Hạ tầng giao thông năm 2025: Những trục đường mở lối tương lai

Mỗi cây cầu khi được triển khai và đi vào hoàn thành không chỉ giải quyết điểm nghẽn giao thông tồn tại nhiều năm mà còn mở ra một không gian phát triển hoàn toàn mới, tạo trục kết nối đa trung tâm đang dần định hình tại nhiều địa phương.Trong tiến trình phát triển quốc gia, hạ tầng giao thông luôn được nhìn nhận như "xương sống" của nền kinh tế, định hình không gian phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh và cải thiện chất lượng sống của người dân. Nhận thức rõ vai trò đó, Nghị quyết Đại hội XIII đã đặt phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại trở thành một trong những nhiệm vụ mang tính đột phá chiến lược. Đây không chỉ là yêu cầu trước mắt để đáp ứng tốc độ tăng trưởng nhanh và bền vững, mà còn là nền tảng để Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới với khát vọng vươn lên mạnh mẽ.

Năm 2025 tiếp tục thể hiện quyết tâm ấy với quy mô giải ngân đầu tư công dự kiến đạt 883.000 tỷ đồng, tăng 13% so với năm 2024. Đến tháng 11/2025, hơn 540.000 tỷ đồng, tương đương hơn 80% kế hoạch đã được đưa vào nền kinh tế. Điều đáng chú ý là phần lớn nguồn lực này tập trung cho các dự án giao thông trọng điểm, tạo sức lan tỏa ngay trong năm và đặt nền móng cho chu kỳ tăng trưởng dài hạn.

Trong bối cảnh này, 2025 trở thành năm bản lề khi hàng loạt đại dự án hạ tầng ghi nhận bước tiến vượt trội. Các loại hình giao thông trên khắp cả nước đều tăng tốc phát triển, đặc biệt là với đường bộ, đường sắt và đường hàng không. Từ các tuyến cao tốc Bắc - Nam đến trục kết nối Đông - Tây trải dài mảnh đất hình chữ S; từ những cây cầu vượt sông khẩu độ lớn cho tới các tuyến metro, dự án đường sắt tốc độ cao; từ các sân bay thế hệ mới đến chương trình nâng cấp cảng hàng không hiện hữu, tất cả đang hợp thành một bức tranh hạ tầng hoàn thiện và có những bước phát triển vượt bậc. Đây chính là biểu hiện rõ nét nhất của tinh thần "đột phá chiến lược" mà Đại hội XIII đề ra, một chương mới về phát triển hạ tầng, mở đường cho kinh tế - xã hội Việt Nam tiến vào giai đoạn tăng trưởng cao và bền vững hơn trong thập kỷ tới.

Năm qua, trong lĩnh vực đường bộ, hàng loạt tuyến cao tốc trọng điểm đồng loạt khởi công, về đích, tạo nên mạng lưới kết nối có quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Sau đợt khánh thành và khởi công các dự án vào dịp 19/8, cả nước đã có 2.476km cao tốc, 1.397km đường ven biển. Đến cuối năm 2025, cả nước thông xe được 3.188km cao tốc (bao gồm hoàn thiện tuyến chính, đường gom và đường dân sinh). Kết quả này cao hơn mục tiêu Thủ tướng yêu cầu trên theo tinh thần Nghị quyết 50/NQ-CP ngày 20/5/2021 là đưa vào khai thác ít nhất 3.000km đường cao tốc và khoảng 1.700km đường ven biển trong năm 2025.

Đánh giá về bước tiến này, ông Đặng Huy Đông, nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nhấn mạnh: "Những con số đó tự nó đã nói lên, đó là kỳ tích của nhiệm kỳ, đưa Việt Nam, đặt Việt Nam lên bệ phóng để bước vào kỷ nguyên vươn mình theo đúng nghĩa, với những công trình đã hoàn thành và những công trình dự kiến sẽ hoàn thành, đã được phê duyệt càng khẳng định cho nhận định trên".

