Theo Quy hoạch tỉnh Hà Tĩnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, toàn tỉnh có 191 khu vực mỏ làm vật liệu xây dựng thông thường. Trong đó, đá làm VLXD: 39 khu vực, tổng diện tích 738,6 ha, tài nguyên dự báo 119.170.000 m3; đất làm vật liệu san lấp: 94 khu vực, tổng diện tích 1.083,1 ha, tài nguyên dự báo 132.267.000m3; cát, sỏi xây dựng: 37 khu vực, tổng diện tích 382,5 ha, tài nguyên dự báo 14.735.000m3; đất, sét gạch ngói: 21 khu vực, tổng diện tích 170,5 ha, tài nguyên dự báo 7.381.000m3.
Đến nay, trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh có 77 giấy phép khai thác khoáng sản làm VLXD thông thường còn hiệu lực và 8 mỏ khoáng sản đã đấu giá nhưng chưa cấp giấy phép khai thác.
Dự báo nhu cầu cát xây dựng từ năm 2023 – 2025 trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh trung bình mỗi năm khoảng 2.459.000m3, hiện nay tổng công suất khai thác của các mỏ đã cấp phép khai thác (142.123m3/năm), nhu cầu cát xây dựng còn thiếu khoảng 2,3 triệu m3/năm.
Đối với đất san lấp từ năm 2023 - 2025, mỗi năm nhu cầu sử dụng khoảng 5.439.000m3, trong khi đó, tổng công suất khai thác của các mỏ đã cấp phép (2.563.156m3/năm) thì nhu cầu đất san lấp còn thiếu khoảng 2,5-3,0 triệu m3/năm.
Do chênh lệch cung cầu lớn, giá các loại đất san lấp và cát xây dựng tăng cao, dẫn đến một số mỏ hình thành nên tính độc quyền, tăng giá bán hoặc không bán để chờ thời cơ, trên cơ sở đó sẽ làm chậm tiến độ các công trình đang thi công. Giá đất, cát xây dựng tăng cao tác động đến sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong những năm tiếp theo.
Theo đánh giá về cung - cầu khoáng sản trên địa bàn của các Sở, nghành có liên quan cho thấy, tổng công suất khai thác khoáng sản hằng năm theo hồ sơ thiết kế là lớn, nhưng công suất khai thác thực tế rất thấp. Nguyên nhân là do các mỏ đá, đất có công suất, diện tích lớn tập trung ở khu vực Kỳ Anh (đá: 3.469.000m3/năm; đất: 855.000m3/năm), nhưng nhu cầu trong khu vực này thời gian qua không lớn (cung lớn hơn cầu) nên hầu hết các mỏ khu vực này đang tạm ngừng hoạt động khai thác (có mỏ chưa đủ điều kiện khai thác), chỉ có một số mỏ là hoạt động cầm chừng nhằm phục vụ dân sinh.
Riêng về đất san lấp, tổng công suất khai thác hiện nay theo thiết kế là 2.563.156m3/năm (khu vực phía Nam Hà Tĩnh là 855.000m3/năm, Bắc Hà Tĩnh là 1.708.156m3/năm). Với công suất này, thời gian tới sẽ không đáp ứng nhu cầu để phục vụ các dự án ưu tiên.
Ngoài ra, tại địa bàn huyện Can Lộc, đến năm 2027 có 4 mỏ hết thời hạn khai thác, chấm dứt hoạt động để bảo vệ cảnh quan, môi trường. Theo đó, nguồn cung về đá xây dựng khu vực phía Bắc Hà Tĩnh sẽ giảm mạnh, có thể làm mất cân bằng về cung - cầu.
Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh yêu cầu các sở, ngành, địa phương tập trung thực hiện các giải pháp tăng cường công tác quản lý Nhà nước về khai thác, chế biến khoáng sản nhằm đảm bảo nguồn cung VLXD ổn định phục vụ hoạt động đầu tư, xây dựng; không để giá vật liệu xây dựng tăng đột biến.
Theo đó, Sở TN&MT tham mưu xử lý kịp thời các hồ sơ đăng ký khai thác khoáng sản, hồ sơ công suất khai thác để phục vụ dự án đường cao tốc Bắc - Nam và các dự án trên địa bàn; có giải pháp quy hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản để tạo nguồn cung vật liệu xây dựng phục vụ hoạt động đầu tư, xây dựng; tăng cường quản lý Nhà nước đối với hoạt động khai thác, ký quỹ phục hồi môi trường, công tác phục hồi môi trường và đóng cửa mỏ, đảm bảo đúng quy định.
Thực hiện cấp phép, kiểm tra, kiểm soát nghiêm việc sử dụng vật liệu nổ công nghiệp tại các mỏ đá; tổ chức thẩm định thiết kế đảm bảo công nghệ tiên tiến, bảo vệ môi trường và phù hợp quy hoạch khoáng sản; theo dõi sát thị trường để cập nhật, công bố giá vật liệu xây dựng; thường xuyên kiểm tra các mỏ đất đang khai thác, bãi kinh doanh cát, sỏi nằm trong hồ sơ phục vụ dự án đường cao tốc Bắc - Nam, khả năng cung ứng vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh…
Chủ động thực hiện công tác nghiệp vụ cơ bản, thường xuyên nắm tình hình, kịp thời phát hiện, đấu tranh có hiệu quả, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật trong khai thác, chế biến khoáng sản như: buôn lậu, đầu cơ, gian lận thương mại, trốn thuế, mua bán hóa đơn trái phép…
Thực hiện các biện pháp để đôn đốc các đơn vị nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường… đúng thời hạn quy định. Các địa phương kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý theo thẩm quyền các hoạt động khai thác khoáng sản trái phép; chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND tỉnh nếu để tình trạng khai thác khoáng sản trái phép kéo dài. Các chủ mỏ phải tổ chức khai thác, chế biến khoáng sản theo đúng công suất; thực hiện đầy đủ các thủ tục, hồ sơ sau cấp phép; thông báo giá bán vật liệu xây dựng đúng quy định.
