Thích
Thanh tra TP. Đà Nẵng vừa ban hành Kết luận số 446/KL-TTTP sau hơn 1 tháng kiểm tra tại Sở Nông nghiệp và Môi trường (tiền thân là Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Nam) cùng 6 doanh nghiệp khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường.
Con số, vi phạm và bức tranh nhiều gam màu tối
Kết quả cho thấy số tiền vi phạm phải thu hồi lên tới 882,87 triệu đồng, một khoản thất thoát không hề nhỏ trong bối cảnh ngân sách nhà nước cần được quản lý chặt chẽ, minh bạch.
Công ty Cổ phần Đại Hưng từng vi phạm khi chưa hoàn tất thủ tục pháp lý đã cho xe vận chuyển đất từ mỏ về nhà máy; hiện nay, doanh nghiệp này tiếp tục vi phạm nghiêm trọng hơn khi mở moong khai thác đất sét không đúng thiết kế được phê duyệt.
Cụ thể, Công ty Cổ phần Đại Hưng bị truy thu 423,89 triệu đồng; Công ty TNHH Phú Hương 123,47 triệu đồng; Công ty TNHH Xây dựng và Mua bán thiết bị Hùng Hậu 331,16 triệu đồng; Công ty TNHH Xây dựng Thắng Đông 4,34 triệu đồng. Bên cạnh đó, nhiều khoản phí bảo vệ môi trường, phí sử dụng nước ngầm, phí đối với nước thải công nghiệp cũng bị bỏ ngỏ, chưa được kê khai đúng theo luật định.
Nếu những con số trên phản ánh thiệt hại tài chính trực tiếp, thì danh sách vi phạm được chỉ ra lại phơi bày một thực tế nhức nhối: Công ty Tấn Lợi Minh khai thác cát sỏi vượt ranh giới được cấp phép tới 86m; Công ty Đại Hưng mở moong khai thác đất sét trái thiết kế; Công ty Hùng Hậu bổ nhiệm giám đốc mỏ không đủ chuẩn, không lắp đặt trạm cân, camera giám sát. Thậm chí, Công ty Phú Hương còn tiến hành khai thác trước khi hoàn tất hợp đồng thuê đất, vi phạm trắng trợn Luật Khoáng sản và Luật Đất đai.
Đáng nói hơn, những bất cập không chỉ xuất phát từ doanh nghiệp. Thanh tra TP. Đà Nẵng cũng chỉ ra rằng UBND tỉnh Quảng Nam (cũ) từng điều chỉnh một số khu vực khoáng sản tại 9 văn bản nhưng chưa phù hợp Luật Khoáng sản, thiếu quy trình lấy ý kiến công khai. Điều đó cho thấy những sai phạm này không đơn thuần là hành động "qua mặt" cơ quan quản lý, mà còn có gốc rễ từ chính những kẽ hở trong khâu hoạch định, giám sát.
Nhìn tổng thể, bức tranh quản lý khoáng sản hiện lên với nhiều gam màu tối: Thất thoát ngân sách, khai thác ngoài ranh giới, bổ nhiệm cán bộ thiếu năng lực, giám sát lỏng lẻo. Tất cả đặt ra câu hỏi lớn về tính minh bạch và trách nhiệm trong quản trị tài nguyên, một lĩnh vực vốn được xem là "địa bàn nhạy cảm", dễ nảy sinh lợi ích nhóm.
Siết chặt quản lý để giữ kỷ cương và niềm tin
Kết luận số 446/KL-TTTP không dừng lại ở việc chỉ ra sai phạm, mà còn đưa ra những kiến nghị cụ thể, buộc các doanh nghiệp và cơ quan quản lý phải khẩn trương khắc phục. Theo đó, Chủ tịch UBND thành phố được yêu cầu chỉ đạo xử lý vi phạm tại Công ty Đại Hưng và Hùng Hậu; hoàn thiện thủ tục thuê đất cho Công ty Phú Hương; thu hồi toàn bộ số tiền sai phạm gần 883 triệu đồng nộp ngân sách trước ngày 30/9/2025; đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát trong lĩnh vực khai thác khoáng sản.
Công ty Tấn Lợi Minh không chỉ khai thác cát, sỏi vượt ranh giới cấp phép tới 86m, mà trước đó còn từng bị xử phạt vì khai thác 200m³ cát lòng sông khi chưa có giấy phép của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Đáng nói, doanh nghiệp này còn ngang nhiên khai thác không đúng trình tự được xác định trong báo cáo kinh tế – kỹ thuật đã được phê duyệt.
Những kiến nghị này cho thấy quyết tâm của chính quyền TP. Đà Nẵng trong việc chấn chỉnh kỷ cương, nhưng cũng đồng thời đặt ra thách thức: Làm sao để không tái diễn những sai phạm tương tự trong tương lai? Một "liều thuốc mạnh" có thể giải quyết phần ngọn, song muốn chữa căn bệnh tận gốc cần một cơ chế quản lý hiện đại, minh bạch và trách nhiệm hơn.
Theo đó, công nghệ số cần được ứng dụng mạnh mẽ: từ camera, GPS đến cơ sở dữ liệu liên thông, giúp giám sát từng mét khối tài nguyên được khai thác. Người đứng đầu cơ quan quản lý phải chịu trách nhiệm trực tiếp khi để xảy ra vi phạm. Các doanh nghiệp tái phạm phải bị xử lý nghiêm, không để tình trạng "phạt cho tồn tại". Đồng thời, khâu quy hoạch cũng cần minh bạch, có sự tham gia giám sát của cộng đồng và các tổ chức xã hội, tránh tình trạng điều chỉnh thiếu cơ sở pháp lý như đã từng xảy ra.
Trong bối cảnh nhu cầu vật liệu xây dựng cho các dự án hạ tầng ngày càng tăng cao, nếu không có những giải pháp căn cơ, nguy cơ tài nguyên bị khai thác cạn kiệt, môi trường bị tàn phá, ngân sách thất thu và niềm tin của người dân bị xói mòn là điều khó tránh. Chính quyền TP. Đà Nẵng đã gióng hồi chuông cảnh báo bằng một kết luận thanh tra cụ thể, nhưng quan trọng hơn là các cấp, các ngành cần biến cảnh báo ấy thành hành động quyết liệt, kiên định và lâu dài.
Khoáng sản là tài sản chung của quốc gia, không thể trở thành "mảnh đất màu mỡ" cho vi phạm. Giữ kỷ cương trong quản lý khoáng sản không chỉ là bảo vệ nguồn lực phát triển, mà còn là bảo vệ niềm tin của nhân dân vào sự liêm chính, minh bạch của bộ máy công quyền./.