Trong số các dự án nổi bật, tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông giữ vai trò chủ đạo, hình thành trục vận tải xuyên vùng với 729km, tổng vốn gần 147.000 tỷ đồng. Ngày 19/12 vừa qua, nhiều dự án đã hoàn thiện, chính thức được thông xe. Song song với trục cao tốc trải dài từ Bắc vào Nam này, các tuyến kết nối chiến lược của từng khu vực như Hòa Bình – Mộc Châu, Gia Nghĩa – Chơn Thành, Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột, Mỹ An – Cao Lãnh được triển khai vượt tiến độ, mở rộng không gian phát triển cho trung du, miền núi, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ.

Trục đường ven biển cũng bước vào giai đoạn hoàn thiện, tạo thành "đại lộ kinh tế biển" chạy dọc từ Quảng Ninh, Hải Phòng qua Thanh Hóa, Nghệ An đến miền Trung và Đồng bằng sông Cửu Long. Đây không chỉ là tuyến giao thông mà còn là trục phát triển đô thị hướng biển, thúc đẩy dịch vụ - du lịch - logistics và tạo dư địa lớn cho thị trường bất động sản nghỉ dưỡng.

Bên cạnh các tuyến đường lớn, hệ thống cầu vượt sông tiếp tục ghi dấu ấn mạnh trong năm. Việc hoàn thành, thi công, triển khai mạnh mẽ những công trình như cầu Thủ Thiêm 4, cầu Cần Giờ, cầu Đại Ngãi hay cầu vượt cửa biển Thuận An thể hiện rõ năng lực thi công của Việt Nam khi liên tục chinh phục những khẩu độ lớn, điều kiện thủy văn phức tạp.

Mỗi cây cầu khi được triển khai và đi vào hoàn thành không chỉ giải quyết điểm nghẽn giao thông tồn tại nhiều năm mà còn mở ra một không gian phát triển hoàn toàn mới, tạo trục kết nối đa trung tâm đang dần định hình tại nhiều địa phương.

Nếu đường bộ là mũi nhọn mở rộng không gian, thì đường sắt lại là lời khẳng định Việt Nam đã bắt đầu bước vào kỷ nguyên vận tải hiện đại. Ở đô thị, các tuyến metro tại Hà Nội và TP. HCM chuyển từ giai đoạn thử nghiệm sang hoàn thiện và tiếp tục phát triển.

Tại Hà Nội, 2 tuyến metro Cát Linh - Hà Đông và đoạn trên cao Nhổn - ga Hà Nội tiếp tục vận hành ổn định, khẳng định vai trò trong việc định hình thói quen sử dụng phương tiện công cộng. Dù mới chỉ đáp ứng một phần rất nhỏ so với mạng lưới 15 tuyến với tổng chiều dài hơn 700km dự kiến đến năm 2045, các tuyến metro đang hoạt động đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển dịch thói quen của người dân từ di chuyển bằng xe cá nhân sang giao thông công cộng.

Đáng chú ý, năm 2025 cũng là thời điểm Hà Nội bước vào vòng đầu tư mới cho đường sắt đô thị. Tháng 10/2025, thành phố khởi công tuyến metro số 2 Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, dài gần 11km, trong đó gần 9km đi ngầm qua khu vực phố cổ. Với tổng mức đầu tư xấp xỉ 35.700 tỷ đồng, đây là một trong những tuyến metro ngầm có quy mô lớn nhất cả nước hiện nay. Tuyến metro số 5 Văn Cao - Hòa Lạc khởi công trong tháng 12 có chiều dài hơn 38km, kết nối trung tâm Hà Nội với Khu công nghệ cao Hòa Lạc lại là một trong những hướng phát triển đô thị chiến lược của Thủ đô. Thành phố đồng thời chuẩn bị các thủ tục để tuyến số 3.2 ga Hà Nội - Hoàng Mai có thể khởi công vào đầu năm 2027. Nhịp độ đầu tư này cho thấy Hà Nội đã bước sang giai đoạn triển khai mạng lưới metro mang tính hệ thống, dùng đường sắt đô thị làm khung để định hướng không gian phát triển.

