viên vườn hoa với diện tích hơn 320ha (1m2 cây xanh/người). Ngoại thành có 15 vườn hoa công viên với 60ha đất, như vậy thấp rất nhiều so với tiêu chuẩn. Trong khi đó, quy chuẩn tiêu chuẩn ngành Xây dựng đặt ra là 2m2 cây xanh/người, đối với đô thị đặc biệt là 7m2 cây xanh/người.
Khảo sát thực tế cho thấy, tại các khu đô thị, chung cư mới, có rất ít khoảng không dành cho cây xanh, hồ nước, khu vui chơi… Đặc biệt, tại những nơi tập trung đông dân cư thì không gian công cộng càng “hiếm”. Có thể thấy, thiếu không gian sinh hoạt chung khiến cuộc sống của người dân trở nên bí bách, ngột ngạt, tù túng.
Với quá trình đô thị hóa diễn ra “thần tốc”, hàng loạt khu đô thị mọc lên, diện tích đất cho mục đích công cộng không được quan tâm đúng mức. Không chỉ vậy, không gian công cộng còn phải “cạnh tranh” với những mục đích thương mại, tư nhấn hóa khi lòng đường, vỉa hè “hô biến” thành quán ăn, nhà hàng, bãi xe…
Không những vậy, không gian công cộng còn có mối liên hệ mật thiết với sức khỏe của con người. Trước đây, từ trẻ con đến người già đều có thể thoải mái vui chơi, tập thể dục, đi dạo tại công viên, khu sinh hoạt chung. Việc vui chơi và tập thể dục thể thao tại các không gian công cộng giúp mọi người rời xa các thiết bị điện tử để vận động nhiều hơn, nhất là trẻ em. Nhưng giờ đây, các công viên tại Thủ đô không được đầu tư khai thác hiệu quả dẫn đến xuống cấp, sử dụng sai mục đích, bỏ hoang… gây lãng phí.
Hiện nay, tại thành phố chỉ có một vài điểm không gian công cộng có hiệu quả và thu hút được đông đảo người dân hưởng ứng tham gia như phố đi bộ hồ Gươm, phố sách 19/12, khu vực phố bích họa Phùng Hưng, khu vực phố đi bộ Trịnh Công Sơn. Ngoài ra, nhiều người dân chọn một số trung tâm thương mại, rạp chiếu phim, công viên giải trí để thư giãn vào những dịp cuối tuần.
Nhiều lớp người Hà Nội cũ cảm thán, thế hệ trẻ ngày nay chỉ có thể tiếp cận một Thủ đô nghìn năm văn hiến thông qua những bài học lịch sử khô khan, những chuyến tham quan bảo tàng “đi xong để đó”, dần dần những tinh túy của Thủ đô, cùng với các trò chơi trẻ thơ cứ thế biến mất, phai nhạt đi.
Có thể thấy, sự phát triển Hà Nội đang đi theo hướng đề cao giá trị thương mại hơn giá trị sử dụng. Không gian công cộng bị tư hữu hóa đi cùng với một loạt khái niệm mới như “đi chơi siêu thị”, “hi sinh cho phát triển”, “ưu tiên cho phát triển”.
Thế nhưng, một Hà Nội đáng sống phải là một Hà Nội có nhiều không gian dành cho cộng đồng.