Tại TP. HCM, tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên chính thức đi vào khai thác thương mại trong năm 2025, đánh dấu cột mốc lịch sử đối với giao thông đô thị khu vực phía Nam. Thành phố đồng thời hoàn thiện điều chỉnh để triển khai tuyến metro số 2 Bến Thành - Tham Lương vào năm 2026 và đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ có 9 tuyến metro được đầu tư trước với tổng chiều dài khoảng 374km. Đáng chú ý, tuyến metro Bến Thành - Cần Giờ khởi công ngày 19/12 với tổng mức đầu tư hơn 85.000 tỷ đồng đã tạo động lực mới cho chiến lược kết nối đô thị với khu vực biển Cần Giờ. Khi hoàn thành, mạng lưới metro quy mô hơn 1.000km của TP. HCM sẽ trở thành xương sống của giao thông công cộng vùng Đông Nam Bộ, hỗ trợ mạnh mẽ cho định hướng phát triển đa trung tâm của thành phố, đồng thời liên thông trực tiếp với hệ thống đường sắt quốc gia và sân bay Long Thành.

Ở tầm quốc gia, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam tiếp tục là điểm nhấn lớn nhất của ngành đường sắt Việt Nam trong năm 2025. Sau khi chủ trương đầu tư được Quốc hội thông qua cuối năm 2024, dự án bước vào giai đoạn hoàn thiện hồ sơ và chuẩn bị các điều kiện triển khai. Tuyến dài khoảng 1.541km từ Ngọc Hồi (Hà Nội) đến Thủ Thiêm (TP. HCM), đi qua gần 20 tỉnh, thành, với tốc độ thiết kế dự kiến 320-350km/h và tổng mức đầu tư hơn 60 tỷ USD. Trong năm 2025, Chính phủ tập trung hoàn thiện cơ chế huy động vốn, thu hút nhà đầu tư tư nhân và nghiên cứu mô hình để doanh nghiệp trong nước có thể tham gia sâu vào quá trình xây dựng, vận hành, hướng tới giảm phụ thuộc vào nhà thầu và nguồn vốn vay nước ngoài. Đây được coi là bước chuẩn bị quan trọng cho việc hiện thực hóa "xương sống giao thông thế hệ mới", là tuyến vận tải có khả năng tác động sâu rộng đến kinh tế, đô thị trên cả nước.

Song song với đó, việc kết nối đường sắt với Trung Quốc cũng được đẩy nhanh nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải hàng hóa xuyên biên giới ngày càng lớn. Tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, kết nối với Côn Minh (Trung Quốc), có chiều dài gần 419 km, tốc độ thiết kế tối đa 160 km/h và tổng vốn hơn 8,3 tỷ USD đã hoàn thiện nghiên cứu hướng tuyến, hồ sơ đầu tư và công tác phối hợp giải phóng mặt bằng tại nhiều địa phương trong năm 2025. Đây được xem là một trong những tuyến đường sắt liên vận có ý nghĩa chiến lược, tạo hành lang logistics từ vùng Tây Bắc đến cảng biển Hải Phòng, đồng thời kết nối trực tiếp với mạng lưới đường sắt Á - Âu thông qua Trung Quốc.

Nhìn tổng thể, năm 2025 chưa phải là thời điểm đường sắt Việt Nam có những dự án đồ sộ đi vào khai thác, nhưng lại là năm mang tính bản lề trong quy hoạch và triển khai. Từ metro đô thị tại Hà Nội, TP. HCM cho đến dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và các tuyến liên vận quốc tế, ngành đường sắt đang dần trở lại vai trò vốn có, là một trụ cột của hạ tầng giao thông hiện đại, có khả năng định hình lại dòng vận tải, không gian kinh tế - đô thị và thị trường bất động sản Việt Nam trong thập niên tới.

Năm 2025 được xem là dấu mốc chuyển pha quan trọng của hạ tầng hàng không Việt Nam khi tiến vào chu kỳ đầu tư - nâng cấp gắn chặt với chiến lược phát triển kinh tế, du lịch, logistics và hội nhập quốc tế. Đây là những tiền đề quan trọng để kiến tạo mạng lưới hàng không hiện đại, đồng bộ và có tầm nhìn dài hạn.

Trong nhiều năm, tình trạng quá tải tại các cảng hàng không lớn như Tân Sơn Nhất, Nội Bài được xem là điểm nghẽn cố hữu. Năm 2025, bài toán này bắt đầu được tháo gỡ khi loạt dự án nhà ga trọng điểm tăng tốc về đích.

Nhà ga T3 Tân Sơn Nhất và dự án mở rộng Nhà ga T2 Nội Bài không chỉ bổ sung năng lực khai thác, mà còn đánh dấu bước chuyển quan trọng về chuẩn dịch vụ và công nghệ vận hành. Tự động hóa thủ tục, phân luồng khai thác khoa học, nâng chuẩn an ninh - an toàn, phòng cháy chữa cháy và công nghệ thông tin… đang dần đưa trải nghiệm hàng không của Việt Nam tiệm cận các sân bay tiên tiến trong khu vực.

Song song với việc giải tỏa áp lực hiện hữu, sân bay Long Thành tiếp tục là dự án mang tính chiến lược bậc nhất của hạ tầng hàng không Việt Nam. Sau nhiều năm chuẩn bị, Long Thành đã chính thức đón chuyến bay đầu tiên vào ngày 19/12, từng bước hình thành một siêu cảng hàng không trung chuyển khu vực.

Không dừng ở vai trò sân bay hành khách, Long Thành được quy hoạch như một trung tâm logistics hàng không, cửa ngõ xuất nhập khẩu công nghệ cao và hạt nhân kéo giãn không gian đô thị - công nghiệp vùng Đông Nam Bộ. Đây là dự án thể hiện rõ nhất tầm nhìn dài hạn của Việt Nam trong việc tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị hàng không - logistics toàn cầu.

Nếu Long Thành là cực tăng trưởng phía Nam, thì Cảng hàng không quốc tế Gia Bình lại là trụ cột mới của mạng lưới hàng không miền Bắc. Trong năm nay, dự án đang tích cực triển khai. Sân bay Gia Bình cũng được định vị là sân bay lớn thứ 2 của Việt Nam, chỉ sau Long Thành với vai trò chiến lược ngay từ khâu quy hoạch.

Gia Bình được xây dựng theo chuẩn mực quốc tế, hướng tới mô hình sân bay thông minh, xanh, bền vững, thế hệ mới, phục vụ khai thác lưỡng dụng dân sự - quốc phòng và các sự kiện đối ngoại cấp cao. Dự án đặt mục tiêu đạt tiêu chuẩn dịch vụ 5 sao, hướng tới nhóm sân bay có trải nghiệm hành khách xuất sắc theo đánh giá quốc tế. Đáng chú ý, Gia Bình không chỉ phục vụ vận tải hành khách mà còn được quy hoạch trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa, cơ sở bảo dưỡng, sửa chữa, đại tu máy bay (MRO) của khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Đây là tín hiệu cho thấy Việt Nam đang chủ động tham gia vào các phân khúc giá trị cao của ngành hàng không.

Sự xuất hiện song song của Long Thành và Gia Bình giúp Việt Nam từng bước thoát khỏi mô hình phát triển hàng không đơn cực. Một "song trụ Bắc - Nam" của ngành hàng không đang dần hình thành, tạo dư địa phát triển dài hạn, giảm áp lực cho các cảng hàng không hiện hữu và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cùng với đó, các sân bay địa phương như Phú Quốc, Cam Ranh, Cát Bi, Vân Đồn, Chu Lai, Liên Khương, Vinh tiếp tục được tái định vị vai trò với việc nâng cấp, những quy hoạch mới được gắn chặt với du lịch, đô thị và khu kinh tế, góp phần phân bổ lại động lực phát triển vùng.

Năm 2025 có thể xem là thời điểm hạ tầng hàng không Việt Nam chính thức bước sang một giai đoạn phát triển mới. Việc đồng loạt triển khai và tăng tốc các dự án trọng điểm như Long Thành, Gia Bình, cùng với nâng cấp các nhà ga lớn, cho thấy quyết tâm tái cấu trúc toàn diện mạng lưới hàng không quốc gia. Đặc biệt, hạ tầng hàng không đang được nhìn nhận như một mắt xích quan trọng, gắn chặt với logistics, du lịch, công nghiệp và đối ngoại. Khi sân bay trở thành động cơ tăng trưởng, Việt Nam không chỉ mở rộng bầu trời kết nối, mà còn từng bước nâng vị thế cạnh tranh trong khu vực và trên bản đồ hàng không quốc tế.

Bên cạnh đường bộ, đường sắt và hàng không, năm 2025 còn ghi dấu bước chuyển rõ nét của hạ tầng hàng hải và đường thủy nội địa thông qua hàng loạt dự án cụ thể, có tác động trực tiếp đến năng lực logistics quốc gia.

Trong giai đoạn 2024-2025, các dự án nạo vét, duy tu luồng hàng hải trọng điểm đã và đang được triển khai đồng loạt, gồm luồng Đà Nẵng, Hải Phòng, Phà Rừng, Cửa Hội - Bến Thủy, Cửa Việt, Soài Rạp, Sài Gòn - Vũng Tàu và luồng cho tàu biển trọng tải lớn vào sông Hậu, qua đó cải thiện khả năng tiếp nhận tàu lớn và bảo đảm an toàn hàng hải. Song song với đó, các thủ tục đầu tư dự án cải tạo, nâng cấp luồng Quy Nhơn và phát triển các hành lang đường thủy - logistics khu vực phía Nam đang được hoàn thiện. Đặc biệt, việc hướng tới khởi công Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ (giai đoạn 1) cùng dự án nâng cấp tuyến luồng cảng Cái Mép - Thị Vải cho thấy quyết tâm hình thành trục hàng hải - logistics chiến lược, bổ sung hoàn chỉnh bức tranh phát triển hạ tầng giao thông đa phương thức của Việt Nam.

Dù năm 2025 ghi nhận những bước tiến mạnh mẽ của hạ tầng giao thông, quá trình triển khai các dự án trọng điểm vẫn gặp nhiều thách thức kéo dài, đặc biệt ở các vấn đề lớn gồm iải phóng mặt bằng, thiếu vật liệu xây dựng và huy động vốn theo hình thức PPP. Đây là những "điểm nghẽn" có tác động trực tiếp đến tiến độ và chi phí của các công trình quy mô lớn, buộc Nhà nước phải áp dụng loạt giải pháp quyết liệt và đồng bộ hơn so với các giai đoạn trước.

Trong giải phóng mặt bằng, Chính phủ yêu cầu các địa phương chuyển từ cơ chế bàn giao từng phần sang bàn giao tối thiểu 70-80% mặt bằng trước khi thi công. Cách làm này giúp giảm thi công manh mún và rút ngắn thời gian triển khai. Thủ tướng nhiều lần làm việc trực tiếp với các địa phương, đồng thời thành lập tổ công tác đặc biệt để xử lý các điểm nghẽn phát sinh. Nhiều tỉnh, thành cũng đẩy nhanh bố trí tái định cư, linh hoạt hơn trong định giá đất và rút gọn thủ tục giải quyết khiếu nại. Việc sửa đổi Luật Đất đai và các nghị định liên quan tiếp tục góp phần tháo gỡ các vướng mắc pháp lý tồn tại nhiều năm.

Với vật liệu xây dựng, nhu cầu cát, đất đắp và đá tăng mạnh khiến nhiều dự án đứng trước nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng. Để ứng phó, Chính phủ cho phép áp dụng cơ chế chỉ định mỏ cho các dự án trọng điểm, giúp nhà thầu chủ động nguồn cung thay vì phụ thuộc thị trường. Các Bộ ngành điều chỉnh trần công suất tại các mỏ đủ điều kiện, rút gọn quy trình cấp phép và kiểm soát chặt giá vật liệu để tránh đội vốn. Một số địa phương còn mở mới mỏ tạm thời và thiết lập tuyến vận chuyển chuyên dụng nhằm bảo đảm tiến độ cung ứng.

Trong huy động vốn PPP, Nhà nước hoàn thiện khung pháp lý theo hướng tăng tính chia sẻ rủi ro. Cơ chế chia sẻ doanh thu khi dự án hụt hoặc vượt doanh thu giúp tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Nhà nước cũng tăng tỷ lệ vốn tham gia (30-50%) ở các dự án lớn nhằm giảm rủi ro tài chính, đồng thời đơn giản hóa tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư và mở rộng tiếp cận vốn từ các quỹ quốc tế.

Song song với đó, Chính phủ áp dụng hệ thống đường găng tiến độ cho các công trình trọng điểm như cao tốc Bắc - Nam, sân bay Long Thành, các tuyến metro…, yêu cầu báo cáo định kỳ và xử lý ngay mọi vướng mắc. Nhờ những giải pháp này, nhiều dự án đã được "gỡ nút thắt", góp phần duy trì tốc độ triển khai của toàn bộ chương trình phát triển hạ tầng năm 2025.